Page 33 - พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
P. 33
แม่น�้าเจ้าพระยา แม่น�้าราชบุรี แม่น�้าเพชรบุรี
อยุธยาไม่ปรากฏหลักฐานว่า มีการน�าน�้าปัญจมหานทีมาใช้ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก แต่ปรากฏหลักฐานว่า น�้าสรง
พระมุรธาภิเษกในสมัยอยุธยาใช้น�้าจากสระเกษ สระแก้ว สระคงคา สระยมนา แขวงเมืองสุพรรณบุรี นอกจากนี้ ในสมัยรัตนโกสินทร์
ในรัชกาลที่ ๑ - รัชกาลที่ ๔ ยังใช้น�้าในแม่น�้าส�าคัญของประเทศเพิ่มเติมอีก ๕ สาย เรียกว่า “เบญจสุทธคงคา” โดยอนุโลมตาม
ปัญจมหานทีในชมพูทวีป คือ แม่น�้าบางปะกง ตักที่บึงพระอาจารย์ แขวงเมืองนครนายก แม่น�้าป่าสัก ตักที่ต�าบลท่าราบ
แขวงเมืองสระบุรี แม่น�้าเจ้าพระยา ตักที่ต�าบลบางแก้ว แขวงเมืองอ่างทอง แม่น�้าราชบุรี ตักที่ต�าบลดาวดึงส์ แขวงเมืองสมุทรสงคราม
และแม่น�้าเพชรบุรี ตักที่ต�าบลท่าไชย แขวงเมืองเพชรบุรี เมื่อตักแล้วจะตั้งพิธีเสก ณ เจดียสถานส�าคัญแห่งแขวงนั้นๆ
แล้วจึงจัดส่งเข้ามาท�าพิธีที่กรุงเทพมหานคร ในรัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้น�าพิธีทางพระพุทธศาสนามาเพิ่มเติมด้วย โดยให้
พระสงฆ์ซึ่งเป็นพระครูพระปริตรไทย ๔ รูป สวดท�าน�้าพระพุทธมนต์ในพิธีสรงพระมุรธาภิเษก จึงมีน�้าพระพุทธมนต์เพิ่มขึ้นอีก
อย่างหนึ่ง
ต่อมาในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว น�้าสรงพระมุรธาภิเษกในการ
พระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๑ ได้ใช้น�้าเบญจสุทธคงคาและน�้าจากสระ ๔ สระ แขวงเมืองสุพรรณบุรี
เช่นเดียวกับรัชกาลก่อนๆ จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๔๑๕ ได้เสด็จพระราชด�าเนินไปประเทศอินเดีย ทรงน�าน�้าจากปัญจมหานทีตามต�ารา
พราหมณ์กลับมาด้วย ดังนั้นน�้าสรงพระมุรธาภิเษกในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๔๑๖ จึงมีน�้าปัญจมหานทีเจือ
ลงในน�้าเบญจสุทธคงคาและน�้าจากสระ ๔ สระ แขวงเมืองสุพรรณบุรีด้วย
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เฉลิมพระราชมณเฑียร
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๓ ใช้น�้าเช่นเดียวกับครั้งสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ครั้งที่ ๒ ครั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภช เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๔ โปรดให้พลีกรรมตักน�้าจากแม่น�้าและแหล่งน�้าต่างๆ ที่ถือว่าส�าคัญ
และเป็นสิริมงคลมาตั้งพิธีเสกท�าน�้าพระพุทธมนต์ ณ พระมหาเจดียสถานที่เป็นหลักของมหานครโบราณ ๗ แห่ง และมณฑล
ต่างๆ ๑๐ มณฑล *
* ภาคผนวก
29
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
