Page 6 - NACT270316

nghệ An Cuối tuần nghệ an đất nước - con người 27-3-2016 6

Ở nÆ¡i cĂ¡t vun thĂ nh lĂ ng
Bề dĂ y lịch sá»­ ngưỡng tĂ¢m linh gắn kết con người qua hĂ ng trăm
Cụ TrÆ°Æ¡ng XuĂ¢n TÆ°, ở xĂ³m ThĂ¡i Bình được QuĂª tĂ´i lĂ thĂ´n hải CĂ´n, tổng Đặng XĂ¡ CÅ©. năm.
xem lĂ â€œthÆ° viện sống” ở Nghi ThĂ¡i. Năm nay cụ thuở nhỏ, vĂ o những ngĂ y tế họ, ChĂºng
TÆ° Ä‘Ă£ 95 tuổi. DĂ¹ Ä‘Ă£ giĂ yếu, khĂ´ng cĂ²n tá»± mình tĂ´i lại ĐượC nghe CĂ¡C Cụ kể Chuyện XÆ°a. Đền Ă” Ga ở xĂ³m Kiều ThĂ¡i cÅ© (nay lĂ xĂ³m
Ä‘i lại được nhÆ°ng cụ vẫn cĂ²n minh mẫn. TĂ´i tìm Chuyện về 2 Cồn CĂ¡t hoang vu nổi lĂªn giữa ThĂ¡i Lá»™c), thờ VÆ°Æ¡ng Mẫu Phạm Thị Dung để
đến nhĂ cụ, khi vừa đến đầu sĂ¢n Ä‘Ă£ nghe giọng biển, theo thời gian dần ĐượC bồi Đắp Để tưởng nhá»› người cĂ³ cĂ´ng khai khẩn đất Ä‘ai, chiĂªu
trầm ấm đọc Đường thi vọng ra từ trong căn phĂ²ng rồi thĂ nh XĂ³m, lĂ ng, thĂ nh XĂ£ nghi thĂ¡i dĂ¢n, lập lĂ ng. Đền được phục dá»±ng vĂ o năm 1936,
nhỏ. Trong khĂ´ng gian của ngĂ y đầu năm, cụ kể (nghi lá»™C) ngĂ y nay. mảnh Đất ấy trải bao gồm 4 tĂ²a, lăng má»™ ở giữa, phĂ­a sau lĂ hậu cung,
cho tĂ´i nghe về những cuá»™c thiĂªn di đầu tiĂªn Ä‘Ă£ đặt biến Động Của thời gian vẫn CĂ²n lÆ°u giữ trÆ°á»›c lĂ bĂ¡i đường, hai bĂªn cĂ³ tả vu, hữu vu. NgoĂ i
chĂ¢n khai phĂ¡, mở mang vĂ¹ng đất cổ nằm ở hạ lÆ°u nhiều giĂ¡ trị Cổ XÆ°a. ra cĂ²n cĂ³ đền LĂ²i Trăn, đền Hai Ă”ng, đền Gạch,
tả ngạn dĂ²ng Lam giang. đền Trung, đền Mạch, đền XĂ³m Cạn, chĂ¹a NĂºi,
Má»™t trong những bản sắc phong thời Vua Cảnh HÆ°ng năm chĂ¹a Dềnh, chĂ¹a Đất, đình Lăng Hải, đình HĂ²a
Trong lịch sá»­ phĂ¡t triển mảnh đất Nghi ThĂ¡i Ä‘Ă£ thứ 44, được ban cho tÆ°á»›ng quĂ¢n TrÆ°Æ¡ng Cảnh DiĂªn. Cam… Tất cả chỉ cĂ²n lại nền mĂ³ng vĂ lăng má»™.
ghi lại nhiều dấu ấn. Gần 600 năm trÆ°á»›c, vĂ o đời
nhĂ Trần, cĂ³ bĂ Phạm Thị Dung người lĂ ng Đức Thá»±c dĂ¢n PhĂ¡p cấu kết vá»›i chĂ­nh quyền bĂ¹ nhìn Tại cĂ¡c nhĂ thờ họ, vẫn cĂ²n lÆ°u giữ nhiều bản
Hậu, lấy chồng về lĂ ng Cá»± PhĂº, sinh được má»™t tăng cường Ä‘Ă n Ă¡p, bắt bá»›, tra tấn, sĂ¡t hại nhằm dập sắc phong quĂ½ từ cĂ¡c triều đại cĂ¡c đời vua ban cho
người con gĂ¡i thì chẳng may chồng mất. Khi sứ giả tắt phong trĂ o. Năm 1908, trong má»™t lần về thăm nhĂ những người cĂ³ cĂ´ng vá»›i đất nÆ°á»›c. Ở nhĂ thờ
nhĂ Trần Ä‘i tìm nhÅ© mẫu cho hoĂ ng tá»­, qua RĂº GiĂ¡ thì cĂ³ kẻ chỉ Ä‘iểm, cụ bị giặc PhĂ¡p bao vĂ¢y tại xĂ£ Hải dĂ²ng họ VÆ°Æ¡ng Đình cĂ²n lÆ°u giữ 3 bản sắc phong.
