Page 158 - ๒๕๐ ปี ตามรอยกองเรือยกพลขึ้นบกสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจากจันทบุรีสู่อยุธยา
P. 158
ครั้งที่ ๔ รบพม่าที่บ้านคู้ลำาพัน แขวงเมืองปราจีนบุรี เมื่อวันที่ ๑๓ มกราคม พ.ศ.๒๓๐๙ เวลาบ่าย
้
ำ
ทัพพม่ายกมาจากเมืองฉะเชิงเทรา (บริเวณอำาเภอบางคล้าปัจจุบัน) เข้ามาจากปากนาเจ้าโล้ (โจ้โล้) ขึ้นมาตาม
ลำานา (ปัจจุบันคือท่าลาด) แล้วยกข้นบกไปรบกันทัพพระเจ้าตากท่ทุ่งคู้ลำาพัน ถูกพระเจ้าตากรบล่อเข้าไปสู่พ้นท ่ ี
ื
ี
ำ
้
ึ
ซุ่มยิงด้วยปืนตับ คือ ปืนใหญ่ ปืนเล็ก ยิงพร้อมกันทุกกระบอกแล้วถูกทหารพระเจ้าตากตามตี พม่าสูญเสียมาก
ั
ท้งคนและอาวุธหลังจากน้นพม่าจึงไม่ส่งกองทัพมาตามตีทัพพระเจ้าตากอีกเลย เพราะส่งมาก็แพ้และสูญเสีย
ั
ทุกครั้ง
หมดจากรบกับพม่าที่ยกทัพตามมาตีแล้วยังต้องรบกับคนไทยด้วยกันอีก ๒ ครั้ง
ครั้งที่ ๑ ที่เมืองระยอง ถูกเจ้าเมืองระยองเชิญชวนไปที่เมืองระยองแต่ลูกน้องเจ้าเมืองระยองกลับคิด
ึ
ั
จะลอบโจมตีค่ายพระเจ้าตากสินซ่งต้งอยู่บริเวณวัดลุ่มมหาชัยชุมพลด้านตะวันตกวันออกของเมืองระยอง
หวังทำาลายกองทัพพระเจ้าตากสินด้วยเห็นว่ากรุงศรีอยุธยายังไม่แตก (ประมาณปลายเดือนมกราคม ๒๓๐๙)
ั
กล่าวหาว่าพระเจ้าตากสินเป็นกบฏท้งท่ตลอดเส้นทางเดินทัพจากอยุธยาผ่านมาตามเมืองต่าง ๆ พระเจ้าตากสิน
ี
ประกาศตลอดมาว่า ท่านจะกลับไปกู้กรุงศรีอยุธยาจึงมีคนไทยเข้ามาร่วมทัพของพระองค์ตลอดเวลา เม่อ
ื
เจ้าของบ้านจะทำาร้ายจึงเกิดการซ้อนกลแล้วสามารถยึดเมืองระยองได้เมื่อปลายเดือนมกราคม ๒๓๐๙ ขณะนั้น
กรุงศรีอยุธยายังไม่แตกจึงต้องเฝ้ารอดูสถานการณ์
ั
้
่
ั
ื
ี
ื
ี
ุ
ี
ครงท ๒ ทบหม้อข้าวเข้าตเมองจนทน์ เม่อกรุงศรีอยุธยาแตกแล้วในวันท่ ๗ เมษายน พ.ศ.๒๓๑๐
ี
ี
ิ
(เปล่ยน พ.ศ.เดือนเมษายน) สมเด็จพระเจ้าตากสินจึงได้เร่มกิจกรรมกู้ชาติกู้กรุงศรีอยุธยาตามท่คณะของ
พระองค์ต้งปณิธานไว้ประกาศแก่ประชาชนตามท่เดินทัพผ่านจากอยุธยาถึงระยองแม้แต่เมืองจันทบุรีก็ชวนไป
ี
ั
กู้กรุงศรีอยุธยาด้วยกัน
ี
ั
