Page 27 - ชุดกิจกรรมอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี

27

กำรศึกษำอัตรำของปฏิกริยำ ใช้วิธีทำกำรทดลองหลำย ๆ กำรทดลอง โดยที่แต่ละกำรทดลองใช้ควำม
ิ
ิ่
เข้มข้นเริ่มต้น (initial concentration) ของสำรตั้งต้นต่ำงกันแล้วบันทึกอัตรำเรมต้นทได้จำกกำรทดลอง และ
ี่
สำมำรถเขียนควำมสัมพันธ์ระหว่ำงอัตรำกำรเกิดปฏิกิริยำกับควำมเข้มข้นของสำรได้ในรูปของคณิตศำสตร์ดังนี้
A + B C + D

อัตรำกำรเกิดปฏิกริยำ α [A] [B]
ิ
ิ
หรือ อัตรำกำรเกิดปฏิกริยำ = k [A] [B]
หรือ R (Rate) = k [A] [B]

ิ
ั
ส ำหรบปฏิกริยำต่อไปนี้
3A + 2B C + D
สำมำรถเขียนกฎอัตรำในเทอมของผลคูณของควำมเข้มข้นของสำรตั้งต้นยกก ำลังด้วยเลขบำงตัวได้

ดังนี้

่
ส ำหรบเลขยกก ำลัง m และ n อำจมีค่ำเทำใดก็ได้ จะเป็นบวกหรือลบก็ได้ โดย
ั
m คือ อันดับ (order) ของปฏิกิริยำ เมื่อถือ A เป็นหลัก
ิ
n คือ อันดับ (order) ของปฏิกริยำ เมื่อถือ B เป็นหลก
ั
m + n คือ อันดับรวมของปฏิกริยำ (overall order of reaction)
ิ
ิ
(ค่ำ m และ n ไม่จ ำเป็นต้องเท่ำกับค่ำสัมประสทธิ์ในสมกำรปริมำณสัมพันธ์ ดังนั้นค่ำของ m และ n
จะต้องหำจำกกำรทดลองเท่ำนั้น)
m + n เท่ำกับ 0 เรียกว่ำ ปฏิกิริยำอันดับศูนย์ (zero – order reaction)

m + n เท่ำกับ 1 เรียกว่ำ ปฏิกิริยำอันดับหนึ่ง (first – order reaction)

m + n เท่ำกับ 2 เรียกว่ำ ปฏิกิริยำอันดับสอง (second – order reaction)
m + n เท่ำกับ 3 เรียกว่ำ ปฏิกิริยำอันดับสำม (third – order reaction)

m + n เท่ำกับ 3/2 เรียกว่ำ ปฏิกริยำอันดับสำมส่วนสอง (three – halves order reaction)
ิ
ตัวอย่างเช่น กำรทดลองปฏิกิริยำระหว่ำงออกซเจนและไนโตรเจนออกไซด์
ิ
O (g) + 2NO(g) 2NO (g)
2
2

ิ
ิ
อัตราการเกดปฏิกริยาเคมี