Page 10 - NACT270316

nghệAn Miền nĂºi - DĂ¢n tá»™c KiNH Tế 27-3-2016 CT2

NghÄ©a Đà n: CĂ¢y cĂ phĂª mất chá»— đứng vì Ä‘Ă¢u?

BĂ i 1: Chỉ cĂ²n “vang bĂ³ng”

“VĂ ng Ä‘en” CĂ phĂª bị chặt bỏ lĂ m củi - ảnh chụp tại gia đình Ă´ng Nguyá»…n Đức Toản (thĂ´n PhĂº HĂ²a, thoĂ¡i hĂ³a nĂªn ảnh hưởng đến năng
Bị chặt Bỏ lĂ m củi suất, sản lượng. SĂ¢u bệnh phức tạp
xĂ£ NghÄ©a PhĂº). nhÆ°ng lại khĂ´ng cĂ³ giải phĂ¡p ngăn
TrĂªn những con đường dẫn vĂ o xĂ£ ngừa triệt để trong khi Ä‘iều kiện thời
NghÄ©a PhĂº – nÆ¡i được xem lĂ thủ phủ CĂ¢y CĂ phĂª đượC người phĂ¡p Tìm hiểu tại Chi cục Thống kĂª tiết ngĂ y cĂ ng diá»…n biến bất lợi, hạn
cĂ phĂª của NghÄ©a Đà n má»™t thời khĂ´ng Ä‘Æ°a lĂªn đất phủ Quỳ những huyện NghÄ©a Đà n, theo những chia sẻ hĂ¡n xảy ra thường xuyĂªn. Tình trạng
khĂ³ để bắt gặp những lĂ´ cĂ phĂª bị chặt năm đầu thế ká»· XX. VĂ giai của Ă´ng Nguyá»…n Văn KiĂªn - Chi cục thiếu nÆ°á»›c tÆ°á»›i trầm trọng cho cĂ¢y,
phĂ¡ nham nhở. ÄĂ¢u Ä‘Ă³ ven những Ä‘oạn hoĂ ng kim, CĂ phĂª lĂ CĂ¢y trưởng, chĂºng tĂ´i nắm thĂªm được nhất lĂ vĂ o thời Ä‘iểm ra hoa, kết trĂ¡i
sườn đồi, khĂ³i của những lĂ´ cĂ phĂª bị CĂ´ng nghiệp Chủ lá»±C Ä‘em lại nhiều thĂ´ng tin liĂªn quan đến vấn đề cĂ phĂª rất cần nÆ°á»›c thì hay gặp hạn,
đốt chĂ¡y vẫn bốc lĂªn. TrĂªn những dĂ£y hiệu Quả kinh tế trĂªn đất phủ nĂ y. Cụ thể, năm 2008, ở thời Ä‘iểm cĂ³ những năm quả cĂ phĂª khĂ´ từng
cĂ phĂª quặt quẹo do thiếu bĂ n tay Quỳ nĂ³i Chung VĂ nghÄ©a Ä‘Ă n chia tĂ¡ch huyện NghÄ©a Đà n vĂ thị xĂ£ chĂ¹m trĂªn cĂ nh. Việc ứng dụng cĂ¡c
chăm sĂ³c, cỏ mọc um tĂ¹m. Nhiều nĂ³i riĂªng. Vậy nhÆ°ng, gần 10 ThĂ¡i HĂ²a vẫn cĂ²n 535 ha diện tĂ­ch tiến bá»™ khoa học kỹ thuật vĂ o sản
chĂ¹m hạt cĂ phĂª chết khĂ´ trĂªn cĂ¢y bởi năm trở lại Ä‘Ă¢y loĂ i CĂ¢y nĂ y trồng cĂ phĂª. Tuy nhiĂªn, diện tĂ­ch nĂ y xuất, thá»±c hiện quy trình thĂ¢m canh
khĂ´ng ai thu hoạch. “Giờ bĂ con Ä‘Ă£ mất dần Chá»— đứng, diện “lao dốc” nhanh chĂ³ng, năm 2010 chÆ°a được chĂº trọng. Vậy nĂªn, thời
chẳng cĂ²n mặn mĂ gì vá»›i cĂ phĂª nữa, tĂ­Ch sụt giảm mạnh theo từng toĂ n huyện chỉ cĂ²n 203,5 ha vĂ hiện gian qua người dĂ¢n Ä‘Ă£ chặt bỏ nhiều
lĂ m ra cÅ©ng cĂ³ bĂ¡n được Ä‘Ă¢u, tiền bĂ¡n năm. Cho đến hiện tại, CĂ phĂª tại chỉ cĂ²n 181 ha nằm rải rĂ¡c trĂªn cĂ¡c diện tĂ­ch trồng cĂ phĂª vĂ chuyển đổi
nhiều khi cĂ²n thấp hÆ¡n tiền thuĂª người dường nhÆ° Chỉ CĂ²n lĂ loĂ i CĂ¢y sườn đồi hoặc được tiến hĂ nh trồng sang cĂ¡c cĂ¢y trồng khĂ¡c nhÆ° mĂ­a,
ta thu hoạch nĂªn để vậy - chị Nguyá»…n “Vang bĂ³ng má»™t thời”… dứa, sắn vĂ cĂ¢y cĂ³ mĂºi.
