Page 125 - Aardrijkskunde Vakstudie 2_1920

bevolkingsconcentratie en met dichte (aaneengesloten) bebouwing, kortom als een
complex verschijnsel.

6.2 Ontwikkeling van een stad

6.2.1 Wordingsgeschiedenis van de stad

De stad komt wellicht rond 3.000 v.C. in het Midden-Oosten, en India en China, voor het
eerste voor als vorm van menselijke nederzetting. Die steden onderscheidden zich van
andere nederzettingen door hun grootte en doordat een groot deel van hun bevolking
niet zelf haar voedsel produceerde, waardoor ze handelaars, ambachtslieden,
bestuurders of priesters konden worden. Er waren voor die stedelijke ontwikkeling een
aantal voorwaarden:

- Een gunstige agrarische omgeving en/of agrarische technologie, zoals irrigatie,
om voedseloverschotten voor de niet-agrarische stedelingen te kunnen
voortbrengen,
- Een ontwikkelde machtsstructuur met relatieve vrede
- Een relatief hoge technologie, voor ondermeer het aanvoeren van voedsel en

water naar de steden

6.2.2 Lokalisatie van een stad

Steden ontstaan niet op willekeurige plaatsen. De meeste steden in West-Europa danken
hun ontstaan aan de opkomst van de handel in de Middeleeuwen. Oudere steden
verdwenen met de ondergang van het Romeinse Rijk of met de plundertochten van de
de
Noormannen. Vanaf de 10 eeuw liggen halteplaatsen van rondreizende handelaars aan
de basis van de aanzet tot steden. Ze hielden bij voorkeur halt op plaatsen op een dagreis,
te voet of met lastdieren, van elkaar, met mogelijkheden tot verdediging en
verkeerscontrole. Die pleisterplaatsen met overschakeling van transportmiddel, namelijk
een samenvloeiing van waterlopen, overslag van rivieren naar landwegen bij het einde
van de bevaarbaarheid en een kruising van landwegen met doorwaadbare plaatsen of
bruggen, konden zich ontwikkelen tot steden.

▪ Site van een stad

Vele steden zijn al dan niet geleidelijk gegroeid vanuit een landelijke nederzetting, de
oorspronkelijke vestigingsplaats. Andere steden zijn eerder direct ontstaan. Op die plaats
ontwikkelde zich een marktplein, voor rechtspraak en handel, wegen en een burcht, die
de verdediging en bood waaraan de beginnende stad behoefte had. Talrijke voorbeelden
van voorstedelijke burchten en versterkingen zijn bekend. In veel gevallen is de vorm van
het castrum nog herkenbaar in het huidig stratenpatroon. Dergelijke noodzakelijke
elementen voor een beginnende stad, zoals dus een goede mogelijkheid tot verdediging,
behoren tot de site of de vormingsfactoren van de stad. Daarnaast vormen ook havens,
met aanlegplaatsen die ook gemakkelijk te bereiken waren voor het vervoer over land en
bij voorkeur buiten overstromingsgevaar, aangewezen verkeerssites. Ook het site van
abdijen kan de stadspatroon bepalen of beïnvloeden.

1 AA VS 2 125 © 2019 Arteveldehogeschool