Page 25 - Тиббиёт ва замон 4-сон

СОҒЛИҚ СОҒЛОМ
ўзида эмасди, эри нимани олиб ке- гапи учун эрига муносиб жавоб ай-
либ берса, шуни ейди. Қайнона- толган бўларди. Ирода ундай аёл- ОВҚАТЛАНИШГА
си нима юмуш буюрса, қилишга лардан эмасди.
мажбур. Туғилмасдан нобуд бўлган - Шунчалар кераксиз одам экан- БОҒЛИҚ
биринчи набиранинг заволи ҳам ман… воз кечиб қўяқолинг…
Мавлуда холанинг кўзини очмаган - Билганингни қил! Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти-
эди. Хастаҳол келиннинг мадорсиз- - Мен… Мен ҳомиладорман. нинг сўнгги маълумотларига кўра, инсон
лигини унинг макру ҳийласи деб Йўқ, ҳартугул Орифда озгина саломатлиги ва узоқ умр кўриши 50 фоиз ҳо-
тушунди. Лекин табиатан содда ва бўлсаям, виждон бор экан, кўзини латда ҳаёт тарзи ва овқатланиш тартибига
итоатгўй Ирода бундай тарбия кўр- очиб Иродага қаради:
маган эди. Ота-онаси уларни ҳами- - Нима дединг? боғлиқ бўлади.
ша тўғрисўз бўлишга, катталарнинг - Бўйимда бўлибди… Инсон кун мобайнида 4 маҳал ва ҳар куни бир пайтда
сўзини икки қилмасликка, эрнинг - Вей, сен-чи, аввал эплаб туғиб овқатланиши мақсадга мувофиқ. Бундай тартибга амал
ҳар бир буйруғини сўзсиз бажа- қўй болани. Хўпми, кейин гапир қилиш озуқаларнинг яхши ҳазм бўлиши учун имконият
ришга ўргатган эдилар... менга. Ана, бошқаларни кўр (кун- яратади. Таом қабул қилиш миқдори ва сонининг кўпа-
Баҳорга чиқиб Ироданинг кўзи дошингни демоқчи бўлди-ю, ти-
ёриди. Аммо нимжонгина чақалоқ лини тийди), бир йилда қўчқордай йиши овқат ҳазм қилиш маркази қўзғалувчанлигини ка-
икки ойгина яшади, холос. Авва- ўғил туғишни қойиллатиб қўйди. майтириб, иштаҳани сусайтиради. Кунда 4 маҳал овқат-
лига қиз туғилганидан норизо эр Сени улардан қаеринг кам эди? ланганда тахминан 600-700 ккал. биринчи нонуштага,
норасидани тупроққа қўйиб кел- Ироданинг боши эгилди. Ичида: 300-400 ккал. иккинчи нонуштага, 900-1000 ккал. туш-
гандан сўнг ҳам хатосини англа- «Агар мени ҳам кундошимга ўхшаб ликка, 600-700 ккал. кечки овқатга тўғри келиши лозим.
мади. Хотинидан икки оғиз ширин эҳтиёт қилганингизда, онангиз бо- Овқатланиш қоидалари ҳатто ёшга нисбатан ҳам
сўзи, тасаллисини қизғониб, кўча- шимда туриб, қулдек ишлатмаган- фарқланади. Болалар ва ўсмирлар учун алоҳида кунда-
га чиқиб кетди. Аламини ароқдан да, менга ҳам егим келган нарсани лик оқсил, ёғ ва углеводлар миқдори катталарникидан
олди, улфатлари билан гурунгла- ташмалаганингизда, балки боламни ўзгача. 30, 40, 50 ёш ва кексалар учун ҳам рационал
шиб, дардини унутди. соғ-омон дунёга келтирармидим», - овқатланиш тартиби бошқача.
Лекин Ирода кимдан олсин эди деган гаплар ўтди. Бироқ уларниям Масалан, ёши улуғ кишилар кўпроқ димланган ва
аламини шу тобда? Қайнона она тилига чиқаролмади. Ирода бу гап- гўштсиз шўрвалар истеъмол қилишлари мақсадга му-
бўлиб ҳолини тушунмаса, эр эр бў- ларни фақат тонгда, ҳамма ухлаб вофиқ. Уларда ҳазм безларини ортиқча юклама билан
либ уни аямаса, нега яшаяпти бу хо- ётганида, остига тўкилган барглар- ишлашига сабаб бўлганлиги туфайли ёғли, қовурилган,
надонда ўзи? Айби нима? Аёл бў- ни қўйларга териб бераётганида, аччиқ таомлар, маринад ва соуслар истеъмолини кескин
либ яралганими? шотутга гапира олди, холос… чеклаш лозим.