Thị Mai, cĂ¡n bá»™ khuyến nĂ´ng xĂ£
NghÄ©a PhĂº than thở. TrÆ°á»›c Ä‘Ă¢y, NghÄ©a thĂ´n cÅ©ng nhiều nhất xĂ£ vá»›i 3,5 ha do xen cao su của 3 xĂ£ NghÄ©a TĂ¢n, NghÄ©a nhá»› Về thời hoĂ ng kim
PhĂº cĂ³ hĂ ng trăm ha trồng cĂ phĂª 4 há»™ trồng. Ă”ng trưởng thĂ´n Trần PhĂº, NghÄ©a Hồng. Diện tĂ­ch cĂ phĂª
nhÆ°ng hiện tại chỉ cĂ²n 48 ha mĂ thĂ´i. Danh Hải, cÅ©ng lĂ người Ä‘Ă£ từng gắn trÆ°á»›c Ä‘Ă¢y chủ yếu được trồng ở cĂ¡c Những năm 80 - 90 của thế ká»·
CÅ©ng cĂ³ lĂºc người ta muốn cứu vĂ£n bĂ³ mật thiết vá»›i cĂ¢y cĂ phĂª, vĂ gia nĂ´ng trường: TĂ¢y Hiếu 2, TĂ¢y Hiếu 3, trÆ°á»›c, thời Ä‘iểm hoĂ ng kim của cĂ¢y
vĂ phục hồi lại diện tĂ­ch cĂ phĂª nhÆ°ng đình Ă´ng cÅ©ng lĂ má»™t trong những há»™ Cờ Đỏ, CĂ´ng ty TNHH MTV 1/5 cĂ phĂª trĂªn đất NghÄ©a Đà n, toĂ n
thất bại. Khoảng từ năm 2001 - 2005, trồng nhiều cĂ phĂª nhất nhì xĂ³m. Ấy Nghệ An, CĂ´ng ty Rau quả 19/5. huyện cĂ³ hÆ¡n 2.000 ha trồng cĂ phĂª,
nhờ được đầu tÆ° vốn vay AFD của vậy giờ Ä‘Ă¢y chỉ cĂ²n lại vĂ i ba sĂ o. Ă”ng NgoĂ i ra, cĂ²n má»™t số diện tĂ­ch được sản lượng bình quĂ¢n đạt 2.500 tấn
Tổng CĂ´ng ty CĂ phĂª Việt Nam nĂªn Hải cho biết: “CĂ¡ch Ä‘Ă¢y 2 thĂ¡ng người người dĂ¢n trồng ở cĂ¡c xĂ£. Thế nhÆ°ng, nhĂ¢n má»—i năm. CĂ phĂª lĂºc Ä‘Ă³ được
diện tĂ­ch trồng cĂ phĂª tăng. NhÆ°ng trong thĂ´n Ä‘Ă£ tiến hĂ nh thu hoạch nốt nhiều năm trở lại Ä‘Ă¢y diện tĂ­ch cĂ phĂª người dĂ¢n gọi lĂ â€œvĂ ng Ä‘en” bởi lợi
trong thời kỳ nĂ y giĂ¡ cĂ phĂª trĂªn thị vụ cĂ phĂª cuối cĂ¹ng để mĂ¹a sau chặt giảm nhiều so vá»›i trÆ°á»›c. VĂ­ nhÆ° CĂ´ng nhuận của nĂ³ mang lại vĂ´ cĂ¹ng lá»›n.
