Page 21 - ماهنامه شماره 18 برای فردا

‫‪21‬‬

‫‪..........................................................................‬‬
‫‪..........................................................................‬‬
‫‪.............................................................................‬‬
‫‪.............................................................................‬‬

‫دومایناسـت که گاهیسـؤالاتیطرحم ‌یکنند کهقبل ًا‬ ‫آواق‌نعهًااهخیملحیوعزقۀعل‌بممانیهد ‌هداینند‪‌.‬یانخدودو کشـاارشنارانمالحهریواتم کیاردس‌هانتد‪،‬‬ ‫کـه آقـای مصبـاح را م ‌یشناسـند‪ ،‬چـه موافقـان و چـه‬
‫در فضـایروشـ ‌نفکریایـرانمـاطـرحنم ‌یشـدهاسـت‪.‬‬ ‫مخالفـان‪،‬ایـننـکاتراتأییدم ‌یکنند‪.‬‬
‫مـن بـه ایـن دو جهـت ایشـان را خوداندیـش م ‌یدانـم؛‬ ‫از مواهبـی کـهم ‌یتواننـدبـاغوطـ ‌هوریدر دنیـایامـروزاز‬ ‫رضوانی‪:‬بهنظرشمابازگو کردنایناتفاقاتچه‬
‫یکـیطـرحسـؤالاتجدیـدودیگـریطـرحجوا ‌بهـابـه‬ ‫آنبهر ‌همندشـوند‪.‬وقتیمنحوزۀعلمیهخودمانرابا‬ ‫ضرورتیداردوهدفشمااز بیانآ ‌نهاچیست؟‬
‫سـؤالات‪.‬یکمثالسـاده؛شـمااز اولپیروزیانقلابتا‬ ‫حوز ‌ههایعلمیهپروتستانو کاتولیکمقایسهم ‌یکنم‪،‬‬ ‫از ایـ ‌نجهـت کـهبخشـیاز حملاتی کـهالآنامثـالآقای‬
‫همین اواخر اختلاف بین هایدگرگرایان و هایدگرستیزان‬ ‫متأسفم ‌یشوم‪،‬نهاز جهتحقانیتوبطلاندعاوی‪،‬‬ ‫مصبـاح بـه امثـال بنـده م ‌یکننـد ایـن اسـت کـه شـما بـا‬
‫کـه حـق‬ ‫برـاابچـسـهیاکرسمـ ‌ییبدـیودیدـودبـ‪.‬ابزـازهـهمـمم ‌یمـداننیـکادرمـیننـاداصرا ًمل‬ ‫بلکهاز اینجهت کهچقدر ای ‌نهااز دنیایامروزفاصل ‌ه‬ ‫سر سازگاری ندارید؛‬ ‫ااتنفقلاقاـ ًابماـسنلامم ‌ییگوویـجممزهموارنـییا کـسلهاممـای‬
‫هایدگـر را‬ ‫دارندوآ ‌نهابهدنیایامروزنزدی ‌کترونزدی ‌کترشد ‌هاند‬ ‫سـازگاری داشـتیم‪،‬‬
‫نم ‌یشناسـم‪.‬اینکـه کسـیبیایـدوفـوقاینفضاسـؤالی‬ ‫وفاصلۀعظیمیبینای ‌نهاست‪.‬ا گرحوز ‌ههایعلمیه‬ ‫خودشـان سـر سـازگاری نداشـتند‪.‬‬
