Page 66 - นาวิกศาสตร์ เดือน ตุลาคม ๒๕๕๔
P. 66
กระทรวงพาณิชย์ ตราพระวิษณุกรรม เปลี่ยนไปใช้สีมอครามตามเดิม ที่บานประตูเหล็ก
ในสมัยกระทรวงเกษตรพาณิชยการสมัยแรก ใหญ่ของตัวกระทรวงมีแผ่นโลหะกรมเป็นตราภาพงู
เสนาบดีถือตราพระพิรุณทรงนาค พระพิรุณเป็น สองตัวพันไม้ไขว้กัน ตอนบนมีปีกสองข้างติดอยู่
เทวดาเจ้าน้ำ เป็นผู้บันดาลให้ฝนตก นาคก็เกี่ยวกับน้ำ ทั้งสองบานเป็นคู่กัน เข้าใจว่าตรานั้นเป็นไม้เท้า
ตราพระพิรุณทรงนาคจึงเกี่ยวกับกสิกรรมทำไร่ไถนา กายสิทธิ์ที่เรียกว่า คาดิวซุส (Caduceus) ซึ่งเป็นไม้
ซึ่งเป็นของสำคัญมาแต่โบราณโดยตรง เมื่อตั้งเป็น ถือของเทวดากรีกมีนามว่า เฮอเมส (Hermes) และ
กระทรวงพาณิชย์ในปี พ.ศ.๒๔๖๓ มีประกาศให้ ชาวโรมันเรียกว่า เมอคิวริอุส (Mercurius) ตามประวัติ
กระทรวงพาณิชย์ใช้ตราเป็นรูปตุ้ม เครื่องชั่งทะนาน ข้างกรีกมีว่า เฮอเมสเป็นโอรสของเซอุสมหาเทพ
และไม้วัด ผูกกันเป็นลาย ตรานี้จึงเป็นความหมาย เป็นช่างเทวดาเฉลียวฉลาดในเชิงประดิษฐ์ต่าง ๆ
เกี่ยวกับการพาณิชย์สอดคล้องต้องกันกับประวัติ เช่นประดิษฐ์พิณ ประดิษฐ์ตัวอักษร ตัวเลข และ
ของกระทรวงและตัวตึกที่ว่าการดังบรรยายมาแต่ต้น ที่สำคัญก็คือ ประดิษฐ์เครื่องชั่ง ตวง วัด เฮอเมส
ในคราวเดียวกันนี้ ประกาศให้กระทรวงพาณิชย์ใช้สี เป็นที่เคารพบูชาของพ่อค้าวาณิชทั่วไป
มอครามเป็นสีเครื่องหมายกระทรวง ต่อมาเมื่อรวม กระทรวงมหาดไทย ตราพระราชสีห์
กระทรวงพาณิชย์เข้ากับกระทรวงคมนาคมเรียกว่า ตราประจำตำแหน่ง “พระราชสีห์” แบ่งเป็น
“กระทรวงพาณิชย์และคมนาคม” ในปี พ.ศ.๒๔๖๙ ตราราชสีห์ใหญ่และน้อย
มีประกาศให้ใช้ตรารูปพระวิษณุกรรมเป็นตรา • ตราพระราชสีห์ใหญ่ เป็นตราสำหรับประทับ
กระทรวง สีเครื่องหมายกระทรวงเปลี่ยนเป็นสีเลือดหมู หนังสือราชการ ซึ่งเชิญพระบรมราชโองการ และ
ตราพระวิษณุกรรมเป็นตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวง เรียกหนังสือเช่นนั้นว่า “สารตรา” เช่น หนังสือถึง
โยธาธิการเดิม ซึ่งภายหลังเปลี่ยนมาเป็นกระทรวง เจ้าประเทศราช เป็นหนังสือหรือคำสั่งถึงข้าราชการ
คมนาคม และใช้ตราพระรามทรงรถ หัวเมืองตามธรรมดาซึ่งใช้คำว่า สารตราเจ้าพระยาจักรี
เมื่อนำงานคมนาคมมารวมเข้ากับงานพาณิชย์ ศรีองครักษ์ ที่สมุหนายก ถึง...ดั่งนี้ลงท้ายเซ็นนาม
และถือว่างานพาณิชย์เป็นงานสำคัญ จึงกลับไปใช้ เสนาบดีแล้วต้องประทับตราพระราชสีห์ใหญ่นี้
ตราพระวิษณุกรรม พระวิษณุกรรมเป็นเทวดา บนนาม ตราพระราชสีห์ใหญ่นี้ต้องอยู่ประจำ ณ ที่
ชำนาญในการช่างตลอดจนการก่อสร้าง ที่มาเป็น ประทับของพระเจ้าแผ่นดิน เสนาบดีไปไหนนำติดตัว
ตรากระทรวงพาณิชย์ก็เนื่องจากเป็นตราเก่า และ ไปได้แต่ตราราชสีห์น้อย
งานของโยธาก็คลี่คลายมาเกี่ยวข้องกับงานพาณิชย์ • ตราพระราชสีห์น้อย เป็นดวงตราสำหรับ
เป็นลำดับมา ในปัจจุบันตราประจำกระทรวงคงเป็น ใช้ประทับข้างบนนามเสนาบดีในหนังสือคำสั่งทั้งปวง
ตราพระวิษณุกรรม แต่สีเครื่องหมายกระทรวง ที่เรียกว่าตราน้อย เป็นตราที่ต้องประทับมากกว่า
๏ ตราพระวิษณุกรรม ๏ ตราพระราชสีห์
๐64 นาวิกศาสตร์ ปีที่ ๙๔ ฉบับที่ ๑๐ ตุลาคม ๒๕๕๔
