Page 140 - ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต

- 134 - ชีววทยาพื้นฐาน ม.4
ิ

การล าเลียงสารเข้าและออกเซลล์

กลไกการล าเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์

การล าเลียงสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ มี 2 แบบ ได้แก ่

1. การล าเลียงสารผ่านเยื้อหุ้มเซลล์โดยไม่ใช้พลังงานจากเซลล์ (Passive transport) เช่น การแพร่ การ
แพร่แบบฟาซิลิเทต ออสโมซิส

2. การล าเลียงสารผ่านเยื้อหุ้มเซลล์โดยใช้พลังงานจากเซลล์ (Active transport)

4.1 การล าเลียงสารผ่านเยื้อหุ้มเซลล์โดยไม่ใช้พลังงานจากเซลล์ (Passive transport)

4.1.1 การแพร่แบบธรรมดา (Simple diffusion)

การแพร่ของสารเข้าสู้เซลล์ สารนั้นต้องมีโมเลกุลขนาดเล็ก โดยผ่านเข้าทางเยื่อหุ้มเซลล์ชั้น
ิ
ฟอสโฟลิพดเท่านั้น เป็นการเคลื่อนที่ของอนุภาคสารจากบริเวณสารที่มีความเข้มข้นสูง คือ มีอนุภาคสารนั้น
เป็นจ านวนมากไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารต่ ากว่า อนุภาคของสารจะกระจายไปจนบริเวณนั้นมี

ความเข้มข้นของสารนั้นเท่ากันหมด จนถึงจุดสมดุลของการแพร่ เช่น การแพร่ของแก๊สออกซิเจนจากถุงลม
เข้าสู่เซลล์เม็ดเลือดแดงในหลอดเลือดฝอย และการเคลื่อนที่ของวิตามิน A D E และ K ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์

(ก.) การแพร่ของแก๊สออกซิเจน (ข.) การแพร่ของวิตามิน A D E และ K

ภาพที่ 4.27 ภาพแสดงการแพร่ของ (ก.)แก๊สออกซิเจน และ(ข.)วิตามิน A D E และ K
(ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาเพิ่มเติม ชีววิทยา เล่มที่ 3 ของสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยี)

4.1.2 การแพร่แบบฟาซิลิเทต (Facilitated diffusion)
สารบางชนิดมีโมเลกุลใหญ่ไม่สามารถแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้โดยตรง เช่น น้ าตาลกลูโคส

กรดอะมิโน และไอออนสารต่างๆ เป็นต้น แต่พบว่าสารเหล่านี้ก็สามารถผ่านเข้าสู่เซลล์ได้ โครงสร้างของเยื่อ

หุ้มเซลล์ประกอบด้วยฟอสโฟลิพดและมีโปรตีนแทรกอยู่ สารเหล่านี้แพร่ผ่านเซลล์โดยมีโปรตีนเป็นตัวพา ซึ่ง
ิ