Page 59 - ЖУРНАЛ Ойунский с обложкой

Дирбиэн-дарбаан кµннэргэ...
59
Ойуунускай уонна Кµлµмнµµр

лан, колония батталыттан босхолонор кыах
µіскээбитигэр µірбµттэрэ, ол гынан баран ба-
айы бµтµннµµтµн аІар кырыы µлтµ сынньыы
оло±у олус айгыратыа диэн дьулайбыттара.
Ойуунускай уонна Кµлµмнµµр утарыта бар-
рикадаларга этилэрэ буолан баран, икки-
эн норуоппут туґа диэн µлэлээбит, охсуспут
дьон быґыытынан, бэйэ-бэйэлэрин сыанала-
спат буолуохтарын сібі суо±а. Ол туоґутунан
манныгы а±алыахха сіп. 1917 с. Ойуунускай
до±оругар Максим Аммосовка маннык су-
руйбут «ким мэлдьэґиэй «Манчаарыны« ай-
быт бастакы драматург Никифоров В.В. уйан
дьо±урун», - диэн.
1919 сыллаахха сайын Никифоров В.В.
Колчак былааґын экономическай сµбэ
мунньа±ар сылдьар уонна Колчакка приемІа
сылдьыбыта. Онно кини ыраах Саха уобалаґа
ураты усулуобуйалаа±ын, ону учуоттуóр
дьаґаллар ылыллыахтаахтарын, суут-соку-
он нэґилиэнньэ±э сібі суох туруктаа±ын
уо.д.а. сытыытык турар боппуруостары эп-
пит. Сµбэ мунньах быыґыгар дойдутун
Ґйэлэр хабырыйсыылаах кэмнэригэр кыґал±атын туруорса элбэх минèистèрдэргэ
µіскээбит дьоннор будул±аннаах олохторун, сылдьыбыт. Ґп министерствотыттан 300.000
кинилэр ійдірµн-санааларын, туохха дьу- солк. сууда ылбыт, сир оІоґуутун, нору-
луспуттарын, бэйэлэрин икки ардыларыгар от µірэ±ириитин, аґылык уонна хааччыйыы
сыґыаннарын ійдµµ, быґаара сатыыр кэмнэр министерстволарыттан мілµйµінµнэн µбµ-
тиийэн кэллилэр. харчыны туруорсубута биллэр. Дьокуускайга
XIX-XX-с. µйэлэр кирбиилэригэр хараІа±а кэлэн баран кини Омскайга экономическай
сабыллан олорор сахаларга а±ыйах да буол- мунньахха сылдьыбытын туґунан Уобалас
лар бастакы µірэхтээх дьон баар буолбутта- земствотын мунньа±ар дакылааттаабыт. Ол
ра. СаІа маІнайгы µірэхтээхтэрэ тіґі да эрээри балаґыанньа тосту уларыйбыта. Кол-
«инородецтан» атыннык ааттамматахтарын чак самныбыта. Туох да буруйа суох Никифо-
иґин, тіріібµт норуоттарын икки хос ха- ров хаайыллыбыта уонна Иркутскайга утаа-
балаттан босхолуурга туруулаґан «буржу- рыллыбыта. Утаарыллыбыт дьонтон 25 киґи
азнай националист», «норуот істіі±і» аа- ытыллыбыта. Р.И.Оросин, Н.П.Прядезников,
тырбыттара, ааттара-суоллара норуоттарын В.И.Новгородов, В.В.Никифоров ВЧК
ійдірµттэн-санаатыттан симэлийбиттэрэ. уураа±ынан амнистияланан, Бурятиянан, Чи-
Кинилэр ортолоругар «Сахалар союзтарын» танан кіскі утаарыллыбыттара.
