Page 161 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 161
๑๔๐
(Dialogues of Plato) ลักษณะเด่นของคัมภีร์ คือการใช้อุปมาอุปไมยปัญหาที่ไม่ชัดเจนก็ท าให้ชัดเจน
๓
สิ่งที่เป็นนามธรรมก็สามารถน ามาเปรียบเทียบให้เป็นรูปธรรมได้อย่างชัดเจน
๓.ในคัมภีร์มิลินทปัญหาไม่ได้กล่าวถึงปรมัตถธรรมเกี่ยวกับจิต เจตสิก รูป นิพพาน ไว้
โดยตรง ต้องใช้วิธีการสังเคราะห์จากการถามตอบของพระยามิลินท์ และพระนาคเสนเถระ แล้วน ามา
จัดหมวดหมู่เพอต่อการอธิบายเพราะในแต่ปัญหาจะไม่พูดถึง จิต เจตสิก รูป และนิพพาน อย่างตรง ๆ
ื่
้
เหมือนเนื้อที่ปรากฏในอภิธรรมปิฎก เพราะปัญหาบ้างขอเป็นปรมัตถธรรมได้ทั้ง ๔ บางปัญหา เป็นได้
ั
แค ๓ และ ๒ ตามแต่จะวิเคราะห์และสังเคราะห์ได้ ซึ่งสอดคล้องกบมหามกุฏราชวทยาลัยที่กล่าวไว้
ิ
่
ในวิสุทธิมรรคฉบับบาลี ภาค ๓ สรุปได้ว่า ขันธ์ ๕ นี้ในอภิธรรมลดลงเหลือ ๓ กลุ่ม คือ จิต เจตสิก
รูป ซึ่งเทียบ กันได้ดังนี้ วิญญาณขันธ์ได้แก่ จิต เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์และสังขารขันธ์ได้แก่ เจตสิก
และรูปขันธ์ได้แก่ รูป บางครั้ง ท่านย่อขันธ์ ๕ ลงเหลือ ๒ ส่วน คือ นามและรูป โดยรวมเรียกเวทนา
๔
สัญญา สังขาร และวิญญาณว่า นาม และ เรียกรูปขันธ์ว่า รูป และสอดคล้องกับนวพร เรืองสกุล ที่
กล่าวไว้ในหนังสือเรื่องมิลินทปัญหา:กษัตริย์กรีกถาม-พระเถระตอบสรุปได้ว่า มิลินทปัญหาเป็นปกรณ์
ส าคัญในพระพุทธศาสนา เพราะค าตอบไม่ได้ออกนอกกรอบพระธรรมในพระไตรปิฎกเลย เพียงแต่จัด
ใหม่ โดยดึงเรื่องที่คนทั่วไปที่ไม่คอยรู้พระพุทธศาสนามักจะถาม ออกมาตั้งเป็นค าถาม แล้วท่านก็แต่ง
่
ค าตอบจากพระไตรปิฎกนั่นเอง เป็นค าตอบที่กระชับและความเปรียบที่คม บางประเทศเทียบมิลินท
ปัญหาเท่าชั้นพระไตรปิฎกตัวอย่างเช่นพระยามิลินท์ถาม “จะมีการปฏิสนธิได้หรือ ถ้าไม่มีการเคลื่อน
ของจิต” พระเถระตอบ “ปฏิสนธิได้แม้จิตไม่เคลื่อน เปรียบเหมือนบุรุษหนึ่งอาจจุดตะเกียงจาก
ื่
ตะเกียงผู้อน แต่ว่าไม่มีอะไรเคลื่อนจากตะเกียงดวงหนึ่งไปยังตะเกียงอกดวงหนึ่ง หรือนักเรียนอาจ
ี
ท่องบทกวีที่ครูสอนได้ขึ้นใจ แต่บทกวีนั้นไม่ได้เคลื่อนจากครูไปสู่นักเรียน” พระยามิลินท์ถาม “ผู้ที่จะ
ี
ไม่เกิดอกย่อมรู้หรือไม่ว่าตัวเองจะไม่เกิดอกพระเถระตอบ “ขอถวายพระพร ท่านผู้นั้นย่อมรู้” “รู้ได้
ี
อย่างไรหรือ พระคุณเจ้า” “รู้ได้โดยรู้ว่าเหตุและปัจจัยของการเกิดของท่านเองได้ระงับดับสิ้นไปแล้ว
เปรียบเหมือนชาวนาที่ไม่ไถ ไม่หว่าน หรือไม่เก็บเกยวพชผล ย่อมรู้ว่าในยุ้งฉางของตนไม่ได้รับการเติม
ี่
ื
๕
ให้เต็ม”
๓ พระมหาวิสิษฐ์ปญฺญาวฑฺฒโน (กฤษว), “การศึกษาเชิงวิเคราะห์เรื่องอุปมากถาในมิลินทปัญหา”,พุทธ
ี
ุ
ศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพทธศาสนา, (บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย,
๒๕๔๕), หน้าก.
๔ มหามกุฏราชวิทยาลัย, วิสุทธิมรรคฉบับบาลี ภาค ๓, หน้า ๒๑๐.
๕ นวพร เรืองสกุล, (ผู้แปล),มิลินทปัญหา: กษัตรย์กรกถาม-พระเถระตอบ,(กรุงเทพมหานคร:
ิ
ี
ส านักพิมพ์ปัญญาพลัส,๒๕๕๙), หน้า๒๒๔.
