Page 106 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 106
๘๕
๖ สถานด้วยกัน แลมิลินทปัญหานั้นแจกออกไปเป็น ๒ คือ วิมติเฉทปัญหา ๑ ลักขณปัญหา ๑ เป็น ๒
ประการ แลในเมณฑกปัญหานั้นก็มี ๒ ประการ คือ มหาวัตตกถา ๑ โยคีกถาปัญหา ๑ แลปัญหา ๕
ประการ ตั้งแต่มิลินทปัญหาไปจนอุปมากถาปัญหานี้จะวิสัชนาเป็นเอกเทศแปลตามวาระพระบาลีในมิ
ิ
ลินทปัญหานั้น คือ พระยามลินท์ถามปัญหานี้เรียกว่ามิลินทปัญหาและมิลินทปัญหามีลักษณะ ๒ คือ
ลักขณปัญหา ถามด้วยลักขณะเหมือนถามว่าผัสสะเจตสิกนี้มีลักขณะอย่างไร ถามอย่างนี้เรียกว่า
ื่
ลักขณปัญหา อย่างนี้ก็จัดได้ชื่อว่ามิลินทปัญหาและถามเพอจะตัดเสียมิให้สงสัย เรียกว่า วิมติเฉท
ปัญหา ก็นับเข้าเรียกว่ามิลินทปัญหา แลเมณฑกปัญหานั้นมีลักขณะ ๒ คือมหาวัตตกถา กล่าวข้อวัตร
ปรนนิบัติ ก็เรียกว่าเมณฑกปัญหา และโยคีกถา กล่าวด้วยพระโยคาวจรปรนนิบัติดูเยี่ยงลาเป็นต้นก็
เรียกว่าเมณฑกปัญหาแลอนุมานปัญหานั้นเหมือนพระนาคเสนส าแดงเป็นธรรมนครธรรมบรรพต
ั
ปรากฏอยู่จึงรู้ว่าสมเด็จพระสัพพญญูได้ตรัสด้วยอนุมานปัญญาหยั่งเห็นธรรมนครที่พระองค์สร้างไว้
และปัญหาดังนี้ เรียกว่าอนุมานปัญหา แลอปมากถาปัญหานั้น คืออุปมาแก้ไขไต่ถามกัน เรียกว่าอุปมา
ุ
๓๒
กถาปัญหา แก้มาด้วยลักขณปัญหา ๕ สถานเป็นเอกเทศ ก็สมมติว่าไว้เป็นใจความเท่านี้”
จากสารัตถะที่ปรากฏในมิลินทปัญหาที่กล่าวมาข้างต้นนั้นโดยสรุปแล้วมีโครงสร้าง
และเนื้อหาแบ่งออกเป็น ๖ ส่วน ดังนี้
(๑) ปุพพโยค ว่าด้วยบุพพกรรมและประวัติของพระนาคเสนและพระเจ้ามิลินท์
(๒) มิลินทปัญหาว่าด้วยปัญหาเงื่อนเดียว
(๓) เมณฑกปัญหา ว่าด้วยปัญหาสองเงื่อน
(๔) อนุมานปัญหา ว่าด้วยเรื่องที่รู้โดยอนุมาน
(๕) ลักขณปัญหา ว่าด้วยลักษณะแห่งธรรมต่าง ๆ
๓๓
(๖) อุปมากถาปัญหา ว่าด้วยเรื่องที่จะพึงทราบด้วยอุปมา
๓.๓ สารัตถะในคัมภีร์มิลินทปัญหา (จิต เจตสิก รูป นิพพาน)
สารัตถะในคัมภีร์มิลินทปัญหาที่เกี่ยวข้องกับปรมัตถธรรมได้แก่ จิต เจตสิก รูป และ
นิพพาน ในคัมภีร์มิลินทปัญหานั้น จากกการวิจัยพบว่า คัมภีร์มิลินทปัญหาไม่ได้จัดหมวดหมู่
เกี่ยวกับปรมัตถธรรมที่ประกอบด้วย จิต เจตสิก รูป และนิพพานไว้อย่างชัดเจนเหมือนอภิธรรมปิฎกที่
ิ
ี
๓๒ กรมศิลปากร, มิลินทปัญหาฉบับพสดาร (เล่มเดยวจบ), พมพ์ครั้งที่ ๗, (กรุงเทพมหานคร: ม.ป.พ.,
ิ
๒๕๑๖), หน้า๑ - ๖
๓๓ อ้างแล้ว.
