Page 106 - วิทยาศาสตร์ ม.ปลาย
P. 106
98
กบั ความเร็วของคลืนเฉือนค่อนขา้ งคงที ฉะนนั นกั วทิ ยาศาสตร์ดา้ นแผน่ ดินไหวจึงสามารถคาํ นวณหาระยะ
ทางถึงจุดศนู ยก์ ลางของแผ่นดินไหวได้ โดยเอาเวลาทีคลืนเฉือนมาถึง ลบดว้ ยเวลาทีคลืนอดั ตัวมาถึง
(เวลาเป็นวนิ าที) คณู ดว้ ยแฟกเตอร์ จะไดร้ ะยะทางโดยประมาณเป็นกิโลเมตร
(S - P) x 8
S คือ เวลาทีคลืนเฉือนเคลือนทีมาถึง
P คือ เวลาทีคลืนอดั ตวั เคลอื นทีมาถงึ
คลืนแผน่ ดินไหวจะเคลอื นทีไปรอบโลก ฉะนัน หากเรามีเครืองมือทีละเอียดเพียงพอ ก็สามารถ
วดั การเกิดแผน่ ดินไหว จากทีไหนกไ็ ดบ้ นโลก หลกั การนีไดน้ าํ มาใชใ้ นการตรวจจบั เรืองการทดลองอาวุธ
ปรมาณู เทคโนโลยีทีมีอยู่ในปัจจุบนั สามารถตรวจจบั การระเบิดของอาวุธปรมาณู ทีก่อให้เกิดการ
สนั สะเทือนเทียบเท่ากบั แผน่ ดินไหวขนาด . ตามมาตราริกเตอร์
เราใช้อะไรวดั ขนาดของแผ่นดินไหว
ขนาดของแผน่ ดินไหวสามารถวดั ไดด้ ว้ ยเครืองวดั ความไหวสะเทือน (Seismograph) หลกั การ
โดยสงั เขปของเครืองมือคือ มีตวั โครงยดึ ติดกบั พนื ดิน เมอื แผน่ ดินมีการ เคลอื นที กระดาษกราฟทีติดอยกู่ บั
โครงจะเคลือนทีตามแผน่ ดิน แต่ลกู ตุม้ ซึงมคี วาม เฉือยจะไม่เคลือนทีตาม ปากกาทีผกู ติดกบั ลกู ตุม้ กจ็ ะเขียน
กราฟลงบนกระดาษ และในขณะเดียวกนั กระดาษก็จะหมุนไปดว้ ยความเร็วคงที ทาํ ให้ไดก้ ราฟแสดง
ความสมั พนั ธข์ องขนาดการเคลอื นทีของแผน่ ดินต่อหน่วยเวลา การวดั แผน่ ดินไหวนิยมวดั อยู่ แบบ ไดแ้ ก่
การวดั ขนาด (magnitude) และการวดั ความรุนแรง (intensity) การวดั ขนาดเป็ นการวดั กาํ ลงั หรือพลงั งาน
ทีปลดปล่อยในการเกิดแผน่ ดินไหว ส่วนการวดั ความรุนแรงเป็นการวดั ผลกระทบของแผน่ ดินไหว ณ จุดใด
จุดหนึงทีมีต่อคน โครงสร้างอาคาร และพืนดิน มาตรวดั แผน่ ดินไหวมีอย่หู ลายมาตรา ในทีนีจะกล่าวถึง
เฉพาะทีนิยมใชท้ วั ไป มาตรา ไดแ้ ก่ มาตราริกเตอร์ มาตราวดั ขนาดโมเมนต์ และมาตราความรุนแรงเมอร์คลั ลี
ก. มาตราริกเตอร์ มาตราการวดั ขนาดแผ่นดินไหวทีไดร้ ับความนิยมมากทีสุดในขณะนี ไดแ้ ก่
มาตราริกเตอร์ ซึงเสนอโดย ชาลส์ เอฟ. ริกเตอร์ (Charles F. Richter นกั วิทยาศาสตร์ดา้ นแผน่ ดินไหว
ชาวอเมริกนั ) ใน พ.ศ. ริกเตอร์ คน้ พบว่า การวดั ค่าแผน่ ดินไหวทีดีทีสุด ไดแ้ ก่ การวดั พลงั งานจลน์
ทีเกิดขึนในขณะเกิดแผน่ ดินไหว ริกเตอร์ไดบ้ นั ทึกคลืนแผน่ ดินไหวจากเหตุการณ์แผน่ ดินไหวจาํ นวนมาก
งานวิจยั ของริกเตอร์แสดงให้เห็นว่า พลงั งานแผน่ ดินไหวทีสูงกว่าจะทาํ ใหเ้ กิดความสูงคลืน (amplitude)
ทีสูงกว่า เมือระยะทางห่างจากจุดทีเกิดแผน่ ดินไหวเท่ากนั ริกเตอร์ ไดห้ าความสมั พนั ธ์ทางคณิตศาสตร์
ระหว่างพลงั งานกบั ความสูงคลนื และปรับแกด้ ว้ ยระยะทางจากศนู ยก์ ลางการเกิดแผน่ ดินไหว
ML = log A+D
ML ขนาดของแผน่ ดินไหว
A ความสูงคลืนหน่วยเป็นมิลลิเมตร
D ตวั แปรปรับแกร้ ะยะทางจากศนู ยก์ ลางแผน่ ดินไหว ขึนอยกู่ บั สถานทีเกิดแผน่ ดินไหว