‫طـرح کنـد کـهمـاازهایدگـرچـهم ‌یتوانیمبیاموزیـم‪،‬یک‬ ‫بخواهند حیات و نشـاط و سـرزندگی خودشـان را حفظ‬ ‫رضوانـی‪:‬باتوج ‌هبـهتغییراتـی کـهدر قسـم ‌تهای‬
‫خوداندیشـیاسـت‪.‬منا گرخوداندیشنباشـم‪،‬در این‬ ‫کننـدبـا کنـاره گرفتنازمسـائلنظریومشـکلاتعملی‬ ‫زیـادی از فضـای آموزشـینهـاد حـوزهپدیـد آمـده‬
‫فضـایـاجانـباینطرفرام ‌یگیـرمیاآنطـرفرا‪.‬بهنظر‬ ‫کاری از پیـش نم ‌یبرنـد‪ ،‬بلکـه بایـد خودشـان را بـه ایـن‬ ‫و در نهادهایـی همچـون جامعـه المصطفـی‪،‬‬
‫منوقتی کسیم ‌یگویدماچهچیزم ‌یتوانیمبیاموزیم‪،‬‬ ‫چیزهـا نزدیـک کننـد‪ .‬بـرای ایـن کار هـم نظـام آموزشـی‬ ‫مؤسساتآموزشیامامخمینی‪،‬شیخمفیدو‪...‬‬
‫یعنـی خـودش کنـار ایسـتاده و دارد فکـر م ‌یکنـد؛ وارد‬ ‫حوزه‪،‬همنظامپرورشیحوزهوهمنظامپژوهشیحوزه‬ ‫دروس‪،‬ترکیبیاز درسحوزهودانشگاههستند‪،‬‬
‫اردوگا ‌ههایموجودنشدهاست‪،‬بلکهداردازبالا بهآ ‌نها‬ ‫بایدعوضشود‪.‬وقتیمناینسخنانرام ‌یگویمشاید‬ ‫درمجمـوع‪،‬وضعیـتنهـادحـوزهراب ‌هعنـوانیـک‬
‫نـگاهم ‌یکند‪.‬‬ ‫حمـلبـرسـوءنیتمـنیـاناآ گاهـ ‌یامنسـبتبـهمسـائل‬ ‫نهـاد آموزشـی چگونـه م ‌یبینیـد؟ بـه نظـر شـما‬
‫رضوانی‪:‬دربارۀاینموضوع کهایرانبزرگرایک‬ ‫حوزهشودیاحملبرهردو؛اماب ‌ههرحالچیزی کهازنظر‬ ‫خروجـی ایـن نهادهـای آموزشـی طلبـه اسـت؟‬
‫دروغ دانسـت ‌هاید و گفت ‌هایـد‪« :‬یکـی از بزر ‌گتریـن‬ ‫مـنحقاسـتم ‌یگویـموهرکسهرتلقی کهم ‌یخواهد‬ ‫دانشجوسـت؟ و ب ‌هطورکلـی ایـن سـیر تطـور را‬
‫درو ‌غهایـی کـهمـابـهتاریـخ گفت ‌هایـمایـناسـت‬ ‫داشـته باشـد‪ .‬مـن گمـان م ‌یکنـم حتـی ا گـر حوز ‌ههـای‬ ‫چگونـه ارزیابـی م ‌یکنیـد؟ آیـا شـکل قدیـم حـوزه‬
‫کـه مـا فرهنـگ و تمـدن عظیمـی داشـت ‌هایم»‪،‬‬ ‫علمیـهفقـطدر پـی کاریباشـند کـهقر ‌نهاسـتانجـام‬ ‫رااثربخ ‌شتـرم ‌یدانیـدیـاشـکلجدیـدرایـاشـکل‬
‫م ‌یخواهمبدانمهدفتانازطرحاینموضوعچه‬ ‫م ‌یدهنـد؛ یعنـی در پـی اثبـات حقانیـت انحصـاری‬ ‫سـومی برایـش متصوریـد؟‬
