Page 20 - ماهنامه شماره 18 برای فردا

‫‪ 20‬شمار ٔههجدهـم | مهݠـرمــاه‪1396‬‬

‫‪....................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................‬‬
‫‪.....................................................................................................‬‬

‫امخومریمنـ ‌یید‪،‬یادصما ًلودشرآیقـفاتگیم‌یمصبـنادرحآدیـنزدمهاننمن ‌یسشبـدت‪.‬بمهآصقبااحی‬ ‫ب ‌هواسـطۀپدرمباروحانیتآشـنابودم‪،‬جذابیتداشت‬
‫اطرافیانشـان را بـه جـد از اینکـه در جنـگ شـرکت کننـد‬ ‫کـه آن دن ‌گ ‌وفنگـی کـه روحانیـون در اطـراف خودشـان‬
‫بازم ‌یداشتند‪.‬ایشاندرآنزمانبسیاریازآراءوانظاری‬ ‫آپقادیـیدممص‌یآبوارحدنـمعدمدروالیًا اشـهالننتأبـمودل‪.‬بعوادم؛ملعسمـوول ًامابیـرنسـبوخدناکنه‬
‫را کـه بـزرگان آن زمـان جمهـوری داشـتند‪ ،‬دارای صبغـۀ‬ ‫دخـهـوادن ایش نشـظاـارن بپـترداد‪،‬شبـلکـت؛همـمعنمبـ ‌وهنلـًادرسـتخندایـندمش راسـمخزن‌همـیزاهز‬
‫مارکسیسـتی م ‌یدانسـتند؛ بـا بسـیاری از مواضـع آقـای‬ ‫م ‌یکـرد و بـا تأمـل و تأنـی پاسـخ مـ ‌یداد‪ .‬ایـن ویژگـی در‬
‫بهشتیمخالفبودند؛وقتیآقای[امام]خمینیانجمن‬ ‫مجیـهاان‌نرنوماحاندایرـنودنوکـوقمتایسـشـتم؛اروسـحؤاانلیـیومن ‌یمکانانیـگدا‪،‬رفیورًاکدرجآامن‬
‫حجتیـهراتخطئه کردند‪،‬مصبـاحدر اینتخطئههمراه‬ ‫نظر کرده‪،‬جوابشـمارام ‌یدهند‪.‬آقایمصباحمتأمل‬
‫نبـود؛ای ‌نهـامـواردیاسـت کـهمنآ گاهانهنـامم ‌یبرمو‬ ‫بـود‪،‬اهـلسـنجید ‌هگوییبـودوسـخنانب ‌یرویه کمتـراز‬
‫اینمواضع‪،‬چهحقبودوچهناحق‪،‬درآنزمان کهمن‬ ‫ایشانصادرم ‌یشد‪.‬البته گاهی کهخشمگینم ‌یشد‪،‬‬
‫باآقایمصباحبودم‪،‬ازنظرمنرمانندهو گریزانندهبود‪.‬‬ ‫حـرفب ‌یرویـههـمم ‌یگفت‪،‬اماب ‌هندرت‪.‬اینسـهعامل‬
‫شایدالآنمنبعضیاز مواضعآقایمصباحرابپسندم‪،‬‬ ‫نمـبـراومدمجـ‪ .‬عذلوتـب آقشـاهـیمماینصبکــاهحمـکـرندذهاتـب ًـاوردو؛ احمیــاۀمـمرینـمدریـشـددنش‬
‫چـونتحـولفکـریپیدا کـرد ‌هام؛ولـیآنزمـان کـهمنبا‬ ‫نـدارم‪ .‬پـدرم از بچگـی بـرای اینکـه مـن و بـرادرم را از ایـن‬
‫ایشـاننشس ‌توبرخاسـتم ‌یکردم‪،‬برایمنپذیرفتنی‬ ‫روحیـهدورنگـه‌دارنـدم ‌یگفتنـدمـنوقتـییـکروحانی‬
‫نبودواینباعثم ‌یشدمنازایشاناجتنابیاب ‌هلحاظ‬ ‫خیلـینورانیم ‌یبینم‪،‬اولیننتیجـ ‌های کهم ‌یگیرماین‬
‫فکری‪-‬عاطفـیدوری کنـم‪.‬‬ ‫اسـت کـهایـنروحانـیالآناز حمـامبیـرونآمدهاسـتو‬
‫الآن بعضـی از مواضـع ایشـان بـرای من پذیرفتنی اسـت‪،‬‬ ‫نتیج ‌هگیـریدیگـرینم ‌یکنـم‪.‬منایـنروحیـهراازپدرم‬
