Page 106 - نشریه نون و القلم ویژه ادبیات عرب

‫«بالباطل»‪:‬‬
‫حرف«باء»در آیهشریفهمحتملبینسهوجهمیباشد‪:‬مقابله‪،‬استعانتوسببیت‬

‫ثمره معنایی‪:‬‬
‫مقابلـه‪ :‬میـان خودتـان اموالتـان را در مقابـل (عـوض) شـیئ باطـل (مـا لا منفعـة‬

‫فیـه) نخوریـد‪...‬‬
‫اسـتعانت‪ :‬میـان خودتـان اموالتـان را بـه وسـیله شـیئ باطـل (عقـد فاقـد شـروط)‬

‫نخوریــد‪. ...‬‬
‫سـببیت‪ :‬میـان خودتـان اموالتـان را بـه هـدف شـیئ باطل(عقـدی کـه غـرض از آن‬

‫چیـز حرامـی اسـت) نخوریـد‪. ...‬‬
‫ثمره فقهی‪:‬‬

‫در صـورت اول متعلـق نهـی‪ ،‬معاملـه ای اسـت کـه مبیـع مالیـت نداشـته باشـد‪ ،‬کـه‬
‫درایـن فـرض علـت بطـان و فسـاد معاملـه «مالیـت نداشـتن» مبیـع اسـت‪.‬‬

‫در صورت دوم متعلق نهی ‪ ،‬معامله ای است که از طریق شرعی محقق نشده است‪.‬‬
‫یعنـی سـبب عقـد مشـروع نبـوده اسـت‪ .‬مثـل ایـن کـه شـروط عقـد هماننـد مـوالات‬

‫یـا تنجیـز رعایـت نشـده باشـد‪.‬‬
‫در صـورت سـوم متعلـق نهـی ‪ ،‬معاملـه ای اسـت کـه بـه قصـد حـرام انجـام شـود‪،‬‬

‫هماننـد بیـع عنـب بـه قصـد تخمیـر‪.‬‬
‫همانطـور کـه ملاحظـه مـی فرماییـد هماننـد «بیـع حشـرات» در فـرض اول فاسـد‬

‫اسـت؛ زیـرا غالبـآ منفعـت معتنـی بـه نـدارد و بالتبـع مالیـت نـدارد ولـی ا گـر مـراد آیـه‬
‫‪ ،‬فـرض سـوم باشـد‪ ،‬در صورتـی کـه شـروط رعایـت شـده باشـند همیـن بیـع صحیـح‬

‫اســت‪ .‬همــان گونــه کــه ا گــر مــراد صــورت اول باشــد بیــع عنــب بـه قص ـد تخمیـر‬ ‫‪106‬‬
‫صحیـح اسـت ولـی در صـورت سـوم صحیـح نیسـت‪.‬‬
‫ن والقلم | دوفصلنامه علمی‪-‬اطلاع رسانی‬
‫«الا ان تکون‪:»...‬‬
‫"الا"‪ :‬نـوع اسـتثناء یـا تـام غیـر موجـب اسـت یـا مفـ ّر غ و در صـورت اول مسـتثنی منـه‬

‫"ا کل بالباطـل" اسـت و احتمـال میـرود اسـتثناء متصـل یـا منقطـع باشـد‪.1‬‬
‫ثمره معنایی‪:‬‬

‫اسـتثنای متصـل‪ :‬ا کل بـه باطـل نکنیـد مگـر اینکـه ایـن ا کل بـه باطـل تجـارت بـا‬

‫دخول‬ ‫توهم‬ ‫لکن‬ ‫نیست‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫داخل‬ ‫حقیقتآ‬ ‫مستثنی‬ ‫انوقهطمایع ننیتزومهسمتمثنص ّیحمحن اه اسلتبثانطا گل اشتسه اتسکهتا‪.‬گرچه‬ ‫‪ - 1‬در صورت‬
‫آن شده است‬