(1905) тірµттээбит, революция иннинээ±и Ойуунускай 1921 с. партия Сиббюротугар
саха интеллигенциятын салайааччыта Саха сиригэр автономияны туруорсар суру-
В.В.Никифоров-Кµлµмнµµр аата ааттанар. гар Никифоровы 1905 ñ. ыраахтаа±ы коло-
Таатта чулуу ыччата Ойуунускай уонна саха ниальнай батталын утары турууну тэрий-
ааттаа±а Кµлµмнµµр тус-туспа µйэ дьоно эти- бит буржуазнай-демократическай хамсааґын
лэр. Саастарынан Ойуунускайга Кµлµмнµµр баґылыгынан ааттыыр. Оттон автономия
тіріппµт а±атын кэриэтэ. Ойуунускай рево- ылыллыбытын кэннэ Совнарком председате-
люцияны 20-лээх уол кірсір буолла±ына, Ни- линэн µлэлиир Ойуунускай партия ОК прези-
кифоров оччолорго 50-лаах а±амсыйбыт, олох- диумун 1922 с. бэс ыйын 20 к. мунньахха Ни-
хо эриллибит киґи. 1914 сыллаахха Петербурга кифоровы дойдутугар ыІырарга боппуруос
Россия норуотун µірэ±ириитин съеґигэр Ни- кіті±ір. Онно кини µчµгэй µірэхтээх саха но-
кифоров В.В. сахаларга учууталлары бэлэмни- руотун биир бідіІ бэрэстэбиитэлэ, полити-
ир µірэ±и туруорсубута, ол сыл Дьокуускай- ческай деятелэ, тойон, сахалартан Сибииргэ
га учуутал семинарията аґыллыбыта. Онно биллэр общественнай деятель В.В.Никифоров
µірэммит о±олортон бастакы біліх саха ре- республика±а µлэ±э ыІырар бэрт улахан
волюционердара П.Ойуунускай, М.Аммосов, а±ытаассыйалыыр суолталаах буолуо±а», - ди-
И.Барахов уо.д.а. иитиллэн тахсыбыттара. эбитэ.
Олунньутаа±ы революция кэмигэр куорат 1923 с. В.В.Никифоров Москва куорак-
сахаларын бастакы кіІµл мунньа±ар Ни- ка Саха бэрэстэбиитэлистибэтигэр µлэлии
кифоров инникитин іссі туох-ханнык бу- сылдьан «Жизнь национальностей« диэн су-
олара биллибэт, онон олус ірµкµнэйбэккэ, рунаалга А.Софронов уонна А.Кулаковскай
холбоґон µлэлиэххэйиІ диэбитигэр, се- айымньыларыгар улахан сыанабылы биэр-
минария чобуо о±ото Áылатыан Слепцов битэ. Бу Союз эйгэтигэр тахсыбыт бастакы
(Îйуунускай) баàйдары-тойоттору суул- суруйууга Ойуунускай туґунан маннык су-
ларар революция са±аламмытын туґунан руйбут: «Слепцов-Ойуунускай букатын атын
омуннаах-тіліннііх тыл эппитин µлэґит- хайысхалаах, санаалаах суруйааччы. «Кыґыл
хамначчыт ітті э±эрдэлээбитэ. Итинтэн Ойуун«, «Олох долгуна« пьесаларыгар, туспа
са±алаан саха интелëигенцията икки аІы бэчээттэммит хомуурунньугар кини инни-
хайдыбыта: бастàкû кілµінэ µірэхтээхтэр кигэ дьулуґар, норуотун эргэ тутулу эґэргэ,
Россия федерациятын иґинэн демократиче- сана оло±у айарга ыІырар», - диэн суруйбут.
скай (буржуазнай) республика иґин турбу- Онуоха эбэн Ойуунускай «Интернационалы«,
та, кинилэр «федералистар союзтара» диэни Пушкин хоґооннорун, атыттары да тылбаа-
тэриммиттэрэ, иккиґэ – социал-демократ стаабыта олус табыллыбыт уонна хоґоонтон
бассабыыктыы білі±ір холбоспута. Ники- быґа тардыыны а±албыт. Онон Кµлµмнµµр
форовтаах да±аны Ыраахтаа±ы былааґа суул- Ойуунускай айымньытыгар ким хайа иннинэ