Page 36 - نشریه نون و القلم ویژه ادبیات عرب
P. 36

‫مقدمه‬                                      ‫‪36‬‬

‫یکـی از علومـی کـه در تفسـیر قـرآن کریـم مـورد توجـه دانشـمندان قـرآن بـوده و آن را‬      ‫ن والقلم | دوفصلنامه علمی‪-‬اطلاع رسانی‬
‫از علـوم مـورد نیـاز مف ِّسـر دانسـت ‌هاند علـم صـرف اسـت‪ ) .‬زرکشـی‪ ،1376 ،‬ج ‪ ،12‬ص‬
‫‪ ،173‬سـیوطی‪ ،‬بـی تـا‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪ .)213‬در عیـن حـال‪ ،‬برخـی از دانشـمندان‪ ،‬علـم‬
‫صـرف را در شـمار علـوم لازم بـرای تفسـیر قـرآن ذکـر نکـرده انـد‪ .‬سـیوطی ایـن امـر را‬
‫نزدیـک بـه صـواب دانسـته )زرکشـی‪ ،1376 ،‬ج ‪ ،12‬ص ‪ ،173‬سـیوطی‪ ،‬بـی تـا‪ ،‬ج ‪،4‬‬
‫ص ‪ .)213‬ولـی دلیلـی بـرای آن ذکـر نکـرده اسـت‪ .‬آلوسـی ضمـن تأییـد ایـن دیـدگاه‬
‫گفتـه اسـت‪ :‬بـاور مـن ایـن اسـت کـه بـا کسـب برخـی علـوم ادبـی‪ ،‬ماننـد لغـت‪ ،‬نحـو‪،‬‬
‫معانـی و بیـان نیـازی بـه « علـم صـرف» در تفسـیر قـرآن نیست‪(.‬آلوسـی‪ ،‬بـی تـا ‪،‬ج‪1‬‬

                                                                 ‫‪،‬ص‪.)7‬‬
‫امـا بـا توجـه و دقـت در وظایـف هـر یـک از علـوم و تفکیـک کاربـرد آنهـا از یکدیگـر‪ ،‬بـه‬
‫خوبـی مـی تـوان دریافـت کـه بهـره منـدی از دیگـر علـوم ادبـی‪ ،‬مـا را از علـم صـرف بـی‬
‫نیـاز نمـی سـازد‪ .‬زیـرا علـم لغـت‪ ،‬تنهـا بـه معنـای مـاده الفـاظ و علـم نحـو بـه هیـأت‬
‫ترکیـب کلمـات مـی پـردازد‪ .‬و ایـن دو امـر هیچـگاه جوابگـوی مفسـر در بـردی کلمـه از‬

                ‫جهـت اشـتقاق و تفسـیرهایی کـه در آنهـا صـورت گرفتـه‪ ،‬نیسـت‪.‬‬
‫بـرای همیـن لازم اسـت نقـش علـم صـرف در تفسـیر قـرآن بـه صـورت جزئـی تـر بررسـی‬
‫شـود‪ .‬مقالـه حاضـر نقـش علـم صـرف در تفیـر قـرآن را در دو محـور کلـی مـاده ( حـروف‬
‫اصلـی) و هیـأت کلمـات قـرآن بـه صـورت جزئـی ودقیـق بررسـی کـرده اسـت‪ .‬پیـش از‬

       ‫ورود بـه بحـث بـه تعریـف و تبییـن کلیـد واژه هـای اصلـی بحـث مـی پردازیـم‪.‬‬

                                        ‫مفهومشناسی‬

                                                  ‫‪-1‬علم صرف‬

‫« صـرف » و « تصریـف » در لغـت بـه معنـای جـا بـه جایـی‪ ،‬تفسـیر و زیـر و رو کـردن‬
‫(ر‪.‬ک‪ :‬ابـن منظـور‪ ،‬بـی تـا‪ ،‬مـاده صـرف) و در اصطـاح علمـی اسـت کـه از سـاختمان‬
‫کلمـات عـرب ( هیـأت ) و خصوصیـات حـروف حـروف آن از جهـت اصلـی و زایـد بـودن (‬
‫مـاده ) وصحـت و اعتـال و ماننـد آن(ابـن مالـک‪،1422،‬ص‪.) 71‬و از معانـی هیـأت هـا‬
‫و از تغییراتـی کـه در کلمـات بـه هـدف تولیـد معنـا یـا تسـهیل در تلفـظ ایجـاد م ‌یشـود‬

                      ‫بحـث مـی کنـد‪( .‬ابـن هشـام انصـاری‪،1979،‬ج‪،4‬ص‪)360‬‬
   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41