Page 85 - พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
P. 85
พระราชพิธีเบื้องปลาย
พระราชพิธีเบื้องปลาย ประกอบด้วยการเสด็จออกมหาสมาคม สถาปนาสมเด็จพระบรมราชินี แล้วเสด็จ
พระราชด�าเนินไปท�าพิธีประกาศพระองค์เป็นพุทธศาสนูปถัมภกในพระบวรพุทธศาสนา ถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระอัครมเหสีในรัชกาลก่อน ๆ เสด็จเฉลิมพระราชมณเฑียร และเสด็จเลียบพระนคร
อนึ่ง พระราชพิธีเบื้องปลายในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแต่ละรัชกาลมีรายละเอียดที่แตกต่างกันไป เช่น
เดิมการเสด็จออกมหาสมาคมโปรดให้พระบรมวงศานุวงศ์ และขุนนางทั้งฝ่ายทหารและพลเรือนเข้าเฝ้าฯ เพื่อรับการถวายราช
สมบัติ จากนั้นท้าวนางกราบบังคมทูลถวายสิบสองพระก�านัล ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ยกเลิกพิธี
ส่วนนี้ มีเพียงการถวายพระพรชัยมงคลจากขุนนางฝ่ายหน้าและข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายในเท่านั้น ในรัชกาลที่ ๖ โปรด
ให้ท�าพิธีประกาศพระองค์เป็นพุทธศาสนูปถัมภกในพระบวรพุทธศาสนา ซึ่งท�าสืบมาในรัชกาลที่ ๗ และรัชกาลที่ ๙ นอกจากนี้
ในรัชกาลที่ ๗ และรัชกาลที่ ๙ มีการสถาปนาสมเด็จพระบรมราชินีด้วย
การเฉลิมพระราชมณเฑียร เป็นพระราชพิธีส�าคัญเกี่ยวเนื่องกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอีกพิธีหนึ่ง
ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ ทรงอธิบายว่า พระราชพิธีบรมราชาภิเษกนี้ ที่แท้เป็น ๒ พิธี คือ
พิธีราชาภิเษก (เฉลิมพระยศ) และพิธีเฉลิมราชมณเฑียร (เสด็จขึ้นประทับพระราชมณเฑียรสถาน) ทั้ง ๒ พิธีไม่จ�าเป็นต้อง
ท�าด้วยกัน ปรากฏในพระราชพงศาวดารว่า เคยท�าห่างกันเป็น ๒ คราวก็มี
เครื่องที่เชิญตามเสด็จขึ้นไปประทับพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน ประกอบด้วยเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียรและเครื่อง
ราชูปโภค เครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร ได้แก่ วิฬาร์ (แมว) ศิลาบด พันธุ์พืชมงคล ฟักเขียว กุญแจทอง จั่นหมากทอง ต่อมา
สิ่งของส�าหรับการพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียรได้เพิ่มมากขึ้น เช่น ในสมัยรัชกาลที่ ๔ เริ่มใช้พระแส้หางช้างเผือกผู้ สมัยรัชกาล
ที่ ๗ มีการอุ้มไก่ขาวเข้าร่วมพระราชพิธี ผู้อุ้มไก่ขาวจะเป็นผู้เชิญธารพระกรศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งเป็นหนึ่งในเครื่องราชกกุธภัณฑ์ด้วย
การเชิญเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร แต่โบราณมาก�าหนดให้เฉพาะนางเชื้อพระวงศ์เป็นผู้เชิญซึ่งในสมัย
รัตนโกสินทร์ คือ พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้า
81
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