‫ولیآنزماننبود؛اماالآنهمبرایمنپذیرفتنینیست‬ ‫داشتم‪،‬چونایشانمرید کسینبودند‪.‬سهدلیلوجود‬
‫اکـنـهکآاقرـامی‌یکمننـصبـد؛امحثما ًلوایـاضدعـممیرا‌یآکیــهدآدرنازیـمـاننسـداا ‌لشـهتانیـد‪،‬اکل‌بآـانر‬ ‫داشـت کـهباعـثشـدمـنمریـدایشـاننشـومواز جرگـۀ‬
‫شـنیدم کهبهبسـیج ‌یهام ‌یگفتندهما ‌نگونه کهمادر‬ ‫مصباحیـون دور بمانـم‪ :‬اول اینکـه آقـای مصبـاح خیلـی‬
‫سـا ‌لهایجنـگدرمیـدانجنگیدیـم‪،‬الآنهـمبایددر‬ ‫دسـ ‌تخوش جـزم و جمـود و تعصـب و پیـ ‌شداوری و‬
‫ا ِکیینآاقاصل ًای‬ ‫میدا ‌نهـایفرهنگیبجنگیمومندرتعجبـم‬ ‫ب ‌یمدارایینسـبتبههرگونهدگراندیشـیبودومناین‬ ‫سهدلیلوجودداشت‬
‫مصباح کسیرابهجنگیدنترغیبم ‌یکردند؛‬ ‫روحیهرانم ‌یپسـندیدم‪.‬مناز نوجوانینسـبتبههمۀ‬ ‫کهباعثشدمنمرید‬
‫برایمنپذیرفتنینیست کهایشانروی گذشتهخا ک‬ ‫افکار خیلیباز بودم‪.‬آقایمصباحبسیار متعصببودو‬ ‫ایشان نشوم و از جرگۀ‬
‫م ‌یپاشـند‪.‬مننخسـتین کسـیبودم که گفتممنپنج‬ ‫نسبتبهدگراندیشان‪،‬ازجملهدکترشریعتی‪،‬درآنزمان‬ ‫مصباحیوندوربمانم‪:‬‬
‫دورۀفکریداشتمودر دورۀاولیکبنیادگرایاسلامی‬ ‫پی ‌شداوریمنفیداشت‪.‬نکتۀدوماینکهآقایمصباح‬ ‫اولاینکهآقایمصباح‬
‫ودینـیبـودم؛انـکار گذشـتههـممخالـفاخالقاسـتو‬ ‫تحملنداشت کسیبااومخالفت کند‪.‬نم ‌یشدایشان‬ ‫خیلیدس ‌تخوش‬
‫همبهمعنایایناست کهانساناز خودشبیزار است‪.‬‬ ‫رابهجدنقد کرد؛شمابایداز آقایمصباحتنهارهنمود‬ ‫جزموجمودوتعصب‬
‫مـنمعتقـدمنباید گذشـتۀخـودمراانـکار کنـموا گراین‬ ‫بگیریـد‪،‬نم ‌یتوانیـدبـهجـدبـااوواردیـکبحـثشـویدو‬ ‫وپی ‌شداوریو‬
‫کاررابکنـم‪،‬یعنـیمنازنظراخلاقیازتک ‌ههایـیازخودم‬ ‫مخالفـت خـود را اعالم کنیـد‪ .‬نکتـۀ سـوم اینکـه ایشـان‬ ‫ب ‌یمدارایینسبتبه‬
‫بیزارمودلیلینداردا گردر هربره ‌هایب ‌هحکماسـتدلال‬ ‫خیلـی کـم مطالعـه بـود و کتا ‌بهـای خیلـی محـدودی‬ ‫هرگونهدگراندیشی‬
‫وباصداقتبهچیزیایمانداشـتم‪،‬دورۀبعداز آنبیزار‬ ‫م ‌یخواند‪.‬منیادماستیکبار ه ‌مزمانسه کتاب به‬ ‫بود و من این روحیه را‬
‫شدهباشم‪.‬منچهار دورۀقبلمراتخطئهم ‌یکنم؛امااز‬ ‫اودادمتابخواندیکیعلمودیناز «ایانباربور»‪،‬ترجمۀ‬ ‫نم ‌یپسندیدم‪.‬مناز‬
‫آنبیزار نیسـتم‪،‬چوناز سـرهواوهوسومو ‌جسـواریو‬ ‫بهاءالدینخرمشاهی‪،‬دیگریبنیادحکمتسبزواریاز‬ ‫نوجوانینسبتبههمۀ‬
‫عضوحزببادبودننبود کهبهاندیشـۀآندوره گرایش‬ ‫«توشیهیکوایزوتسو»‪،‬ترجمۀمرحومسیدجلا ‌لالدین‬ ‫افکار خیلی باز بودم‪.‬‬
‫داشـتم؛ بنابرایـن هیـچ پشـیمان نیسـتم؛ امـا تخطئـه‬ ‫مجتبـوی و سـاختمان معنایـی الفـاظ دینـی اخلاقـی در‬ ‫آقایمصباحبسیار‬
