Page 49 - ЖУРНАЛ Ойунский с обложкой

49
Ойуунускай айар моделын ис хоґооно

ирдиир бириэмэтэ кэлэр. Ону «Кыһыл Ойууну»
өйдөөн аахтахха, ити онно баар. Кыһыл Ойуун
эппитэ үс үйэни курдаттыы барар, ол эрээри бэй-
этэ ойууннууруттан аккаастанар. «Үйэ уларыйда,
олох уларыйда», - диэн атын бириэмэ кэлбитин
этэр. Ол аата Кыһыл Ойуун ол кэлбит бириэмэ
тойуксута, геройа, ойууна буолбат. Биһиги куль-
турабыт, философскай, общественнай өйбүт-
санаабыт хамсааһына саІа бириэмэ±э тахсар.
Ойуунускай онно тирэх буолар.
Дьэ, то±о Ойуунускай айымньылара биһигини
программалыылларый? Иккис холобурбар кини
аатын ылан көрүөххэ. Платон диэн грек омук аата
уонна айар киһи быһыытынан «ойуун», «уус» ди-
энтэн Ойуунускай диэн буолар. Бу аакка саха
төрүт культурата Ойуун ніІµі уонна былыргы
грек омук философията Платон ніІµі силбэ-
спиттэр. Онон кини аатыгар бэйэтигэр програм-
ма угулла сылдьар. Мээнэ±э Александр Маке-
донскайы интэриэһиргиэ дуо? Оттон Соломон
муударай - Библия геройа. Онон Ойуунускай тыл
таІараттан бэриллэрин билэр. Платон диэн аат
идеализмІа сыһыаннаа±ын көрдөрөр. Аны Ойуу-
Сүүрбэ сыл анараа өттүгэр Ойуунускай- нускай философияны аахпыт киһи. Ордук Гегели
га анаан туруорбут спектаклбыт, аата этэрин билэр. Гегель диалектикатыгар «Единство и борь-
курдук «Үс саха тірµі±эр, үөрүүлээх күнүгэр, ба противоположностей» диэн сокуон баар. От-
мин аатым ааттаныа, мин ырыам ылланыа...», - тон Маркс кылаассабай охсуһуу туһунан үөрэ±э
диэн. Поэт ыра санаатын толорор сыаллаах этэ. Гегель диалектикатыгар оло±урар. Ойуунускай
Онно Ойуунускайы Худуоһунньук уонна была- революцияны уһансыбыт киһи быһыытынан
ас, Поэт уонна революция диэн темалар ніІµі кылаассабай охсуһуу µірэ±эр итэ±эйэр. Гегельгэ
көрбүппүт. Спектакль бүтүүтэ революционер өссө «Теза-антитеза-синтез» диэн постулат баар.
поэт кыһыл саллааттары кытта халлааІІа умай- Ойуунускай айар киһи быһыытынан туох баар
ар сулустар диэки бара турар. Ол аата Ойууну- айымньылара, уус-уран, эстетическэй көрүүтэ
скай бириэмэ билиэнигэр түбэспит, бэйэтин ити постулаты утарар. Ол эбэтэр кини бары ай-
эрэ бириэмэтин киһитэ буоларын кэрэһилээн ымньыларын тутула «Антитеза-синтез-теза»диэн
көрдөрбүппүт. Оттон билигин, сүүрбэ сыл аа- бэрээдэккэ сөп түбэһэр. Холобур, Дойду о±ото
спытын кэннэ туруорар «Кэриэһим, кэннибэр Дорогуунап Ньукулай бастаан арыгыһыт,
хааларым...» спектаклбытыгар Ойуунускай уон- хаартыһыт – антитеза, кини Лагларыйа Даайаны
на аан дойду культурата диэн анааран көрөбүт. таптаан дьиІнээх тапталы билбитэ – синтез, он-
«Александр Македонскай», «Соломон муударай» тон биирдэ киһи, дьиІнээх Дойду о±ото буолуута
диэн туруораары ылбыт айымньыларбыт Ойуу- – теза, ол эбэтэр төрүккэ төннүү. Ойуунускай аа-
нускайы аан дойду культуратын таһымыгар тах- тын эмиэ ити бэрээдэгинэн көрүөххэ сөп. Ойуун
сыбыт уонна олоІхотунан халлаан курдук үрдүк, удьуордаа±а (төрүт культура) – антитеза, Платон
бай±ал курдук дириІ философия±а кэлбит киһи уонна Ойуунускай холбоспуттара (биһиэхэ аан
быһыытынан көрдөрөллөр. Холобура, сүүрбэ сыл дойду культурата, искусствота киириитэ) – син-
анараа өттүнээ±и Ойуунускай уобараһын тимир тез уонна олоІхоһут киһи быһыытынан (ОлоІхо
сыабынан бохсуллубут Прометейга тэІниэххэ театра үөскүүрэ) – теза. Ол эбэтэр биһиги куль-
сөп эбит буолла±ына, билиІІи Ойуунускайы турабыт 20-с үйэ са±аланыыта антитеза±а ки-
босхоломмут Прометейга тэІниэххэ сөп. ирсэр эбит буолла±ына, 20-с үйэ±э улахан ула-
«Үс саха тірµі±эр» спектаклга Саха театрын 20 рыйыылары көрсөн синтез үөскүүр, онтон 21-с
сыллаах программата суруллубут эбит. Ол курдук үйэ са±аланыа±ыттан теза са±аланар. Ол аата
Ойуунускай 20-с үйэ са±аланыытыгар биһиги аан дойду культуратын ніІµі олоІхобутугар,
культурабыт пародигматын оІорон кэбиспит төрдүбүтүгэр дьэ тиийэбит.
эбит. Метаисторическай философия±а Эгре- Ойуунускай айар модела итинник ис
гор диэн өйдөбүл баар. Эгрегор диэн өйдөбүлү хоһоонноох.
өй-санаа, идея олоххо киирэр энергията, нору-
от общественнай өйүн-санаатын, сайдыытын Андрей БОРИСОВ.
көстүүтэ, бэлиэтэ диэн кылгастык быһаарыахха («Алампа» хаґыат, 11. 11. 2003 сыл).
сөп. Холобур, биһиэхэ Ойуунускай Эгрегор ору-
олун толорор диэххэ сөп. Ойуунускай хас биир-
дии айымньытынан, ол аата Ойуунускай Эгре-
гора культура сайдар моделын оІорон кэбиспит.
Оттон Саха театра сүүрбэ сыл биир спектак-
лга турбут программаны тутуһан кэллэ. Онтон
«Кэриэһим, кэннибэр хааларым...» спектаклы
репетициялаан бүтэн иһэн көрдөххө – төһө
уһуннук барыан билбэтим – эмиэ кэлэр балач-
ча уһун кэмІэ барыахтаах программа оноһуллан
тахсан эрэр. Ол курдук античнай драматургия,
искусство араас эстетическэй көстүүлэрэ, аан
дойду классикатын геройдара, комедия, гротеск,
спектакль бүтэһигэр тахсан кэлэр олоІхо темата,
театр быһыытынан эстетиката – барыта бу спек-
таклга программаланан тахсан эрэр. Ойуунускай
Эгрегора нация өйүн күүһүн көрдөөн булан, са-
лайан биэрэр диэххэ сөп. Онон Худуоһунньук,
Айааччы быґыытынан Ойуунускай Эгрегора
үйэлэртэн үйэлэргэ бара турара буолуо. Оттон Ï.À.Ойуунускай аатынан Саха тåатра
личность быһыытынан атын үйэ атын дьону