Page 19 - тиббиёт ва замон

кўча четидаги курсичада ўтирган бола-
қшом чоғи маҳалланинг қоқ ўртасида кўтарил- кайга кўзим тушди. Юзи оппоқ, кўзлари
ган шовқин-сурон ҳаммани сергак торттирди. қора, аммо оёқлари жуссасига нисбатан
ОКимдир бировнинг уйига ўт тушибди, деган ха- жуда калта, бир қўли тирсагидан ортига
ёлга борди. Кимдир кимнингдир бирови бевақт қазо қил- қайрилган, қоқ суяк…
- Гапира оладими? – сўрадим
димикан, деб ўйлади. Аммо ҳаммаси бошқача эди… ҳамроҳим бўлган кишидан. У мен лавҳа
тайёрламоқчи бўлган оиланинг тўнғич
Жанжал чиққан хонадонга етиб кел- ди. Гўёки боланинг шундай туғилишига ўғли эди.
ган маҳалла идораси вакиллари нохуш фақатгина у айбдор. Эл-юрт орасида - Бироз.
манзаранинг устидан чиқишди. отасининг шарманда бўлишига ҳам… - Исминг нима? – сўрадим болакай
- Касалманд қизингни мен келин қил- Келинойиларнинг пичинг-шаъмалари, қаршисига чўкиб. Бирдан боланинг
масам, ким ҳам уйланарди унга?! Хо- шивир-шивирлари сабр косасига сўнг- оғзи бир томонга қийшайиб кетди. У га-
тининг иссиқ қилди, совуқ қилди – шу ги томчи бўлиб тушдими… бир тонгда пирмоқчи бўлган экан. Аммо сўз ўрни-
совуқ урган новдангни ўғлимга ўтка- ўзини осиб қўйди!.. га ғўлдираган товуш чиқди. Шу маҳал
зиб олди-ку! – овози борича бақирарди Шунга ҳам тўрт йил бўлибди. Бир ичкаридан бир эркак чиқиб келди. Бизга
куёвнинг онаси. неча ой аввал қизнинг отасини кўчада шундай ўқрайиб қарадики, қўрқиб кет-
- Қизим кўчада қолган эмасди. Ўзи учратиб қолдим. Ёнида набираси. дим. Беихтиёр ўрнимдан туриб, ортга
ўғлинг битта ўғрининг боласи эди. Мен - Ҳамма жабр бизга бўлди, сингил, - икки қадам ташладим.
қизимни бермаганимда, бу дунёдан деди у оқариб кетган соқолини асабий - Тинчликми? – деди у киши ўша ва-
сўққабош ўтарди, - унга жавобан «тай- силаб. – Опам ўғлини бошқасига уйлан- жоҳатда.
ёрлаб қўйган найза»ларини ота кетди тирди, иккита соғлом набирали бўлди - Тинчлик… Бу синглимиз ўғлингиз
қизнинг отаси. ҳам. Менинг қизимни эса жувонмарг билан бир-икки оғиз…
- Сенми ҳали менинг эримни ўғри дей- кетгани қолди. Мана бунга қараб эзилиб - Нимани гаплашади? Нима иши бор,
диган. Ҳозир кўрсатиб қўяман сенга… кетаман, сингил, мана бунга қараб! бу болада? Уни тинч қўйсин!
Аёл эркакка ташланди. Жуда хунук У қизчанинг қўлларини баланд кўта- Узр сўраб, кетдик. Кейин ўша бола
манзара. Йиртилган ёқалар, юлинган риб силтади. Қизчанинг мунг чўккан ҳақида сўраб билдим. У – икки ака-ука-
сочлар, дод-вой, бақир-чақирлар, ин- кўзлари катта-катта очилди. Бобоси- нинг қуда тутиниши меваси экан. Энг
софга чақиришлар. Қани, бу икки қа- нинг юзига хавотирли боқди. Узун-узун ёмони, унинг синглиси ҳам ногирон
риндошни тинчлантириб бўлса… киприклари пирпиради. Нима айб қил- туғилибди. Шундан сўнг она бўлмиш
Нега бундай бўлди, деган саволни ганини тушунолмади, ҳайронлиги бат- икки боладан юз ўгирган, бошқа тур-
беряпсизми? тар ошди. муш қилиб кетибди. Болалар отасида
Маълум бўлишича, бу бир-бирини - Эшитгандирсиз, аёлимни ҳар икки қолибди. Бироздан сўнг булардан ҳам
юмма талаган инсонлар - қариндош, кунда бир қон босими ошади, - сўзида ёмонроқ гап эшитдим: ўша оиланинг
опа ва ука. Улар уч йил аввал қуда бў- давом этди бобоси. - Ҳар сафар фалаж кенжа ўғлини ҳам амманинг қизига уй-
лишган. Ўша пайтда бу ишни ўзларича бўлиб қолмасайди, деб қўрқаман. Қи- лантиришмоқчи экан…
ҳаммадан сир тутишган. Ғишт қолип- зининг доғи иккимизни ҳам адо қилди. Мактабда ўқиб юрган кезларимда,
дан кўчиб бўлгандагина, маҳалла-кўй Эсини еб қўйган одамгина қариндошга бир масал ўқигандим. Икки қуш дўст
билган. Шунда ҳам йигитнинг онасига қуда бўларкан. Телевизор, газеталар- бўлибди. Бир куни бири иккинчисини
катталар қайта-қайта айтишган: «Қўй, да эшитсак, ўқисак, айтаверишади-да, ўзини қояларга ураётганини кўрибди.