‫م ‌یکنـموم ‌یگویـمآناندیشـهرادیگـرنـدارم‪.‬منازاینکه‬ ‫قرآناز «توشیهیکوایزوتسو»‪،‬باترجمۀخوبفریدون‬ ‫متعصببودونسبت‬
‫آقـایمصبـاح گذشـتۀخودشـانراانـکار م ‌یکننـدخیلی‬ ‫بدرهای‪.‬م ‌یخواستمایشانبااینمباحثآشناشوند‪.‬‬ ‫بهدگراندیشان‪،‬ازجمله‬
‫رنجم ‌یبرم؛ایشانباآقایبهشتیمخالفبود‪،‬ولیالآن‬ ‫مد ‌تهـا بعـد مـن یـک‌بـار مؤدبانـه پرسـیدم کتا ‌بهـا را‬ ‫دکتر شریعتی‪ ،‬در آن‬
‫شماچنینچیزینم ‌یبینیدیامخالفتشانبامخالفت‬ ‫مطالعه کردید‪ ،‬گفتندفرصتنکردم‪.‬بهنظرمنیکعالم‬ ‫زمانپی ‌شداوریمنفی‬
‫امـام خمینـی بـا انجمـن حجتیـه‪ .‬آقـای مصبـاح احـدی‬ ‫دینـیتنهـاچیـزی کـهدربـابمطالعـهحـقنـداردبگوید‬ ‫داشت‪.‬نکتۀدوماینکه‬
‫را بـه رفتـن بـه جبهـه ترغیـب نکـرد‪ .‬مـن خاطراتـی دارم از‬ ‫«فرصت نکردم» است‪ .‬مطالعات ایشان بیشتر درزمینۀ‬ ‫آقایمصباحتحمل‬
‫کسـانی کـهم ‌یخواسـتندبـهجبهـهبرونـدودرعی ‌نحـال‬ ‫حدیثی و روایی بود و بعضی از آثار فلسفی‪ .‬برخلاف اینکه‬ ‫نداشت کسیبااو‬
‫در پـی رضایـت آقـای مصبـاح هـم بودند؛ امـا این رضایت‬ ‫همیشـهدرسخنانشـانم ‌یگفتنـدطالببایدباعلـومو‬ ‫مخالفتکند‪.‬نم ‌یشد‬
‫حاصـل نم ‌یشـد‪ .‬مـن بـه چیزهـای بیشـتری اشـاره‬ ‫معارفروزآشـناییداشـتهباشـند‪،‬خودشـانب ‌هندرتبا‬ ‫ایشانرابهجدنقد کرد؛‬
‫آنمـمد‌یهکانـصما ًلواازساـیتـقبنامـلونجماف‌یکشنــا گمروکـمعهتدقـر مدممیلککـتیمـاازنصپفـدایـدت‬ ‫بحثجدیدید ‌مسازم ‌یشدندوخودشانرادرمعرض‬ ‫شما باید از آ قای مصباح‬
‫خـوب خداونـد کـه مـا بایـد داشـته باشـیم سـتارالعیوب‬ ‫بحثـی جدیـد قـرار م ‌یدادنـد و ایـن بـرای مـن گریزاننـده‬ ‫تنهارهنمودبگیرید‪،‬‬
‫بودناست‪.‬منبسیارازروحیۀافشا گری کهیکروحیۀ‬ ‫بود‪.‬علتدیگری کهباعثم ‌یشدمناز مریدانایشان‬ ‫نم ‌یتوانیدبهجدبااو‬
‫مارکسیسـتی اسـت منزجـرم‪ .‬یکـی دیگـر از دلایلـم بـرای‬ ‫نمبانشبـاامیبـشهامنبسـوائدمل‪،‬انقخاولدمبکمارمبـل ًوامطوامف ‌یقاشنـقدل‪.‬ادربزامسانلـامی کـیهو‬ ‫واردیکبحثشویدو‬
‫بازگونکردنهم ‌هچیزایناست کها گرچیزینقل کنم‪،‬‬ ‫جمهوری اسلامی بودم و علاقۀ شخصی زیادی به آقای‬ ‫مخالفتخودرااعلام‬
‫ب ‌هشـدتتکذیـبخواهـدشـدودر اوضا ‌عواحوال کنونی‬ ‫خمینیداشـتم؛ولیدرنشس ‌توبرخاسـ ‌تهایمباآقای‬ ‫کنید‪.‬نکتۀسوماینکه‬
‫هی ‌چکسـیدرهی ‌چجـابـهنفعمنشـهادتنخواهـدداد؛‬ ‫مصباحدرآنزمان‪،‬همیشهیکنوعب ‌یاعتناییبهاین‬ ‫ایشانخیلی کممطالعه‬
‫بنابرایـن‪،‬مـنخودمرادرمهلکـ ‌هایحقوقینم ‌یاندازم؛‬ ‫بودو کتا ‌بهایخیلی‬
‫ولیازاینچیزهانم ‌یتوانستمبگذرم؛چونهمۀ‌کسانی‬ ‫محدودیم ‌یخواند‪.‬‬