Page 52 - Evren Dergi 2

Bağışıklık S�stem� Koronav�rüsle Nasıl Sa- Uzayda Tarım

vaşıyor?
Vücudumuza yabancı b�r organ�zma, b�r madde Uzayda Neden Tarım Yapılır?
g�rd�ğ� zaman bağışıklık s�stem� hücreler�m�z ''Yer çek�m�n�n çok az olduğu b�r ortamda
bunu hemen algılarlar. Bunu algıladıkları nasıl tarım yapılab�l�r?''

zaman ona karşı hem hücresel düzeyde hem Bu soru uzun yıllardır SpaceX, V�rg�n Orb�t
de ant�kor adı ver�len prote�nler düzey�nde vü- ve Ulusal Havacılık ve Uzay Da�res�
cudumuzu bu organ�zmalara karşı korumaya (NASA) g�b� uzay kurumlarının öneml� pro-
çalışırlar. jeler�ne yön verm�şt�r. Çünkü b�r araştırma

Vücudumuza yabancı b�r madde g�rd�ğ� zaman, �ç�n uzaya gönder�len astronotların b�r
bu yabancı maddeler�n üzer�ndek� yabancı pro- öğünlük yemekler� b�le 7500 doların üstün-
te�n vücutta bulunan d�ğer prote�nlerden farklı de b�r f�yata mal olmaktadır. Uzay görevler�-
olduğu çeş�tl� savunma hücreler�n�n yüzey�nde ne kaç astronot gönder�ld�ğ�n� ve bu astro-

bulunan almaçlar tarafından algılanır. notların ne kadar süre uzayda bırakıldığını
Algılanan bu yabancı prote�nle tam anahtar k�l�t hesaba dah�l ed�nce ortaya çok büyük b�r
usülü bağlanacak ve onu etk�s�z hale get�recek mal� yük çıkıyordu ve bu durum projeler�n
ant�kor prote�nler� vücut tarafından üret�l�r. sürdürüleb�l�rl�ğ�n� büyük ölçüde etk�l�yordu.

Ant�korlar yabancı prote�nlere bağlanarak Bu yüzden uzay da�reler� tarafından
onları �şlevs�zleşt�r�r. Örneğ�n, v�rüsler�n hücre- "uzayda tarım" (space farm�ng) projeler�
ler�m�ze g�rmekte kullandıkları prote�nler vücu- öne sürüldü.
dun ant�korları tarafından �şlevs�zleşt�r�ld�ğ�nde

v�rüs hücrelere tutunamaz ve �çer� g�remez. Aşı Uzayda Tarım Projeler� Nasıl Yürütülü-
üret�m�nde de bu mantık kullanılır. yor?
Aşı �çer�s�nde bulunan madde v�rüsün kend�s� Yet�şt�r�lecek b�tk�lere ve uzay koşullarına
değ�l, hücre �ç�ne g�rmekte kullandığı prote�nle- bağlı olarak Uluslararası Uzay İstasyonun-

r�d�r. Bu sayede vücudumuz önceden bu prote�- da (ISS) uzaya gönder�len mek�klerde top-
n� bloke edecek, bağlayacak ant�korları vücu- raksız tarım uygulamaları yürütülmekted�r.
dumuzda oluşturur. Topraksız tarım uygulamalarında b�tk�ler�n
Bu sayede vücut, etken�n kend�s� olan v�rüsle �ht�yacı olan bes�nler sıvılaştırılmış gübreler

karşılaşsa dah�, v�rüsün hücre �ç�ne g�rmekte �le sağlanmaktadır. Bu uygulamalarda b�tk�
kullandığı prote�nler� ant�korlar sayes�nde hızlı- kökler� su kültürler�nde yet�şt�r�leb�ld�ğ� g�b�
ca �şlevs�zleşt�rerek hasta olmamızı engeller. sadece ışık yardımı �le havada da durduru-
lab�lmekted�r.

Uzayda, su kültürler�nde b�tk�ler�n kökü ye-
t�şt�r�lemeyeceğ�nden ışık yardımı �le kökler
havada tutulmaktadır. B�tk�ler�n kökler�n�n
ne tarafa uzayacağı uzay mek�ğ�n�n hareket

doğrultusuna ve ışık kaynağının yönüne
bağlıdır. B�tk�ler�n �ht�yacı olan bes�nler �se
astronotların �drarları �le karşılanmaktadır.

Ay'da Tarım Yapılab�l�r m�?
Toprağa bağlı tarım uygulamalarında topra-
ğın bes�n ögeler� açısından zeng�n olması

çok öneml�d�r. Bunun �ç�n toprakta ayrıştırı-
cı ve dönüştürücü bakter�ler olması gerek-
mekted�r. Ancak Ay'da oks�jen olmadığın-
dan bu bakter�ler yaşayamaz. Ayrıca b�tk�

kökler�yle s�mb�yot�k b�r �l�şk� kurarak b�tk�-
n�n kök s�stem�n�n gel�şmes�n� ve �ht�yacı
olan fosfat, n�trojen ve su g�b� m�kro bes�n
ögeler�ne ulaşmasını sağlayan mantarlar

da bulunmaz. Bu t�p s�mb�yot�k �l�şk� kurab�-
len mantarlara m�kor�za �sm� ver�l�r. Kel�me,
''mantar-kök'' anlamına gel�r ve b�tk�ler�n
yaklaşık %95'�nde bulunur.

M�kor�za t�p� b�r mantarın, b�tk�n�n kökü �le
s�mb�yot�k b�r �l�şk� kurması, b�tk�n�n kökün-
den dışarı str�golakton (str�golactone)
olarak b�l�nen b�r f�tohormonun eksudasyo-

nuna, yan� gözeneklerden atılmasına bağlı-
dır. Str�golakton, uzun yıllardır paraz�t (asa-
lak) b�tk�ler �ç�n ç�mlenmey� uyarıcı b�r
hormon olarak b�l�n�yordu ancak son b�rkaç

yıldır bu tanım değ�şt� ve b�tk�n�n beslenme-
s� �ç�n çok yararlı b�r hormon olduğu anlaşıl-
dı.