бу ишингни, қуда бўлдим – жудо бўл- ёзаверишади-да, деб ўйлаган эканмиз. Нега бундай қиласан, яшашдан шун-
дим, деб юрмагин тағин. Эртага ўзинг- Одамнинг боши деворга тегмагунча чалар тўйдингми, деб сўраган биринчи
гаям, ёшларгаям қийин қилиб қўйма», кўзи очилмас экан-да, эссиз… қушга жавобан, иккинчиси: «Нега бун-
дея. Аммо она бўлмиш сўзида туриб ол- Эссиз… Бу сўзни айтган одам умр дайлигини мен ҳам тушунмайман, аммо
ган: «Раҳматли онагинамнинг васияти бўйи меҳнат қилиб, сўнг бўш қўл билан аждодларим шундай қилишган. Мен
эди бу, амал қилмасам бўлмайди. Қола- қолган бўлади. Чиндан ҳам, бир қизни ҳам шунга мажбурман», дебди…
верса, яккаю ягона ўғлимга ўзимники- бир парча этлигидан катта қилиб, нав- Мантиқсиз сабабларни рўкач қилиб
лардан олиб берсам дейман. Қаригани- ниҳол ёшида қора тупроққа топшириш қуда тутинаётган қариндошлар ўша –
мизда, бизларни малол олмайди», деб. бўш қўл билан қолишдан даҳшатлироқ. ўз-ўзини қояларга уриб ҳалок қилаётган
Охир-оқибат нима бўлди? «Сиз- Ҳар куни отанинг тушларига кирадиган қушга ўхшайдилар. Бундан бошқа нарса
биз»лар то кар ва соқов қизалоқнинг нуридийдасининг қарашлари на эшита эмас. Гоҳида тушунтиришлар наф бер-
дунёга келишигача давом этди, холос. оладиган, на гапиришни биладиган ши- май, қуда бўлиш фикридан қайтмаётган
Бугун «ўзиники» бўлган келин қайнона- рингина қизалоқнинг нигоҳларига кўч- қариндошларни жисмоний имконияти
нинг кўзига балодек кўриняпти. Опам- ган. Ота-ку, юраги зардобга тўлиб кет- чекланган болалар парваришланаётган
нинг эшигида қизим яйраб-яшнаб юрар, ганида, кимгадир ҳасрат қилар – бироз болалар уйларига олиб бориш керак,
деб ўйлаган ота бошини қайси деворга енгиллар. Лекин қизча-чи? У ўзи билан дея ўйлаб қоламан. Улар оёқчаларини
уришни билмаяпти. бирга улғайиб бораётган дардларини ҳаракатлантира олмаётган, ўйинчоқлар-
Энг ёмон иш ундан кейин содир бўл- қандай қилиб айтсин?! ни ўз қўлчалари билан ушлаш бахтидан
ди. Ота қизини олиб кетди. Маҳалла му- Эрта турмуш, қариндошлар ўрта- мосуво, кўриш ё эшитиш, гапиришдек
тасаддилари оилани сақлаб қолиш учун сидаги никоҳнинг салбий оқибатлари имкониятдан ҳам маҳрум этилган бир-
ҳар икки хонадон ўртасида бўзчининг ҳақида ўйласам, яна бир воқеа ёдимга гина боланинг нигоҳларидаги: «Мен
мокисидек қатнай бошлашди. Аммо тушаверади. Бир неча йил аввал шаҳар шундай туғилишга мажбур эдимми?
куёвнинг ота-онаси на келин, на қуда- маҳаллаларидан бирига бордим, ибрат- Мени бошқалардек соғлом туғилишга
ларнинг юзига қарашни истамади. Ке- ли хонадон ҳақида лавҳа тайёрлаш ҳаққим йўқмиди?» - деган саволларга
линчак ота уйида ҳам таъналарга қол- учун. Ўша ҳовлига кириб бораётиб, жавоб топиб беришлари керак!..
19