Page 118 - Synergy 17-18
P. 118
MINDSPACE
guldsqw
‘isMh (is<h)’ nhIN ‘isMG (is<G)’ ilKo
Anuvwd kr ky ‘puZ Kwn’ jW ‘ivjX Kwn’ iliKAw hI nhIN jw skdw[
isK Drm dunIAw dw sB qoN AwDuink Drm hY, ijsdI nINh isrP 549 swlW pihlW hI r`KI geI hY pr hor DrmW dy audwhrx 3 :- iesy qrW jy iksy iesqRI dw nW ‘klw joSI’ (klw joSI) hY qW ausƒ AMgRyzI iv`c ilKx vyly isrP
pRcwr qy pRswr qoN ikqy AgWh vD ky ieMny QoVy smyN iv`c hI isK Drm A`j ivSv ivAwpI hY[ ApxI isrjnW dy ArMB qoN ilipAWqr kr ky ‘Kala Joshi’ hI iliKAw jwvygw, Anuvwd krky ‘Art Priest’ nhIN kIqw jw skdw[
hI isK Drm ƒ rwjinqk, smwijk qy Dwrimk muKwlPq dw swmxw krnw ipAw, AxQk j`dozhd krnI peI, keI vwrI iesy qrW jy nWvW dw Anuvwd kIqw jwx lgw qW iksy bMdy dI ApxI Kws pCwx hI nhIN bcygI[ ivAwkrx dy nzrIey qoN
qW smucI kOm dI hoNd hI imtw dyx dy jqn kIqy gey, pr is`KW ny vI Apxy gurU swihbwnW qy Brosw rKidAW hoieAW Ash vI ieh glq hY[ ihMdI dy ilKwrI Apxw nW iksy vI BwSw iv`c il`Kx, isrP ilipAWqr krky shI nW ilKdy hn, Anuvwd
qklIPW brdwSq kIqIAW, Axigxq qsIhy shy, Gr bwr C`fy, jMglW iv`c, bIhVW iv`c, ibAwbwnW iv`c idn guzwry, bySumwr nhIN krdy[ koeI vI mYiQlISrx gupq ƒ Mathili Refuge secret jW rwmDwrI isMh idnkr ƒ Ramholder Lion Sun nhIN
ShwdqW id`iqAW pr Drm nw hwirAw[ ijMnw sMGrS isK Drm ny kIqw jy iksy hor Drm ƒ Jl`xw pYNdw qW Swied auh sMswr ilKdw qW iPr ieh gl socx leI mjbUr krdI hY ik isrP isKW dy nWvW (ivSyS nWvW) dw hI ihMdI iv`c Anuvwd ikNau huMdw
qoN imt hI jWdw, Kws qOr qy jy isKW dI igxqI ƒ vyiKAw jwvy qW ieh iek kirSmw hI lgdw hY[ ieMnI Awqimk qwkq qy hY qy iksdy khx qy ?
shnSkqI dw pRgtwvw mnuKI ieiqhws dI cVdI klw ƒ drSWdw hY, mnuKI hdW dy iSKrW dw lKwiek hY, qy iehI isK Drm
dI ivl~Kxqw hY[ iesI ivl~Kxqw dy blbuqy qy isK Drm dunIAw iv`c iek AduqI ieiqhws isrj ky iek nvyklw QW bxwx ieiqhwisk kwrx:- BwSw dI auqp`qI (ArMB) Aqy ivkws dI pRikRAw iv`c keI AYsy lPj hn jo sihjy hI jnmy qy smW pw
iv`c kwimXwb ho sikAw hY[ isK Drm dw mwx qy mrqbw A`j jg jwhIr hY[ ky Kws bx gey[ ivSyS nW qW ivSyS sQwn, pRikRAw jW ivAkqI duAwrw hI vrqoN iv`c ilAwey jWdy hn[
pr isKW dw sMGrS hwly muikAW nhIN hY[ ipClI iqMn sdIAW iv`c isK Drm dI hoNd ƒ keI cunOiqAW imilAW qy isK ‘isMG’ lPz jo ik isKW leI iek lwzmI aupnWv (lkb) hY iksy shj pRikRAw jW smyN iv`c nhIN aupijAw hY[ sn
pRblqw nwl aus dw swmxw krdy hoie ApxI vKrI hsqI qy pMQk hoNd ƒ bcwaux iv`c sPl rhy[ pr ivhvIN qy ie~ikvIN 1699 iv`c Kwlsy dI isrjnW dy nwl hI gurU goibMd isMG jI ny ies Kws lkb ƒ isK purSW leI bKiSS kIqw sI[ sB qoN
