Page 117 - ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต

ิ
ชีววทยาพื้นฐาน ม.4 - 111 -

ภาพที่ 4.11 โปรตีนที่เป็นองค์ประกอบของเยื่อหุ้มเซลล์
(ก.) โปรตีนล าเลียง (ข.) โปรตีนตัวรับ (ค.) โปรตีนเอนไซม์

(ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาเพิ่มเติม ชีววิทยา เล่มที่ 3 ของสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และ

เทคโนโลยี)

ไซโทพลาซึม(Cytoplasm)

ไซโทพลาซึมเป็นส่วนที่ล้อมรอบนิวเคลียสอยู่ถัดจากเยื่อหุ้มเซลล์ ไซโทพลาซึมประกอบด้วย 2 ส่วน
คือ ออร์แกเนลล์ และ ไซโทพลาซึม
1. ออร์แกเนลล์ (Organelles)
ออร์แกเนลล์ แปลว่า อวัยวะเล็ก ๆ ท าหน้าที่เปรียบเสมือนอวัยวะต่าง ๆ ของเซลล์ ภายในเซลล์จะม
ี
ออร์แกเนลล์ ซึ่งมีรูปร่างและท าหน้าที่แตกต่างกันไป แบ่งตามลักษณะของเยื่อหุ้ม ได้ดังนี้

o ไม่มีเยื่อหุ้ม ได้แก่ ไรโบโซม (Ribosome), ไซโทสเกเลตอน (Cytoskeleton), เซนทริโอล
(Centriole), ซิเลียและแฟลกเจลลา (Cilia and Flagella)
o มีเยื่อหุ้ม 1 ชั้น ได้แก่ ร่างแหเอนโดพลาซึม หรือ เอนโดพลาสมิก เรติคูลัม (Endoplasmic

reticulum), กอลจิคอมเพล็กซ์ (Golgi complex), ไลโซโซม (Lysosome),
เพอรอกซิโซม (Peroxisome), แวคิวโอล (Vacuole)
o มีเยื่อหุ้ม 2 ชั้น ได้แก่ ไมโทคอนเดรีย (Mitochondria), คลอโรพลาสต์ (Chloroplast).

นิวเคลียส (Nucleus)
ั
นิวเคลียส (Nucleus) เป็นโครงสร้างที่มีความส าคัญที่สุดของเซลล์ เป็นที่อยู่ของสารพนธุกรรม
ส่วนใหญ่ มีลักษณะเป็นรูปกลมหรือรูปไข่ เซลล์ทั่วไปจะมีหนึ่งนิวเคลียส แต่สัตว์ชั้นต่ าบางชนิดจะมีสอง
นิวเคลียส เซลล์เม็ดเลือดแดงของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเมื่อเจริญเต็มที่ จะไม่มีนิวเคลียส นิวเคลียส

ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ

1.1. เยื่อหุ้มนิวเคลียส (Nuclear Membrane) : เป็นเยื่อหุ้ม 2 ชั้นที่ห่อหุ้มนิวเคลียสไว้ มี
ลักษณะเป็นเยื่อหุ้มที่มีรูพรุน ( nuclear pore) ส าหรับใช้เป็นทางเข้าออกของสารเคมีภายในนิวเคลียสกับไซ

ั
โทพลาสซึม เซลล์ทั่ว ๆ ไปจะมีนิวเคลียส 1 อน ยกเว้นเซลล์ของกล้ามเนื้อลายจะมีนิวเคลียสหลายอน เซลล์
ั
เม็ดเลือดแดงไม่มีนิวเคลียส