thấy bĂ lĂ người khỏe mạnh nĂªn Ä‘Ă£ Ä‘Ă³n vĂ o cung. CĂ´n. Để bảo vệ tĂ i liệu mật, vĂ kiĂªn quyết khĂ´ng để RiĂªng dĂ²ng họ TrÆ°Æ¡ng XuĂ¢n cĂ²n lÆ°u giữ 5 bản sắc
Khi hoĂ ng tá»­ trưởng thĂ nh, lĂªn nối ngĂ´i vua, bĂ xin bị giặc bắt, cụ Ä‘Ă£ tá»± sĂ¡t sau khi bắn chết 2 tĂªn tay sai. phong từ thời Vua Cảnh HÆ°ng năm thứ 44 (năm
phĂ©p trở về quĂª hÆ°Æ¡ng an hưởng tuổi giĂ . Để tỏ 1783) ban cho TÆ°á»›ng quĂ¢n TrÆ°Æ¡ng Cảnh DiĂªn.
lĂ²ng biết Æ¡n người cĂ³ cĂ´ng chăm sĂ³c mình, Vua Sau năm 1945, xĂ£ Nghi ThĂ¡i cÅ©ng lĂ má»™t vĂ¹ng Tại nhĂ thờ họ Đặng Văn cĂ²n lÆ°u giữ má»™t bản sắc
Trần NhĂ¢n TĂ´ng Ä‘Ă£ cấp cho bĂ nhiều lá»™c Ä‘iền vĂ chiến lược đặc biệt quan trọng. Vá»›i vị trĂ­ hÆ°á»›ng mặt phong, cuốn gia phả cĂ³ lịch sá»­ hĂ ng trăm năm vĂ
khẩn Ä‘iền, rồi sai tĂ¹y tĂ¹ng há»™ tống về quĂª lập nĂªn ra biển Đông, cĂ³ thể quan sĂ¡t sĂ´ng Lam từ bĂªn bờ Bắc ngĂ´i nhĂ thờ cổ bằng gá»— cĂ³ lịch sá»­ hÆ¡n 100 năm.
lĂ ng Kiều ThĂ¡i. Số ruá»™ng đất Ä‘Ă³ được giao cho cĂ¡c sang tận phĂ­a Nam nÆ¡i thuá»™c địa phận huyện Nghi Tất cả đều được bảo quản vĂ giữ gìn cẩn thận vá»›i
họ: HoĂ ng, Hứa, Đậu, NĂ´ng, DÆ°Æ¡ng, Chu cĂ y cấy XuĂ¢n (HĂ TÄ©nh), nÆ¡i Ä‘Ă¢y luĂ´n được chọn là đồn trĂº Ă½ nghÄ©a tĂ´n vinh cĂ´ng đức của tổ tiĂªn, nĂªu cao
để nuĂ´i dưỡng khi bĂ cĂ²n sống. Sau khi bĂ mất, lập của lá»±c lượng hải quĂ¢n. truyền thống dĂ²ng họ nhằm giĂ¡o dục con chĂ¡u
đền thờ VÆ°Æ¡ng Mẫu để thờ cĂºng. 6 họ ăn lá»™c của những Ä‘iều tốt đẹp, cao cả.