sdI iv`c sMGrS s-SsqR nw ho ky idmwgI, swih`iqk qy hor jitl ho igAw hY[ kdy isK Drm ƒ ihMdU Drm dw iek ih`sw pihlW pMjW ipAwirAW dy nwvW nwl ‘isMG’ l`igAw Aqy CyvyN AsQwn qy gurU swihb jI ny Awp Apxw nW bdl ky goibMd rwie
ds ky qy kdy isKW ƒ AwqNkvwdI swibq krky isKW dI ivl`Kx hsqI ƒ glq qrIky nwl pyS kIqw jw irhw hY[ iek pwsy qoN goibMd isMG kr ilAw[ ieh lPz aus vyly vI ‘isMG’ hI sI ‘isMh’ nhIN[ ieh iek ivSyS pRikRAw rwhI ivSyS nW dy rUp
siBAwcwrk (cultural) pRogrwmW dy nW qy ‘lcr klcr’ ny pMjwb dy nOjvwnW ƒ qbwh kr id`qw qy dUjy pwsy isK ieiqhws iv`c isK kOm ƒ imilAw hY, ies leI ‘isMG’ lPz dw Anuvwd nhIN kIqw jw skdw iesƒ ijauN dw iqauN hI ilKxw pvygw[
ƒ qoV mroV ky Apxy lwB muqwibk pyS kIqw jw irhw hY, ie`QoN qk ik isK gurU swihbwnW ƒ vI isrP ihMdU Drm riKAk
vjoN hI pyS kIqw igAw hY[ Ajyhw hI hoNd imtwaux vwlw jqn ihMdI swih`q qy swih`qkwrW ny vI kIqw ijs iv`c bVI AwswnI BwSwgq pRmwx:- ‘isMh’ (is<h) lPz sMsikRq dw hY jo Apxw srUp bdlidAW hoieAW keI BwSwvW iv`c vK vK aucwrx nwl
nwl swfy swih`qkwr qy hoyr BwSwvW dy swih`qkwr vI Ps gey[ ihMdI iv`c Aksr isK nwvW ƒ ilKx vyly ‘isMG (is<G) dI boilAw jWdw hY[ iesdw pRwikRq rUp vI hI ‘isMh’ (is<h) hY pr bMgwl qy auVIsw iv`c ieh ‘isnhw’ (isNhw) bx igAw[
Qw ‘isMh (is<h)’ dI vrqoN kIqI jWdI hY jo ik pUrI qrW glq hY[ ‘isMG’ aupnWv isKW dI Kws pCwx hY[ hor BwSwvw iv`c pMjwbI qy hor au`qrI BwSwvW ivc pRwikRq ‘isMh’ dw aucwrx ‘isMG’ iv`c hoieAw qy iPr gurmuKI iv`c ieh lPz iesy srUp
‘isMG’ lPz dI vrqoN ƒ lY ky koeI id`kq nhIN hY pr ihMdI iv`c ieh rIq keI dhwikAW qoN clI Aw rhI hY[ mrwTI BwSw iv`c hI vriqAw igAw[ hux ieh pMjwbI dw hI lPz hY[ gurbwxI aucwrx dy smyN gurU swihbwnW ny vI iesy dI vrqoN kIqI,
vI dyvnwgrI iv`c hI ilKI jWdI hY pr aus iv`c ‘isMG (is<G) jW isMg (is<g) hI iliKAw jWdw hY, AMgRyzI iv`c vI ‘Singh’ ijvyN
hI iliKAw jWdw ‘Sinha’ nhIN[ ieh mwmlw Dwrimk qMgidlI dw nhIN hY, isK Drm dI hoNd dw hY[ gurU rwmdws jI:-
‘isMG dI QW ‘isMh ilKx vwly ieh qrk idNdy hn ik ies nwl lPz dy ArQ bkrI isMGu iekqY Qwie rwKy mn hir jip BRmu Bau dUir kIjY
iv`c koeI Prk nhIN pYNdw, pr Ajyhy hor vI keI lPz hn ijnW dy aucwrx (sUhI mhlw 4-735)
Byd kwrx ArQ iv`c Prk nhIN pYNdw pr bMdy dI smucI pCwx hI bdl jWdI gurU Arhn dyv jI:-
hY[ ‘pwitl’ Aqy ‘ptyl’ dovyN lPzW dw ArQ ie`ko hI hY, ipMf dw muKI, pr pMc isMG rwKy pRiB mwir ] ds ibiGAwVI leI invwir ]
jy hux Bwrq dI snmwinq swbkw rwStRpqI ƒ pRiqBw pwitl dI QW qy pRiqBw rwmklI mhlw 5-899)
ptyl ilK idE hVkMp mc jwiegw, iek mrwTI bMdw gujrwqI bx jwiegw jdoN isMGu iblweI hoie gieE iqRxu myru idKIqw ]
