Page 59 - Evren Dergi 2

Uzayda Neden Tarım Yapılır?
''Yer çek�m�n�n çok az olduğu b�r ortamda
nasıl tarım yapılab�l�r?''
Bu soru uzun yıllardır SpaceX, V�rg�n Orb�t
ve Ulusal Havacılık ve Uzay Da�res�
(NASA) g�b� uzay kurumlarının öneml� pro-
jeler�ne yön verm�şt�r. Çünkü b�r araştırma
�ç�n uzaya gönder�len astronotların b�r
öğünlük yemekler� b�le 7500 doların üstün-
de b�r f�yata mal olmaktadır. Uzay görevler�-
ne kaç astronot gönder�ld�ğ�n� ve bu astro-
notların ne kadar süre uzayda bırakıldığını
hesaba dah�l ed�nce ortaya çok büyük b�r
mal� yük çıkıyordu ve bu durum projeler�n
sürdürüleb�l�rl�ğ�n� büyük ölçüde etk�l�yordu.
Bu yüzden uzay da�reler� tarafından
"uzayda tarım" (space farm�ng) projeler�
öne sürüldü.
Uzayda Tarım Projeler� Nasıl Yürütülü-
yor?
Yet�şt�r�lecek b�tk�lere ve uzay koşullarına
bağlı olarak Uluslararası Uzay İstasyonun-
da (ISS) uzaya gönder�len mek�klerde top-
raksız tarım uygulamaları yürütülmekted�r.
Topraksız tarım uygulamalarında b�tk�ler�n
�ht�yacı olan bes�nler sıvılaştırılmış gübreler
�le sağlanmaktadır. Bu uygulamalarda b�tk�
kökler� su kültürler�nde yet�şt�r�leb�ld�ğ� g�b�
sadece ışık yardımı �le havada da durduru-
lab�lmekted�r.
Uzayda, su kültürler�nde b�tk�ler�n kökü ye-
t�şt�r�lemeyeceğ�nden ışık yardımı �le kökler
havada tutulmaktadır. B�tk�ler�n kökler�n�n
ne tarafa uzayacağı uzay mek�ğ�n�n hareket
doğrultusuna ve ışık kaynağının yönüne
bağlıdır. B�tk�ler�n �ht�yacı olan bes�nler �se
astronotların �drarları �le karşılanmaktadır.
Ay'da Tarım Yapılab�l�r m�? Gökyüzündek� değ�ş�mler (1 saat - 1 hafta Uzayda Tarım
Toprağa bağlı tarım uygulamalarında topra- önces�)
ğın bes�n ögeler� açısından zeng�n olması 17 Ağustos deprem� önces�nde, �nsanların
çok öneml�d�r. Bunun �ç�n toprakta ayrıştırı- Böcek ve hayvan davranışları (1 saat-3 yıldızların çok fazla parlak ve sank� “elle tutula-
cı ve dönüştürücü bakter�ler olması gerek- gün önces�) b�lecekm�ş kadar yakın” olduğunu söyled�ğ� gö-
mekted�r. Ancak Ay'da oks�jen olmadığın- Eğer b�r evc�l hayvanınızın varsa onun dav- rüldü. Bu durumun sebeb� açıklanamasa da, Den�z ve göl değ�ş�mler� (1 saat - 2 hafta önces�)
dan bu bakter�ler yaşayamaz. Ayrıca b�tk� ranışlarında b�r huzursuzluk h�ssett�ğ�n�zde deprem önces� atmosferde değ�ş�kl�kler meyda- Den�zlerdek� hareketl�l�k depremden 2 hafta önces�ne
kökler�yle s�mb�yot�k b�r �l�şk� kurarak b�tk�- bunu c�dd�ye alın. Deprem önces�nde balık- na geleb�l�yor. kadar s�nyal vereb�l�r. Den�z suları yüksel�p, sularda
n�n kök s�stem�n�n gel�şmes�n� ve �ht�yacı lar, suyun ısınması neden�yle kıyıya yüzme- Deprem ışıkları: Güneş�n yen� doğup batışı büyük b�r ısınma yaşanab�l�r. Bunun sonucunda �se
olan fosfat, n�trojen ve su g�b� m�kro bes�n ye çalışır. Ked�ler �se, sebeps�z yere hırçın- g�b� ışık hüzmeler� görülür. toplu balık ölümler� gerçekleşeb�l�r. Bazı den�zler çarşaf
ögeler�ne ulaşmasını sağlayan mantarlar laşmaya başlayab�l�rler. Genell�kle kapalı Alev topları: Yanan b�r k�br�t alev� g�b� alev g�b� olurken, bazı den�zlerde �se dalgalanma meydana
da bulunmaz. Bu t�p s�mb�yot�k �l�şk� kurab�- ortamlara kaçarak saklanırlar. Köpekler �se topu görülür. geleb�l�r.
len mantarlara m�kor�za �sm� ver�l�r. Kel�me, korkularını uluyarak ya da havlayarak açığa Deprem bulutları: Açık havada, kırılacak böl-
''mantar-kök'' anlamına gel�r ve b�tk�ler�n çıkarır ve b�r alana toplanarak gruplaşmaya gen�n üzer� bulutlanır. Su basması: B�r �k� hafta önceden kıyıları den�z basar.
yaklaşık %95'�nde bulunur. çalışırlar. Yıldırımlar: Olağan dışı mor, yeş�l, kırmızı, Su çek�lmes�: 1 �le 5 saat önces�nden den�z kıyıdan
M�kor�za t�p� b�r mantarın, b�tk�n�n kökü �le mav�, pembe renkl� oluşumlar görülür. çek�l�r.
s�mb�yot�k b�r �l�şk� kurması, b�tk�n�n kökün- At, eşek, �nek: Tasmalarını koparırlar. Ahır Gökkuşağı: Açık havada kısa gökkuşağı Dalgalar: 1 �le 5 saat önces�ne kadar çarşaf g�b� düz
den dışarı str�golakton (str�golactone) kapılarından dışarı çıkmak �sterler. Tepelere oluşur. Bunda yeş�l, s�yah, mav� renk egemen- olan den�zde, gem� geçm�ş g�b� dalgalar oluşur.
olarak b�l�nen b�r f�tohormonun eksudasyo- doğru koşarlar. d�r. Düz den�z: Den�z çarşaf g�b� düzgün olur.
nuna, yan� gözeneklerden atılmasına bağlı- Tavşan ve fare: Yapıların üst katlarına ka- Hava sıcaklığı: Havada aşırı sıcak ve sıkıntı Hava kabarcığı: Den�z ya da gölde bolca hava kabar-
dır. Str�golakton, uzun yıllardır paraz�t (asa- çışırlar. D�reklere tırmanırlar. Yere �nmek meydana gel�r. cığı görülür.
lak) b�tk�ler �ç�n ç�mlenmey� uyarıcı b�r �stemezler. Ay, yıldızlar: Parlak b�r gökyüzü �ç�nde yıldızlar Isınma: Den�z tabanındak� ısınmadan dolayı suyun
hormon olarak b�l�n�yordu ancak son b�rkaç Domuzlar: Hızla yukarıya doğru koşarlar. elde tutulacak kadar yakın görünür. ısısı da normal�n üzer�ne çıkar.
yıldır bu tanım değ�şt� ve b�tk�n�n beslenme- Toprağı del�ces�ne eşelerler. Uğultu: Yerden anlam ver�lemeyen b�r uğultu Su ver�m�: 1 �le 4 l�trel�k ver�m artışı olur.
s� �ç�n çok yararlı b�r hormon olduğu anlaşıl- Ked�ler: Kutu ya da çöp b�donu �ç�ne atlarlar. duyulur.
dı. Top g�b� sıkışıp, ş�ddetle t�trerler. • B�tk� ve ağaç değ�ş�mler� (1 - 3 ay önces�) • Basınç artışı: Su basıncında 1-1.5 barlık artış olur.
Köpekler: Korku dolu havlarlar. • Meyve ağaçları: Erken ç�çek açar ve erken • Su sıcaklığı: Olağan sıcaklığın 1-2 derece üzer�nde

