Page 62 - РЕЛЕ ҲИМОЯСИ БЎЙИЧА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР
P. 62
Shovqin, tebranish, ultra va infratovushlarning asosiy fizik tavsiflarini qarab
chiqamiz.
Shovqin - bu turli xil chastota va jadallikdagi ovozlardan tashkil topgan.
Fiziologik nuktai nazardan olib qaralganda, shovqin - bu odam organizmiga salbiy
ta’sir ko‘rsatuvchi barcha yokimsiz tovushlardan tashkil topgan.
Odamning eshitish organlari qabul qiladigan ovoz tebranishlari mexanik
tebranishlar tarzida bo‘lib, taranglik muxitida (kattik, suyuk va gazsimon) tarqalish
xususiyatiga ega xisoblanadi.
Mexanik tebranishlarning asosiy belgilari ma’lum vaqt davomida
jarayonning takroriy amalga oshishi xisoblanadi. Bunda tananing xarakatlanish
davomiyligi minimal vakt oraliklari tebranish davri (T) deb ataladi, unga karama-
karshi bulgan kiymat esa - tebranish chastotasi (f) deb ataladi.
Ushbu ko‘rinishda, tebranishlar chastotasi 1 sekund davomida amalga
oshuvchi tebranishlar soni bilan ifodalanadi. CHastotaning o‘lchov birligi - Gers
(Gs) xisoblanadi, 1 Gs = 1 s -1
Shovqin, infra va ultratovushlar va shuningdek tebranishlardan himoya
qilish usullari xakida to‘xtalaib o‘tamiz.
Turli xildagi mexanik aerodinamik va elektromagnit xodisalar shovkinlar
yuzaga kelishining asosiy sabablari xisoblanadi. Mexanik shovkinlar turi xildagi
mashinalar va mexanizmlarning ishlash jarayonida, shuningdek ularning
qismlarining ishkalanishi va urilishlarida, ishlab chikarish jarayonida
foydalaniladigan qurilmalarda (tamg‘a bosish kabi) va boshqa bir qator omillar
ta’sirida yuzaga keladi. Aerodinamik va yadrodinamik shovqinlar gaz va
suyuqliklarning oqishi davomida yuzaga keladi. Elektromagnit shovqinlar turli
xildagi elektrik qurilmalarning ishlashi davomida paydo buladi. Sanab o‘tilgan
xolatlardagi ishlab chiqarish inshootlarida shovqinlarga qarshi kurash choralarini,
usullarini qarab chiqamiz.
Nisbatan keng tarqalgan shovqinga qarshi ratsional xolatdagi ximoya usuli
uni yuzaga keltiruvchi manbaning ovoz quvvatini susaytirish xisoblanadi
(mashinalar, qurilmalar, agregatlar va boshqalar).
64