‫بـودهاسـتوچـهضرورتـیدرطـرحآنم ‌یدیدیـد؟‬ ‫خودشـان و دیدگا ‌ههـای اله ‌یشـان باشـند و بخواهنـد‬ ‫مـنسـهنکتـهدربـارۀوضـع کنونـیحـوزهعـرضم ‌یکنـم؛‬
‫فکـر م ‌یکنـم هـم حقیق ‌تطلبـی فلسـفی‪ ،‬هـم‬ ‫حقانیـتانحصـاریشـیعۀاثناعشـریرااثبات کننـد‪،‬باز‬ ‫یکـی اینکـه در میـان حوزویـان‪ -‬و ایـن سـخن هرچـه‬
‫مصلح ‌تاندیشـی سیاسـی و ناظـر بـه روابـط بی ‌نالملـل‬ ‫هـم راهـش این نیسـت‪.‬‬ ‫حوزویـان جوا ‌نتـر باشـند‪ ،‬در بابشـان صاد ‌قتـر اسـت‪-‬‬
‫و هـم نوعـی طهار ‌تطلبـی و تنز ‌هطلبـی و کما ‌لگرایـی‬ ‫داسـتانپور‪ :‬نظرتـان دربـارۀ مقالـ ‌های کـه چنـدی‬ ‫گرایشـی بـه شـناخت فرهنـگ غـرب و مسـائل نظـری و‬
‫اخلاقی‪.‬حسم ‌یکنمناسیونالیسمراازهرسهمنظرباید‬ ‫پیش آقای سید جواد طباطبایی در نقد شما و در‬ ‫گمرایـشـکلشامبتاعرکملـیایسـدنیتـ؛ا گریاایمـشـروزیپادسیــدتآمکــهدبه ‌کههصـبـورهنتظکراممل ًنا‬
‫مطالعه کرد‪.‬البتهمنبرخلافآنچهامثالطباطباییو‬ ‫نشـریۀ«سیاسـ ‌تنامه»وبـاعنـوان«روشـنفکران‬
‫نگفمت ‌ی‌هپانـذیدـرهمی‪‌ .‬چدورقیــتکامـسـورخنیرارنا کـ‌یکهبهـتهقرمـیبـ ًناندسوـبمـاهت‬ ‫دیگـران‬ ‫علیهایران»منتشر کردوسراسرتوهینوفحاشی‬ ‫خودجـوش و خودانگیختـه در میـان طالب جـوان پدید‬
‫داد ‌هانـد‬ ‫بود چیسـت؟‬ ‫آمده؛اماالبتهروشـ ‌نفکریدینیوروشـ ‌نفکریسکولار‬
‫پیـشدردانشـگاهزنجـانایـراد کـرد ‌هام‪،‬بـرایآخریـنبـار‬ ‫مـنقصـداظهارنظـرنـدارم؛درعی ‌نحال کهمـااختلافات‬ ‫و لائیـک در برانگیختـن ایـن موضوع تأثیر داشـته اسـت‪.‬‬
‫گفتـ ‌هام کـهچهمعناهاییاز ناسیونالیسـممرادم ‌یشـود‬ ‫فکـریعمیقـیبـاهـمداریم‪ ،‬گمـانم ‌یکنـماختلافی که‬ ‫اینموضوعمبارکیاست‪.‬نکتۀدوماینکهبا کم ‌کهای‬
‫و حـق هرکدامـش چگونـه بایـد ادا شـود‪ .‬آنجـا گفتـ ‌هام و‬ ‫مـن و آقـای طباطبایـی بـا هـم داریـم بیشـتر اختالف دو‬ ‫آشـکار و پنهـان جمهـوری اسالمی‪ ،‬مؤسسـات فراوانـی‬
‫دیگـر تکـرار نم ‌یکنـم‪ .‬گفتـ ‌هام وقتـی شـما طـر ‌فداری از‬ ‫نـوع شـخصیت و منـش هسـت‪ .‬مـا ازنظـر روانشناسـی و‬ ‫در حـوزهپدیـدآمد ‌هانـد کـهظاهرشـانمثـل گرایـشاول‬