trường thế giá»›i giảm mạnh, cĂ¹ng vá»›i phĂ¡ chuyển sang cĂ¢y trồng khĂ¡c hiệu ty TNHH MTV 1/5 Nghệ An, Ä‘Æ¡n vị LĂºc Ä‘Ă³ cĂ¡c nĂ´ng trường được lập ra
thời tiết hạn kĂ©o dĂ i Ä‘Ă£ ảnh hưởng đến quả hÆ¡n. Giờ về nhĂ ai cÅ©ng cĂ³ cĂ phĂª, trÆ°á»›c Ä‘Ă¢y lĂ chuyĂªn trồng cĂ¡c loại cĂ¢y đầu tiĂªn tại Phủ Quỳ nhÆ° CĂ¡t Má»™ng,
sá»± đầu tÆ° chăm sĂ³c vĂ sinh trưởng nhĂ Ă­t thì 3, 4 bì hạt, nhĂ nhiều thì mấy chủ lá»±c gồm cao su, cĂ phĂª, cam. Trạm Lụi, TiĂªn Sinh, Nai Sinh, BĂ
phĂ¡t triển. Mặt khĂ¡c, khi Ä‘Æ°a cĂ¢y cĂ chục bĂ¬â€. Theo sá»± dẫn đường của Ă´ng, Khoảng 10 năm trÆ°á»›c, riĂªng diện tĂ­ch Triệu... ngĂºt ngĂ n cĂ phĂª. Thời Ä‘Ă³, cĂ³
phĂª vĂ o trồng tại cĂ¡c xĂ£ vĂ¹ng sĂ¢u, do chĂºng tĂ´i đến nhĂ Ă´ng Nguyá»…n Đức trồng cĂ phĂª của cĂ´ng ty khoảng 500 loại cĂ phĂª chè nổi tiếng thÆ¡m ngon,
chÆ°a được Ă¡p dụng kỹ thuật sản xuất Toản, gia đình Ă´ng trồng hÆ¡n 1 ha cĂ ha, toĂ n bá»™ diện tĂ­ch nĂ y được giao được Ä‘Ă¡nh giĂ¡ cĂ²n hÆ¡n cả cĂ¢y cĂ phĂª
cĂ¢y cĂ´ng nghiệp dĂ i ngĂ y nĂªn bị thất phĂª, vụ vừa rồi thu hoạch được 3 tấn khoĂ¡n cho cĂ´ng nhĂ¢n trồng, chăm chè được trồng ở nhiều địa phÆ°Æ¡ng
bại. Phần lá»›n nĂ´ng dĂ¢n thiếu khả năng hạt. ÄĂ£ 2 thĂ¡ng nay, cĂ phĂª vẫn chất sĂ³c, cĂ´ng ty bao tiĂªu sản phẩm. nhÆ° LĂ¢m Đồng, Đắc Lắc, Quảng Trị.
đầu tÆ° vốn vĂ chăm sĂ³c (hầu hết phụ đầy ngoĂ i hiĂªn nhÆ°ng chẳng cĂ³ người NhÆ°ng đến nay diện tĂ­ch cĂ¢y cĂ phĂª NgoĂ i Ä‘iều kiện đất Ä‘ai (đất đỏ bazan)
thuá»™c vĂ o yếu tố tá»± nhiĂªn), trong khi mua. Hỏi Ă´ng giờ nếu bĂ¡n thì giĂ¡ bao cÅ©ng chỉ cĂ²n khoảng 20 ha Ä‘Ă£ trồng thì đặc Ä‘iểm khĂ­ hậu, thời tiết của
Ä‘Ă³ cĂ¢y cĂ phĂª rất cần nÆ°á»›c tÆ°á»›i ổn nhiĂªu, Ă´ng lắc đầu ngao ngĂ¡n: “Giờ xen cao su. vĂ¹ng TĂ¢y Bắc Nghệ An Ä‘Ă£ lĂ m nĂªn
định vĂ o giai Ä‘oạn ra hoa thĂ¡ng 3 – 4 chẳng biết bĂ¡n vá»›i mức giĂ¡ nĂ o vì từ Ä‘iều khĂ¡c biệt nĂ y. CĂ phĂª Phủ Quỳ
hĂ ng năm, vì vậy Ä‘Æ°a cĂ¢y cĂ phĂª vĂ o trÆ°á»›c đến nay giĂ¡ thất thường, người Tìm hiểu nguyĂªn nhĂ¢n giảm mạnh Ä‘Ă£ từng trở thĂ nh mặt hĂ ng xuất khẩu
trồng được má»™t thời gian rồi lại thất dĂ¢n bĂ¡n được lĂ may chứ chẳng cĂ³ diện tĂ­ch trồng cĂ phĂª tại PhĂ²ng NĂ´ng sang cĂ¡c nÆ°á»›c LiĂªn XĂ´ (cÅ©), Cá»™ng
bại hoĂ n toĂ n. cĂ¡ch gì để đề nghị giĂ¡ bĂ¡n”. Ă”ng Toản nghiệp huyện, được biết: Do thị hoĂ dĂ¢n chủ Đức vĂ cả Cu Ba...