bĂ nĂªn đổi thĂ nh họ VÆ°Æ¡ng. LÆ°u giữ giĂ¡ trị truyền thống CĂ ng tìm hiểu sĂ¢u về những giĂ¡ trị lÆ°u giữ từ thời
DĂ²ng Lam giang hiền hĂ²a, chứng kiến sá»± phĂ¡t xÆ°a, tĂ´i cĂ ng Ä‘i từ ngạc nhiĂªn nĂ y đến ngạc nhiĂªn
Về sau, dĂ²ng họ Đặng cÅ©ng tá»›i định cÆ°. Khi Đặng triển vĂ biến đổi thịnh suy qua cĂ¡c thời kỳ, đến nay xĂ£ khĂ¡c. TrĂªn mảnh đất Nghi ThĂ¡i bình dị vẫn cĂ²n
Dung (người huyện Can Lá»™c, HĂ TÄ©nh) bị bắt, con lĂ Nghi ThĂ¡i vẫn cĂ²n lÆ°u giữ nhiều cĂ´ng trình cĂ³ giĂ¡ trị nguyĂªn vẹn những ngọn nguồn văn hoĂ¡, giĂ¡ trị lịch sá»­
Đặng Khắc Nghi lui tá»›i lĂ ng Kiều ThĂ¡i lĂ¡nh nạn, rồi về mặt lịch sá»­ cÅ©ng nhÆ° bảo quản, giữ gìn cẩn thận qua rất nhiều dấu tĂ­ch, hiện vật mĂ cĂ¡c thế hệ Ä‘i trÆ°á»›c
khai khẩn đất hoang, lĂ m ăn sinh sống. Dần dần cĂ¡c những di vật thiĂªng liĂªng của tổ tiĂªn dĂ²ng họ. thay nhau gìn giữ vĂ truyền lại cho chĂ¡u con. Đến
dĂ²ng họ TrÆ°Æ¡ng, Nguyá»…n, Trần, LĂª, DoĂ£n cÅ©ng đến Hệ thống cĂ¡c đền, chĂ¹a ở xĂ£ Nghi ThĂ¡i do nhiều Nghi ThĂ¡i, hẳn nhiều người sẽ rất ngạc nhiĂªn khi biết
Ä‘Ă¢y mở rá»™ng đất Ä‘ai, định cÆ° hình thĂ nh nĂªn khu dĂ¢n nguyĂªn nhĂ¢n nay cÆ¡ bản khĂ´ng cĂ²n nữa, chỉ cĂ²n lại nền rằng vĂ¹ng đất nĂ y cĂ³ rất nhiều cổ vật được người dĂ¢n
cÆ° Ä‘Ă´ng Ä‘Ăºc. LĂºc bấy giờ được gọi lĂ xĂ£ Hải CĂ´n. mĂ³ng, song trong tĂ¢m thức người dĂ¢n vẫn cĂ²n lÆ°u giữ vĂ cĂ¡c gia đình bảo quản, gìn giữ. Ấy lĂ những bá»™ ấm
nhÆ° mạch nguồn văn hĂ³a truyền thống văn hĂ³a, tĂ­n chĂ©n, bĂ¡t, Ä‘á»™c bình, lÆ° hÆ°Æ¡ng được lĂ m bằng gốm sứ
Qua cĂ¡c triều đại, người lĂ ng Hải CĂ´n cÅ©ng cĂ³ trĂ¡ng men tinh xảo cĂ³ từ đời LĂª, đời Nguyá»…n. Theo
nhiều cống hiến trong sá»± nghiệp há»™ quốc, an dĂ¢n. Lịch người dĂ¢n địa phÆ°Æ¡ng thì ẩn sĂ¢u dÆ°á»›i lĂ²ng đất cĂ²n cĂ³
sá»­ đất nĂ y cĂ²n ghi nhá»› những danh tÆ°á»›ng dÆ°á»›i cĂ¡c rất nhiều hiện vật gắn liền vá»›i lịch sá»­ ra đời, hình thĂ nh
triều đại phong kiến nhÆ°: Đại tÆ°á»›ng quĂ¢n Đặng Văn của xĂ£ Hải CĂ´n trÆ°á»›c kia vĂ Nghi ThĂ¡i ngĂ y nay.
Diệu, Trung thừa Đặng Văn GiĂ¡p, Trung tÆ°á»›ng Ă”ng Nguyá»…n Văn Lục - PhĂ³ BĂ­ thÆ° Đảng ủy xĂ£
TrÆ°Æ¡ng Cảnh DiĂªn… Nghi ThĂ¡i cho biết: “Hiện cĂ¡c cĂ´ng trình đền, chĂ¹a
Ä‘ang được xĂ£ tiến hĂ nh xĂ¢y dá»±ng vĂ tĂ´n tạo dá»±a trĂªn
CÅ©ng chĂ­nh trĂªn mảnh đất nĂ y, chĂ­ sÄ© Đặng ThĂ¡i nền mĂ³ng cÅ©. XĂ£ cÅ©ng Ä‘ang tĂ­ch cá»±c vận Ä‘á»™ng nhĂ¢n
ThĂ¢n hoạt Ä‘á»™ng cĂ¡ch mạng vĂ bị giặc bắt. Ấy lĂ năm dĂ¢n phải cĂ³ Ă½ thức hÆ¡n nữa trong việc giữ gìn vĂ bảo
1904, cụ cĂ¹ng vá»›i nhĂ yĂªu nÆ°á»›c Phan Bá»™i ChĂ¢u vĂ vệ những di vật cĂ³ giĂ¡ trị lịch sá»­, tiến hĂ nh thu thập
cĂ¡c đồng chĂ­ lập ra Há»™i Duy TĂ¢n, xÆ°á»›ng xuất phong thĂ´ng tin từ cĂ¡c tÆ° liệu, kho lÆ°u trữ của tỉnh để hoĂ n
trĂ o Đông Du, trá»±c tiếp lĂ£nh đạo phong trĂ o trong thiện cuốn lịch sá»­ đảng bá»™ xĂ£ qua cĂ¡c thời kỳ”.