ข้นต้นปราบคณะขุนรามหม่นซ่องของเมืองระยองท่หนีไปต้งหลักท่เมืองแกลง ขุนรามหม่นซ่องหนีไป
ื
ั
ื
ี
ี
อยู่กับเจ้าเมืองจันทบุรี แล้ววกกลับไปปราบนายทองอยู่ นกเล็ก ท่เมืองชลบุรี (เมืองบางปลายสร้อย)
นายทองอยู่ นกเล็ก เดิมอยู่ท่เมืองระยอง รบกับพระเจ้าตากท่เมืองระยองร่วมกับขุนรามหม่นซ่อง แพ้พระเจ้าตาก
ื
ี
ี
ิ
ื
จึงกลับไปซ่องสุมกำาลังเมืองชลบุรีถ่นเดิมของตน เม่อพระเจ้าตากยกทัพจากเมืองระยองมาปราบนายทองอย่ ู
นกเล็ก ยอมอ่อนน้อม พระเจ้าตากจึงแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองชลบุรีตำาแหน่งพระยาอนุราฐบุรีศรีมหาสมุทร
ื
เม่อจัดระเบียบเมืองแกลง เมืองชลบุรี เรียบร้อยแล้วจึงเคล่อนทัพจากระยองไปเมืองจันทบุรีในต้นเดือน
ื
มิถุนายน ๒๓๑๐ เพราะมั่นใจว่าแนวหลังปลอดภัย ขณะไปเมืองจันทบุรีนั้นไปอย่างเป็นมิตรเพราะเมืองจันทบุรี
ื
ส่งพระสงฆ์มาอัญเชิญเพ่อจะไปวางแผนกู้กรุงศรีอยุธยา แต่พอไปถึงเมืองจันทบุรีกลับหักหลังวางแผนจะล่อ
ี
้
ี
กองทัพไปเข้าท่ดักทัพทางด้านใต้ตัวเมือง (ข้ามแม่นำา) แล้วโจมตีทำาลาย พระเจ้าตากสินจึงเปล่ยนเส้นทาง
ี
ี
ึ
ั
เดินทัพไปหยุดต้งค่ายท่อยู่ท่ด้านทิศเหนือของตัวเมืองตรงบริเวณประตูท่าช้าง ซ่งเส้นทางเดินทัพจาก
กะจะหัวแหวน (เขาพลอยแหวน) ไปด้านทิศเหนือของเมืองจันทบุรีไม่ต้องข้ามแม่นำาจันทบุรีและไม่ต้องผ่าน
้
ำ
้
ป่าซุ่มนาทางด้านตะวันตกของตัวเมือง
ี
เม่อเจรจากับเจ้าเมืองจันทบุรีไม่เป็นท่ตกลงกันจึงเกิด “ยุทธการทุบหม้อข้าวตีเมือง” เป็นการแสดง
ื
ภาวะผู้นำาทางทหารสูงสุด ซึ่งยังไม่เคยมีแม่ทัพผู้ใดในโลกนี้เคยกระทำาและกล้ากระทำามาก่อน และก็ไม่มีแม่ทัพ
ผู้ใดชาติใดกระทำาตาม แม้จนปัจจุบันเรื่องจริงไม่ใช่ทุบหม้อข้าวเป็นคำาสั่งว่า “เย็นวันนี้ เมื่อกินอาหารเย็นแล้ว
ให้เทอาหารท่เหลือท้งให้หมดทำาลายภาชนะเสียด้วย ทุกคนมุ่งไปกินข้าวเช้าในเมืองจันทบุร ถ้าตีเมืองจันทบุร ี
ิ
ี
ี
ไม่ได้ก็ให้อดตายทั้งนายทั้งพล” คำาสั่งนี้ สั่งในบ่ายวันที่ ๑๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ ยุคนั้นไม่มีการพกหม้อข้าว
156
