Page 148 - ماهنامه شماره 18 برای فردا
P. 148
148شمار ٔههجدهـم | مهݠـرمــاه1396
{....................................................................................................اقتصـ ـاد }
.....................................................................................................
.....................................................................................................
ECONOMY
آماد هخواری، کاظم بهرامی
بزر گترینشکستبرنام هها دکتـرهوشـنگشـجری،اسـتاد
تمـامدانشـگاهاصفهـانرابـدونشـک
آقـایدکتـرقبـلاز اینکـهواردبحـثلایحـۀبودجـه م یتـوان یکـی از متخصصـان بودجـه
۹۶بشـویم ،مقدمـ های دربـارۀ بودج هریـزی در ایـران بـه شـمار آورد .او علاو هبـر
و برنام هریـزی اقتصـادی در ایـران بفرماییـد. سـابقۀ چندیـن سـال تدریـس اقتصـاد
ب ههرحـال ،سـابقۀ برنام هریـزی ب هصـورت دریکـیازبرتریـندانشـگا ههای کشـور،
برنام ههـای چندسـالۀ توسـعه و بودج هریـزی تألیفـاتمتعـددیدرحوز ههـایمالـی،
در ایـران بـه ۸۰-۷۰سـال پیـش بازم یگـردد .ایـن بودج هریـزی و اقتصـاد برنامـه دارد و
برنام ههاشاملپنجبرنامۀتوسعهقبلاز انقلاب کتابایشانباعنوان«مالیهبی نالملل»
وشـشبرنامۀتوسـعههمبعداز انقلابم یشـود یکـی از منابـع درسـی در بسـیاری از
وششمینبرنامهدر حالطی کردنروندتدوین دانشـگا ههای کشـوراسـت.ایـناسـتاد
و تصویـب اسـت. پیشکسـوت را یکـی از منتقـدان جـدی
بـه نظـر شـما ایـن برنام ههـا ب هطـور کلـی چقـدر هدفمنـدییاران ههام یشناسـند.البته
خواهیـمدیـد کـهدرحـالحاضـربودجـۀمـاازسـهبخش امهبتدنـایفتبـعرییوانقعشیـادهتع بموددت ًهاابنـاآند؟چ بهاتقروارجب هوبـدههماینحقکـقه در آن زمـان چنـدان بـه هشـدارهای
تشـکیل شـده اسـت :تـراز عملیاتـی؛ تـراز سـرمای های؛ و ایـناقتصـاددانتوجـهنشـد؛امـااکنون
تـراز مالـی .تـراز عملیاتـی مربـوط بـه اقالم جـاری شـامل م یتوانیـمبسـیاریازتبعاتـیرا کهدکتر
درآمدهـای جـاری (ماننـد مالیا تهـا و غیـره) و مخـارج شـود ،فاصلـه زیـادی داشـته اسـت و ا گـر نگاهـی شـجریدربـارۀآ نهـاهشـداردادهبـود،
بـه عقـب بیندازیـم ،م یبینیـم بـه دسـتاوردهای دراقتصاد کشورمشاهده کنیم؛تبعاتی
جـاری اسـت .مشـکل بودجـۀ 96ایـن اسـت کـه تـراز چنـدان قاب لتوجهـی دسـت نیافت هایـم .بـه نظـر کهالبتهدولتیازدهمبسیاریازآ نهارا
عملیاتـی آن حـدود 76هـزار میلیـارد تومـان کسـری
دارد .یعنـی مخـارج جـاری مـا 236هـزار میلیـارد تومـان شـمابرنام هریز یهـاچهمشـکلاتیداشـت هاند؟و التیـامبخشـیدهاسـت.