nÆ°á»›c được Ä‘Ă´ng đảo tầng lá»›p nhĂ¢n dĂ¢n vĂ sỹ phu yĂªu
nÆ°á»›c nhiệt liệt hưởng ứng. BĂ i, ảnh: VÆ°Æ¡ng VĂ¢n

Ă‚m vang nẩy lá»™c bĂ¡o hiệu cho má»™t sá»± khởi đầu XuĂ¢n Giao: "Em Ä‘i lĂªn rừng cĂ¢y xanh trình Thanh niĂªn". CĂ³ những ngĂ y
khĂºc ca tuổi trẻ tốt đẹp. CÅ©ng nhÆ° tuổi trẻ hứa hẹn bao mở lối - Em Ä‘i lĂªn nĂºi, nĂºi ngả cĂºi đầu há»™i Chủ nhật đỏ của thanh niĂªn hiến
khĂ¡t vọng muốn được thể hiện mình - Em Ä‘i bắc những nhịp cầu - Nối mĂ¡u tình nguyện. Họ, những người
(Tiếp theo trang 1) bằng má»™t ná»™i lá»±c tiềm ẩn khĂ´ng những những con đường Tổ quốc yĂªu mang sắc phục Ă¡o xanh; họ, những
trong má»™t thể chất trẻ trung, khỏe thÆ°Æ¡ng". Năm thĂ¡ng sẽ qua Ä‘i nhÆ°ng người mang huy hiệu ĐoĂ n cĂ³ hình
Khi nghÄ© về lứa tuổi thanh niĂªn, tĂ´i khoắn mĂ cĂ²n cả những tri thức được những khĂºc ca tuổi trẻ thì cĂ²n sống quốc kỳ sao vĂ ng đỏ đắm vá»›i cĂ¡nh tay
thường nhá»› về những khĂºc ca của má»™t tiếp thu toĂ n diện, má»›i mẻ hăm hở tá»›i mĂ£i. ÄĂ³ lĂ những tượng Ä‘Ă i trĂ¡ng ca rắn chắc. HĂ nh trình của họ, dấu
thời "Thời thanh niĂªn sĂ´i nổi" nhÆ° tĂªn mọi miền đất nÆ°á»›c, khĂ¡m phĂ¡ những bất diệt vọng mĂ£i trong lĂ²ng người Ä‘iệp chĂ¢n của họ mang theo cả những
má»™t bĂ i hĂ¡t Nga. ÄĂ³ lĂ chặng đường bĂ­ ẩn nhÆ° lĂ má»™t hoĂ i bĂ£o Æ°á»›c vọng... khĂºc của giai Ä‘iệu tá»± hĂ o bằng những khĂºc ca hĂ o hĂ¹ng, khĂºc tình ca đắm
đẹp nhất, trĂ n trề nhá»±a sống năng nổ hợp Ă¢m ngĂ¢n vang từ bầu Ä‘Ă n đất mẹ... say nhÆ° nhĂ thÆ¡ ChĂ­nh Hữu Ä‘Ă£ dá»±ng
nhất của má»™t đời người. Dẫu cĂ³ chĂºt CĂ³ rất nhiều khĂºc ca viết về tuổi trẻ lại khĂ´ng khĂ­ của những năm thĂ¡ng
bồng bá»™t, đắm say, mÆ¡ má»™ng nhÆ°ng vá»›i giai Ä‘iệu cuốn hĂºt, rá»™n rĂ ng, phÆ¡i Anh hĂ¹ng LĂ½ Tá»± Trọng trẻ mĂ£i vá»›i khĂ´ng thể nĂ o quĂªn: "CĂ³ những buổi
luĂ´n má»›i mẻ, khĂ¡t khao sĂ¡ng tạo vĂ phá»›i nhÆ° "Nối vĂ²ng tay lá»›n" của nhạc lứa tuổi 17 của mình vá»›i trang Kiều vui sao cả nÆ°á»›c lĂªn đường - Xao
mong muốn được cống hiến má»™t cĂ¡ch sỹ Trịnh CĂ´ng SÆ¡n. TĂ´i hình dung ra cĂ²n đọc dở trÆ°á»›c khi lĂªn mĂ¡y chĂ©m, xuyến bờ tre từng hồi trống giục -