cho biết, trÆ°á»›c Ä‘Ă¢y cĂ phĂª được CĂ´ng trường tiĂªu thụ khĂ´ng ổn định. Hiện
BĂ¢y giờ cĂ¡c diện tĂ­ch trồng cĂ phĂª ty THHH MTV CĂ phĂª Cao su Nghệ tại việc thu mua của người dĂ¢n NhÆ°ng theo thời gian vá»›i cung
của bĂ con chứ khĂ´ng cĂ²n đầu tÆ°, An (đứng chĂ¢n tại TX. ThĂ¡i HĂ²a) thu thường diá»…n ra tá»± phĂ¡t vĂ khĂ´ng cĂ³ cĂ¡ch đầu tÆ°, lĂ m ăn má»›i hạt cĂ phĂª
chăm bĂ³n nữa. TĂ­nh ra để chăm sĂ³c mua, nhÆ°ng vĂ i năm trở lại Ä‘Ă¢y thì mức giĂ¡ sĂ n, giĂ¡ cả hĂ ng hĂ³a nĂ´ng NghÄ©a Đà n khĂ´ng đủ sức cạnh tranh
cho cĂ¢y cĂ phĂª khĂ´ng phải Ä‘Æ¡n giản, khĂ´ng cĂ²n nữa. Do vậy gia đình quyết sản bấp bĂªnh ảnh hưởng đến đầu tÆ° vá»›i thị trường cĂ phĂª trong nÆ°á»›c vốn
trong khi cĂ¢y cĂ phĂª lại rất nhạy cảm định phĂ¡ bỏ hoĂ n toĂ n diện tĂ­ch trồng kinh doanh lĂ¢u dĂ i của người dĂ¢n. Ä‘a dạng lại lĂ m tốt yếu tố thÆ°Æ¡ng hiệu.
vá»›i thời tiết vĂ sĂ¢u bệnh. CĂ³ 2 “mối cĂ phĂª để chuyển đổi sang cĂ¢y mĂ­a. Mặt khĂ¡c, diện tĂ­ch trồng hết chu kỳ CĂ¡c xưởng chế biến cĂ phĂª ở NghÄ©a
nguy” mĂ bĂ con trồng cĂ phĂª ở Ä‘Ă¢y khai thĂ¡c 25 – 30 năm, nguồn gen Ä‘Ă£ Đà n bắt đầu gặp khĂ³ khăn vĂ lần lượt
lo sợ Ä‘Ă³ chĂ­nh lĂ sÆ°Æ¡ng muối vĂ sĂ¢u giải thể. Từ Ä‘Ă¢y hạt cĂ phĂª Phủ Quỳ
đục thĂ¢n. Bởi cĂ phĂª rất nhạy vá»›i bắt đầu được vận chuyển vĂ o Nam
sÆ°Æ¡ng muối, chỉ cần qua má»™t Ä‘Ăªm lĂ Trung Bá»™ vĂ TĂ¢y NguyĂªn nhằm bĂ¡n
lĂ¡ Ä‘Ă£ chĂ¡y ngọn, cĂ³ những năm sắp sản phẩm thĂ´ vĂ chấp nhận “mất dấu
thu hoạch mĂ gặp sÆ°Æ¡ng muối nĂªn vết” nÆ¡i xuất xứ. CĂ¢u chuyện về cĂ¢y
Ä‘Ă nh chịu mất trắng. Thứ 2 lĂ sĂ¢u đục cĂ phĂª khiến người ta phải giật mình
thĂ¢n, khiến cĂ¢y bị gĂ£y, phải chặt bỏ đặt cĂ¢u hỏi: ÄĂ¢u lĂ nguyĂªn nhĂ¢n sĂ¢u
hoĂ n toĂ n mĂ khĂ´ng cĂ³ cĂ¡ch gì chữa xa của sá»± biến mất dần má»™t loại cĂ¢y
trị. CĂ³ những năm NghÄ©a PhĂº phải cĂ´ng nghiệp từng được mệnh danh lĂ
chặt bỏ cả chục ha cĂ phĂª vì sĂ¢u đục “vĂ ng Ä‘en” vĂ¹ng TĂ¢y Bắc xứ Nghệ?
thĂ¢n tĂ n phĂ¡. Điều gì cĂ³ thể tạo ra tĂ­nh bền vững của
má»™t giống cĂ¢y trồng vốn được xem lĂ
Về thĂ´n PhĂº HĂ²a, má»™t trong những mÅ©i nhọn, chủ lá»±c?
thĂ´n trồng chủ lá»±c cĂ phĂª trÆ°á»›c Ä‘Ă¢y,
vĂ hiện tại diện tĂ­ch trồng cĂ phĂª của (CĂ²n nữa)

BĂ i, ảnh: t.Quỳnh - Ä‘.cường