‫ناسیونالیسمایرانییاهرناسیونالیسمدیگریم ‌یکنید‬ ‫اخلاقی دو شـخصیت و منش بسـیار متفاوت داریم؛ من‬ ‫اسـت‪،‬یعنیشـناختغربودنیایامروز؛اماباطنشـان‬
‫کدا ‌میـک از ای ‌نهـا را مـراد م ‌یکنیـد‪ .‬ت ‌کتـک گفتـ ‌هام؛‬ ‫نم ‌یگویـم یک ‌یمـان خـوب و یک ‌یمـان بـد اسـت‪ .‬داوری‬ ‫دو چیـز اسـت‪ :‬یکـی ویرانگـری و تخریـب ایـن فرهنـگ در‬
‫ای ‌نگونـهنیسـت کـهمـنیـکناسیونالیسـمراب ‌هصورتـی‬ ‫اینموضوعبرعهدۀ کسانیاست کههردوماراب ‌هخوبی‬ ‫اذهـانعمومـیمخاطبـانواینکـهآنرافرهنگیمبتذل‬
‫مبهـم گفتـه باشـم و محکـوم کـرده باشـم‪ .‬درعی ‌نحـال‬ ‫م ‌یشناسند‪.‬بسیاریهستند کهطرزتفکریمانندآقای‬ ‫وماد ‌یگـراوسـطحیوب ‌یبنیـانتلقی کننـدودیگریبه‬
‫پاسـخمنبهسـؤالشـما کهمنچهانگیز ‌هایداشـت ‌هام‬ ‫جـواد طباطبایـی دارنـد؛ ولـی دوری مـن و آ ‌نهـا از هـم‬ ‫انگیـزۀخودبزر ‌گنمایـی کـهمـاغـربراهـمم ‌یشناسـیم‬
‫ایناسـت‪:‬یکیاینکهب ‌هلحاظفلسـفیمفاهیمیمانند‬ ‫ب ‌هانـدازۀدوریمـنوآقـایطباطبایـینیسـت‪.‬از طرفـی‬ ‫و اینکـه عالمـان مـا عالوه بـر آ ‌نکـه عالـم دین ‌یانـد‪ ،‬عالـم‬
‫ملـت و جامعـه مابـازاء ندارنـد‪ ،‬حقیق ‌تطلبـی فلسـفی‬ ‫دیگرکسانفراوانیهستند کهطرز تفکرمنرادارند؛ولی‬ ‫جامع ‌هشناسهمهستند‪.‬این گرایشدومراهب ‌هجایی‬
‫اقتضام ‌یکند کهمنبگویممفهومیمثلجامعه‪،‬دین‪،‬‬ ‫طباطبایـیازآ ‌نهـاآ ‌نقـدردورنیسـت کهازمن‪.‬منفکر‬ ‫نخواهدبرد؛این گرایشتعدادزیادی کامپیوتردراختیار‬
‫ملـت‪ ،‬فرهنگ یـا تمدن‪ ،‬مابـازای عینی خارجـی ندارند؛‬ ‫م ‌یکنمخواسـتگاهقضایااینجاسـت‪.‬‬ ‫داردواز شـبکۀجهانـیاینترنـتاسـتفادهم ‌یکنـد‪.‬پـول‬
‫نم ‌یتـواناثبـات کـرد کـهب ‌هصـورتیکموجودمسـتقل‬ ‫داسـتانپور‪ :‬جایـی شـما دربـارۀ محمدرضـا نیکفـر‬ ‫فـراوانبـهآنتزریـقم ‌یشـود؛امـاچـون کسـانی کـهوارد‬
‫بعیحـنیثهخـارمبجحـیوثجاوخدلادقاـردی‪.‬اایسـنبت کـحهآثیـفالمـاسافخلیااقـ ًسامتج‪.‬ایزیکم‬ ‫روشـنفکران ایرانـی‬ ‫اگفسـتـهتبوکـدیهـفداکـیرشمـا‌یکننـازدم‪،‬علـطدفوـ ًاد‬ ‫ایـنمؤسسـاتم ‌یشـوندهواهـایدیگـریدر سـردارنـد‬