Balıklar: Göl ya da den�z tabanının ısınma- meyve ver�r. ısınır.
sı sonucu yüzeye yakın yüzerler. • Ot ve ağaç dalı: Yüzeyler� kızarır, yanar. • Yen� kaynak: 1 �le 2 hafta önces�nden yen� kaynak
Yılan balıkları ortadan kaybolur. • Küstüm ç�çeğ� (m�moza): Gündüz, deprem oluşur ya da var olan kaynak kuruyab�l�r.
Ölü balık: Balıklar nedens�z b�r şek�lde önces� pörsür. • Su gazları: Karbond�oks�t, metan ve radon gazı �çe-

ölürler. r�ğ� artar.
Ördek, kaz, kuğu: Göle g�rmek �stemezler. • Su tadı: Su acılaşır ya da tatlılaşır.
Göldek�ler öleb�l�r. • Suda koku: Çürük yumurta ve kükürt kokusu gel�r.
İpek Böcekler�: Arka arkaya d�z�l�rler. • Su k�myası: İletkenl�k, radon, c�va, helyum, karbon-

Yengeç: Plajda yengeçler dolaşır. d�oks�t artışı gözlen�r.
Martılar: Çembersel olarak uçarlar. • Kabarcıklar: Su �ç�nde hava kabarcıkları oluşur.
Büyükbaş hayvanlar: 3-4 gün önce elekt- • Dere suları: Kes�l�r, kurur ya da çoğalır.
romanyet�k ışınlardan etk�lenmeye başlar-

lar.
Karıncalar: Yuvalarından dışarıya çıkarlar.