ik Drm qW iPr vI ihMdU hI rhygw[ au~Qy hI Bwrq dy swbkw pRDwnmMqRI ƒ pUrw (iblwvl mhlw 5-809)
Drm bdl ky mnmohn isMG dI QW mnmohn isMh ilKx iv`c iksy ƒ koeI hrz gaU cir isMG pwCY pwvY
nhIN hY[ AYsw ikNau ? (gaVI mhlw 5-198)
ihMdI iv`c ‘isMG’ ƒ ‘isMh’ ilKdy ilKdy hwlq hux ie`QoN qk pMhuc geI hY ik ie`QoN qk ik BweI swihb BweI gurdws jI ny vI ApxIAW rcnwvW iv`c ‘isMG’ lPz hI vriqAw hY[ aunW dIAW vwrW
Eh lok nwvW dw vI Anuvwd (qrzumw) krky ilKx lg pey hn, ‘suirMdr’ ƒ pMjwbI Aqy kib`q ibRj BwSw iv`c rcy gey hn[ aunW ny bVw lMmw smW ihMdI BwSI ielwikAW iv`c pRcwr kIqw, AwpjI
‘sury<dõ’, ‘div<dr’ ƒ ‘dyvy<d’õ’, Awid[ ie`QoN qk ik hux gurU swihbwnW dy nwvW pMjwbI, ihMdI, ibRj Aqy aunW nwl juVIAW swrIAW BwSWvw dy igAwqw sn[ iPr vI aunW ny soc smJ ky lPz ‘isMG’ hI
nwl vI iKlvwV ho irhw ho irhw hY, gurU goibMd isMG jI dI QW ‘goiv<d is<h’ vriqAw, ijvyN:-
iliKAw hw irhw hY, jo iblkul hI glq hY, durwgRih hY[ AgWh ies q`Q ƒ isMG buky imrgwvlI BMnI jwey n DIr DroAw ] (vwr 1, pauVI 17)
smJwx leI Tos kwrx vI hn ijnW ƒ ivsQwr purvk dsxw Aiq zrUrI hY[ buikAw isMG aujwV ivc sb imrgwvl BMnI jweI ] (vwr 1, pauVI 34)
phuqw ngr duAwrkw isMG duAwr Kloqw jwey ] (vwr 10, pauVI 9)
ivAwrkixk kwrx:- ivAwkrx muqwibk iksy vI ivAkqIvwck nW (ivSyS cauQw kir nrisMG rUpu Asuru mwir pRihlwid aubwry ] (vwr 1, pauVI 17)
nW) dw Anuvwd krx vyly isrP ilipAWqr (transscripting) kIqw jWdw hY
Anuvwd nhIN[ ies gl ƒ iek Awm jW Gt piVAw bNMdw vI jwxdw hY qW Bgq bwxI jo ik sRI gurU gRMQ swihb jI dw iek Ahm ih`sw hY, ijs ƒ ApxI audwsIAW smyN Awp gurU nwnk dyv jI
ivdvwn ikauN nhIN? ilipAWqr dw ArQ hY A~KrW dw iek ilpI qoN dUhI ilpI iv`c bdlwv, smucy ivSyS nW dw Anuvwd ho iek`Tw kIqw sI[ jo bwxI ijs BwSweI srUp iv`c imlI ausƒ ausy srUp iv`c gurU Arjn dyv jI ny drz kIqw[ Bgq bwxI
hI nhIN skdw[ bhuq hI v`fy qy PYly hoie ielwky Aqy smyN iv`c aucwrI geI pr ies iv`c vI lPz ‘isMG’ hI imldw hY ‘isMh’ nhIN, ijvyN:-
audwhrx 1 :- ijvyN iksy AMgy®j iesqI® dw nW hyY ‘Rosy Smith’, jo ik iek ivSyS nW (proper noun) hY[ hux ihMdI iv`c jy kbIr swihb jI:-
ausdw nW ilKxw hovy qW isrP ilipAWqr krky ‘rojæI simQ’ hI iliKAw jwvygw nw ik pUrw Anuvwd krky ‘gulwbo lohwr’[ bYiT isMGu Gir pwn lgwvY GIs glaury ilAwvY ] (Awsw-477)
AYsw krx nwl aus iesqI® dI pCwx hI bdl jwvygI[ rUp kMinAw suMdir byDI ssY isMG gun gwey ] (Awsw-477)
audwhrx 2 :- jy iksy pTwn dw nW ‘PærzMd Kwn’ jW ‘Pæiqh Kwn’ hY qW ihMdI iv`c auNvy hI iliKAw jwvygw, ienW nWvW dw dyKq isMGu crwvq gweI ] (Awsw-481)
GURU NANAK COLLEGE OF ARTS, SCIENCE & COMMERCE | SYNERGY 17-18 | 119