‫کمـی در ایـن مـورد‬ ‫و بـه دنبـال چیزهـای دیگر ‌یانـد و بیـش از هـر چیـز بـه‬
‫کـهبـهناسـیونیـا ِنیشـن(‪)nation‬خودمـانبچسـبیمدر‬ ‫توضیـح بدیـد؟‬ ‫دنبـالنـانونا ‌مانـد‪،‬راهب ‌هجایـینخواهنـدبـرد‪.‬غـربرا‬
‫برابـر ناسـیو ‌نهای دیگـر یـا مل ‌تهـای دیگـر؟ بـه لحـاظ‬ ‫ندظررعهیـانیاآیقناکـینهیبک‌هفصرـموروافتقطنبییسعـتیمموـطنببـیاعبت ًاساـییاشراینازه آرماباو‬ ‫هـم نخواهنـد شـناخت؛ حتـی آن دیـد مضیـق سـنتی را‬
‫اخلاقیجوازاین کارراداریمیاخیر؟یکیهماینکهفرض‬ ‫بـهدینخودشـان‪ ،‬کـهدر حوز ‌ههایعلمیۀقدیموجود‬
‫م ‌یکنیـممـادغدغـۀاخلاقوحقیق ‌تطلبیهـمنداریم؛‬ ‫منموافقنیستند‪،‬بهنظرمنازمعدودروش ‌نفکرهایی‬ ‫داشـت‪،‬پیدانخواهند کردوموجوداتیم ‌یشـوند کهبه‬
‫ولـی آیـا مصلحـت دنیـای تـرد و شـکنندۀ امـروز‪ ،‬دهکـدۀ‬ ‫هسـتند کـه خوداندیشـند‪ .‬مـن ایـن خوداندیشـی را‬ ‫یـکمعنـادوزیسـ ‌تاندوبـهیکمعناهی ‌چزیسـت‪.‬آ ‌نها‬
‫جهانـیامـروز‪ ،‬کـهبسـیاربیـشازوقت ‌یکـهمارشـال گفـت‬ ‫در دو چیـز م ‌یبینـم؛ بـه تعبیـر دیگـری علامـت و امـارۀ‬ ‫خودجوشـانه و خودانگیختـه ب ‌هطـرف شـناخت غـرب‬
‫دهکدۀجهانیبهآنتبدیلشد ‌هایم‪،‬اقتضام ‌یکند که‬ ‫خوداندیشـی ایشـان در دو چیـز اسـت‪ :‬یکـی اینکـه در‬ ‫نرفت ‌هانـد و راه بـه جایـی نم ‌یبرنـد‪ .‬ای ‌نهـا حتـی اصـول‬
‫هر ناسیونی بخواهد دم از ناسیونالیسم خودش بزند؟ آیا‬ ‫بعضیازموضوعاتومسائلاظهارنظرهاییم ‌یکنند که‬ ‫فقـهقدیـمخودشـانرایـادنم ‌یگیرنـدوفلسـفهوعرفانی‬
‫ایـنبـهمصلحـتدنیایامروزهسـتیـانه؟ژاپن ‌یهـادم‬ ‫نظیراظهارنظرهای کسدیگرینیست‪.‬معلوماست که‬ ‫را کـه در حوز ‌ههـا تدریـس م ‌یشـود فرانم ‌یگیرنـد‪ .‬نکتـۀ‬
‫ازناسیونالیسمژاپنیبزنند؛چین ‌یهادمازناسیونالیسم‬ ‫ابداععامفکریوذهنخودایشـاناسـت‪.‬ایننکت ‌های‬ ‫سـومدربـابحوز ‌ههـایعلمیـهاینکـهحوز ‌ههایعلمیۀ‬
‫چینیبزنند؛انگلیس ‌یهاوایران ‌یهاوعر ‌بهاهرکدامدم‬ ‫است کهمندوستدارمدرفرصتدیگریآنراباز کنم‪.‬‬ ‫مادر قیاسباحوز ‌ههایعلمیۀمسـیحیویهودی‪ ،‬که‬