tá»± nguyện hết mình trong sá»± cá»™ng những đống lá»­a đốt lĂªn giữa Ä‘Ăªm heo liệt sỹ Võ Thị SĂ¡u trẻ mĂ£i vá»›i lứa tuổi XĂ³m dÆ°á»›i lĂ ng trĂªn con trai con gĂ¡i
hưởng khĂ´ng khĂ­ của cả má»™t lá»›p người, hĂºt vá»›i vĂ²ng người nối tay nhau Ä‘an 16 trÆ°á»›c khi ra phĂ¡p trường. CĂ²n mĂ£i - XĂ´i nắm cÆ¡m Ä‘Ă¹m rĂ­u rĂ­t theo nhau
má»™t thế hệ. NghÄ©a của từ "thanh niĂªn" thĂ nh vĂ²ng hoa rá»±c rỡ nối liền biĂªn giai Ä‘iệu bĂ i hĂ¡t "MĂ¹a hoa lĂª-ki-ma - SĂºng nhỏ sĂºng to chiến trường
theo danh từ lĂ : Người cĂ²n trẻ trung ở cÆ°Æ¡ng, hải đảo; nối những bản lĂ ng xa nở" của nhạc sỹ Nguyá»…n Đức ToĂ n. chật chá»™i - Tiếng cười hăm hở đầy
Ä‘á»™ tuổi trưởng thĂ nh vĂ nghÄ©a của tĂ­nh xĂ´i vá»›i trung du, đồng bằng của những CĂ³ má»™t anh hĂ¹ng LĂª MĂ£ LÆ°Æ¡ng: sĂ´ng đầy cầu...".
từ (chỉ đặc Ä‘iểm tĂ­nh cĂ¡ch) lĂ : trẻ trung, thanh niĂªn Ă¡o xanh tình nguyện. QuĂªn "Cuá»™c đời đẹp nhất lĂ trận tuyến
sĂ´i nổi vĂ Ä‘áº§y sức sống. sao được những năm thĂ¡ng chiến tranh Ä‘Ă¡nh quĂ¢n thĂ¹" trĂªn chiến hĂ o khĂ³i Sắc xuĂ¢n biếc xanh mĂ u lĂ¡, sức trẻ
Ă¡c liệt, lá»±c lượng thanh niĂªn xung lá»­a. CĂ³ những người trẻ hĂ´m nay lĂ m biếc xanh tuổi mình. VĂ những khĂºc
CĂ³ má»™t sá»± trĂ¹ng hợp ngẫu nhiĂªn phong "Ba sẵn sĂ ng" Ä‘Ă£ bằng sức trẻ rạng danh đất nÆ°á»›c bằng những cĂ´ng ca cĂ¹ng đồng hĂ nh biếc xanh tÆ°Æ¡ng
ngĂ y thĂ nh lập ĐoĂ n 26/3 - má»™t cá»™t của mình san lấp hố bom, mở đường ra trình khoa học. CĂ³ hĂ ng trăm, ngĂ n lai trĂªn những nẻo đường đất nÆ°á»›c từ
mốc thời gian in dấu ấn ngĂ y há»™i của tiền tuyến vá»›i khĂ­ thế "Xẻ dọc trường cá»­ nhĂ¢n trẻ má»›i tốt nghiệp xong Ä‘Ă£ sức sống tĂ¢m hồn vá»›i vẻ đẹp lĂ½ tưởng.
tuổi trẻ lĂ lĂºc mĂ¹a XuĂ¢n thiĂªn nhiĂªn SÆ¡n Ä‘i cứu nÆ°á»›c - MĂ lĂ²ng phÆ¡i phá»›i tình nguyện Ä‘em trĂ­ thức đến cĂ¡c vĂ¹ng 85 tuổi ĐoĂ n nhÆ°ng luĂ´n hĂ nh trình
cĂ¢y cỏ Ä‘ang rạo rá»±c tốt tÆ°Æ¡i, Ä‘Ă¢m chồi dậy tÆ°Æ¡ng lai". CĂ²n Ă¢m vang mĂ£i bĂ i sĂ¢u, vĂ¹ng xa. CĂ³ những cĂ´ng trình trĂªn những chặng - đường - xuĂ¢n...
hĂ¡t "CĂ´ gĂ¡i mở đường" của nhạc sỹ tầm cỡ quốc gia mang tĂªn "CĂ´ng
n.n.p