Афсуски, минг ўртансин, бу савол- Ироданинг яна орзулари янги- Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, кечки овқатни
ларга жавоб тополмасди. Шотут соя- ланди. Она бўлишнинг лаззатини, уйқудан камида 2-3 соат олдин тановвул қилиш керак,
си остида кўз ёши тўкишдан бошқаси сурурини ўйлаб, ўзини бахтиёр сез- гўшт ва балиқдан тайёрланган таомларни эса асосан эр-
қўлидан келмасди унинг… ди. Бевафо эрига фарзанд туғиб бер-
Ирода учун кейинги бир йил ку- гач, инсоф киришидан умид қилди. талаб ва кундузи. Айниқса, кечки овқат таркибида ош
тиш билан ўтди, иккинчи йил қай- Қайнонасининг феъли юмшашидан тузи камроқ бўлгани маъқул. Кўпроқ сутли таомлар
нонанинг келинни кетказиш учун умидвор бўлди. Умид қила, умид бўлса, организм учун жуда фойдали. Чунки улар уйқу
бўлган уринишлари билан… Учин- қила тўққиз ойни ўтказди. пайтида организмнинг физиологик фаоллигини ўзгар-
чи йили… Ориф бошқасига уйла- Ажаб, шу йили шотут шиғил тирмайди. Улардан фарқли ўлароқ, тузли ва гўштли
ниб олди… мева қилди. Меваси ҳам одатдаги- овқатлар юрак-қон томир ҳамда нафас тизимига салбий
Андишанинг оти қурсин, Ирода дан эртароқ пишдими-ей. Ирода таъсир кўрсатиб, қон босимини, юрак уриш ва нафас
шунда ҳам тишини тишига қўйиб ундан тўйиб-тўйиб еди. Қайнона- сонини пасайиши эмас, аксинча кўпайишига олиб ке-
чидади. Негаки, айбини жуда яхши сининг кесатиқларигаям парво қил- лади. Шунингдек, истеъмол қилинадиган озиқ-овқатлар
билади: эрига битта болани эплаб мади. витаминларга, калий ва магний тузларига бой бўлиши,
туғиб беролмади. Лекин аслида бу Ниҳоят, бир куни жувонни дард таомларни ўсимлик ёғида тайёрланиши қон томирларда
биргина унинг айби эмасди. Лекин тутди. Шу кунларда Ориф уйга склероз ривожланишига тўсқинлик қилади.
шуни тан оладиган мард эмасди эри умуман келмаётганди. Қайнонаси Кунлик таомномада сабзавот ва мевалардан тай-
ҳам, қайнонаси ҳам… яна тўйга кетганди. Қўшнилар то ёрланган салатлар, карам, помидор, бодринг, қовоқ ва
… Бугун ҳам эри уйга келмади. унинг ҳолидан хабар топиб, туғруқ- кўкатлар, дуккаклилар: нўхат, ловия, мош ва турли қў-
Ирода ухламай тонг оттирди. Қай- хонага олиб келишганида, кечи- зиқоринлардан меъёрида фойдаланиш лозим. Ичиш
нонаси катта қизиникига кетганди, кишган эди. учун эса аччиқ бўлмаган чой, мева шарбатлари, ўтли
бир ўзи қўрқди. Бу гал чақалоқ соппа-соғ дунё дамламалар тавсия қилинади.
Эртаси куни тушдан кейин ки- юзини кўрди. Аммо докторлар Иро- Таркибида туз, қанд, ёғ миқдори кўп бўлган таом ва
риб келган Ориф унга парво ҳам данинг ҳаётини сақлаб қололмади-
қилмади. Чарчаганини айтди-да, лар… ширинликларни меъёрдан ортиқ истеъмол қилиш фар-
ўзини ўринга ташлади. Орифнинг Ирода вафот этмаси- зандларимизни рационал ўсиш ва ақлий ривожланишдан
- Кеча… кеча уйга келмадин- дан аввал уйланиб олган иккинчи анча ортда қолдиради. Катталарда эса юрак - қон томир,
гиз… хотини онаси хизматини қилишга эндокрин, хавфли ўсма каби инсоннинг эрта ўлимига
- Нима бўпти? Биласан-ку, қаер- кўнмади. Катта ҳовлида сўппайиб олиб келувчи қатор касалликларни ривожлантиради.
да эканимни. қолган Мавлуда холага шундагина Кундалик таомномамизда ёғли, қовурилган овқатлар
- Биламан… Лекин ойим уйда Ироданинг қадри билинди. ва ширинликларни чеклаш зарур. Тўғри овқатланиш ва
йўқ эдилар. Ҳеч йўқса… мени Айтганча, баҳор келиб, ҳам- соғлом турмуш тарзи қоидаларига қатъий амал қилсак,
қўрқади деб ўйламадингизми? ма дарахтлар куртак ёзди-ю, ле- узоқ умр кўришимиз мумкин. Бу фақат ўзимизга боғлиқ.
- Ҳе, сени ит ермиди? кин ҳовли ўртасидаги шотут қайта Дилором МАМАТХОНОВА,
Ироданинг дили оғриди. Лекин кўкармади... ВССБ Аҳолининг соғлом турмуш тарзини қўл-
сиртига чиқармади. Балки унинг лаб-қувватлаш ва жисмоний фаоллигини ошириш
ўрнига бошқа аёл бўлганида, шу ЛАЙЛО. бўлими бош мутахассиси.
25