ب هطورکلـی ای نگونـه برنام هریز یهـا را تـا چـه حـد در ایـن گف توگـو نظـر ایشـان را دربـارۀ
پی شبینـی شـده و درآمدهـای جـاری 160هـزار میلیـارد نتیج هبخـش م یدانیـد؟ لایحهبودجهپرسیدیموایشاندرپاسخ
تومـان؛ بنابرایـن ،تـراز عملیاتـی 76هـزار میلیـارد تومـان
کسـری دارد. اقتصـاد برنامـه یـا برنام هریـزی در اقتصـاد چیـز جدیـدی بـهنـکاتقاب لتأملـیاشـاره کرد هانـد.
نیسـتوخیلـیاز کشـورهابـهایـنصـورتبرنامـهدارنـد
این کسریقراراستچطورتأمینشود؟ و مـا هـم بایـد داشـته باشـیم .مـا در سـال 1327برنامـۀ
تـراز دوم تـراز سـرمای های اسـت .در تـراز دوم ،وا گـذاری
دارای یهایسرمای هایوتشکیلدارای یهایسرمای های هف تسـالهاولودرسـال1334برنامۀهف تسـالهدومرا
شـروع کردیموبعدبرنام ههاپن جسـالهشـد.از میاناین
دارای یهـای در حـال حاضـر ،وا گـذاری مصاـلـوری کتـمه عیگمیـردتـدًا. برنام ههـا ،برنامـۀ پن جسـالۀ چهـارم در سـا لهای قبـل از
درصـد) 116 نفـت اسـت (بیـش از 97 انقلاببسیارموفقبودوب هکلیچهرۀایرانراعوض کرد.
هـزار میلیـارد تومـان پی شبینـی شـده اسـت و تملـک
دارای یهـایسـرمای های،یعنـیسـرمای هگذاری کـهدولـت افرادمجربیدرسازمانبرنامهبودندواصولبرنام هریزی
رام یدانسـتند.
بایدانجامدهد63،هزارمیلیاردتوماناستومتأسفانه بوددرآمدنفتتمام ًاصرف در برنامۀهف تسالۀاولقرار
ایـن تـراز 53هـزار میلیـارد تومـان مـازاد دارد .بـه عبـارت
دیگـر،درحال یکـهازبخـشنفت116،هزارمیلیـاردتومان سـرمای هگذاری شـود؛ یعنـی درآمدهـای نفتـی قـرار بـود
بودجـۀ سـازمان برنامـه شـود؛ امـا هـر سـال دولـت درصـد
برداشـت م یکنیـم (یعنـی سـرمایه تخریـب م یکنیـم)، زیـادیاز ایـندرآمـدراصـرفهزین ههـایجـاریم یکـرد.
فقـط 63هـزار میلیـارد تومـان سـرمای هگذاری م یکنیـم.
درنتیجه،اینحسـاب 53هزار میلیاردتومانمازاددارد در حـال حاضـر هـم بـه همین صورت اسـت .این مسـئله
بزر گترینعاملشکستاینبرنام ههابودهاست؛یعنی
کهاینمازاد،بخشیاز کسریترازمالیراجبرانم یکند. مـانتوانسـت هایمب هجـایبرداشـتاز سـرمایه ،کـههمـان
آقـایدکتـربازهـماین کسـریب هطـور کاملجبران
نم یشـود.باقیمانـدۀآنقـرار اسـتاز کجـاتأمیـن درآمدنفتاست،سرمای ههایجدیدایجاد کنیموهمۀ
برنام ههـااینمشـکلراداشـت هاند.اما کارهایزیـادیدر
شود؟ چارچوباینبرنام ههاانجامشـدهاسـت کهقاب لتوجه
در تـراز سـوم یعنـی تـراز مالـی ،مسـائل اعتبـاری ،فـروش
ادسوـلناتداموقراداقربهیـاواداگرذوااریینگداورنـایه میـهوااردیممالطـریحداارسدـ کته؛عیعمنـدت ًای اس لت.طف ًادربارۀلایحه۹۶توضیحدهید.
ا گربهجزئیاتلایحۀبودجۀسـال 96نگاهیبیندازیم،
اسـنادخزانهاسـت.حسابخالصتراز سـرمایه،رقم23
