Page 47 - ماهنامه شماره 23 برای فردا
P. 47
شمار ٔهبیستوسوم46
آذر مـاه 1397
چرااز زیربار مسئولیت
شانهخالیم یکنیم؟
یکیازمعضلاتجامعۀامروزایراننبودحسمسئولی تپذیریوب یاعتناییمدیرانارشدبهناکارآمدیعملکردهایسیاسیواقتصادی (مثا ًل
درجلوگیـریازصدهـااختالسوفسـاددولتـیواخلاقـی)اسـت .گویـاهی چکـسحاضـرنیسـتخطـایخـودرابپذیـرد؛وگرنـهدسـ تکمازمـردم
عذرخواهـیم یکردنـدودرپـیآن،تمهیداتـیبـرایرفـعایـنمعضالتم یاندیشـیدند.بـهنظـرم یرسـدمـردمنیزبهمسـائلاسـفناکی کهمعیشـتو
زندگـیاجتماعـیآ نهـاراتحـتتأثیـرقـرارداده،ب یاعتنـاشـد هاند.آ نهاخسـتهودرمانده،تنهابـهاوضاعم ینگرند.ب یاعتناییمردمومسـئولانبه
ایناتفاقاتتلخ،جامعهراب هسویازخودبیگانگیوفرارازهویتملیبرده کهمصداقآنرام یتواندرص فهایمیلیونیایرانیانبرایمهاجرت
بویخشـبتررهـآنااینتایکـرناارت ِفایقفـارارتمرانسـائشـولییازدیگرگاـیربـاشمهبالغـییشـکلاخنصازیبیمسـتائلوملـاانلمدیـیدد.انعنادل.وازهنبـرظاریمنر،دتمف،سمـیسرـئمـورلادمنافزاایـسـدننحدووافدقثطنابگـهوادنر،باخلوفدرنیـصزتنایگبرواارایسـپر کت؛رزدیران
جی بهـایخـودم یگردنـد.افـرادجامعـههمیـنتفسـیررابـاخـودبـهمحـل کارو گرو ههـایدوسـتیوخانوادگـیم یبرنـدوایـنروابـطرانیـزآلـودۀاین
ب یتوجه یهـام یکننـدوجامعـهوسـرمای ههایاجتماعـیآنهمچـوناعتماد،دوسـتیویکپارچگـیرابی شازپیشبهورطۀنابودیم یکشـانند.
اماچرابهمسائلورویدادهایاجتماعی ب یتوجهشد هایمواززیربارمسئولیتشهروند یمانشانهخالیم یکنیم؟آیاترسمردمازمجازا تهای
حکومتیاترسحکومتازمردمباعثشدهاستاینمسئولی تناپذیریوب یاعتناییدرمیاناقشارمردموحکومترشد کند؟آیاهمۀماشبیه
آنقورباغ هدرظرفآب گرمی کهآرا مآرام گر مترم یشـودتابهنقطۀجوشبرسـد،اسـیرموقعیتنشـد هایم؟
دراینمقاله،بهایننوعب یاعتناییاجتماعیومسئولی تناپذیریدرسطحفردینگاهیخواهیمافکندوسپسبهانواع کلان آن،یعنیب یقیدی
مسئولاندربرابرمشکلاتوفساداقتصادیخواهیمپرداخت.
رفتارمنفعلنظار هگراندرهنگامرویاروییباضرور تهای محـلنشـدهبود،بهضربـاتخودادامهدادومقتـولرااز چراافرادب یاعتنا
اجتماعـی بـرای دریافـت کمـک ،مفسـران اجتماعـی را پـایدرآورد .گـزارش38شـاهدی کـهقتـلرادیـدهبودند بهتماشایرنجدیگران
برانگیخـتتـادربـارۀمسـائلیهمچـونازخو دبیگانگـی، بررسـی شـد و سـؤالاتی ب یپاسـخ بـرای محققـان بـ ه جـا م ینشینند؟
ب یعاطفگی،ب یاعتناییومحر کهایپنها ِنلذتبردن گذاشـت:چـراهمـۀایـن 38نفـربـهاینموضـوعب یاعتنا مهرداد فاضلی
ازآزاردیگرانتحقیق کنند.بیشترماممکناستباخود بودنـد؟چـراهی چیـکاز آنـانحاضـرنشـدنددر ایـنبـاره داسـتان طـرح ایـن سـؤال تقریبـ ًا
فکـر کنیـم کمـکنکـردنهمسـایگانبـهمدیـررسـتوران بـه شـصت سـال پیـش در آمریـکا
دلیلیجزسـنگدلیهمسـایگاندر جوامعغربینداردو اقدامـی بکنند؟ بازم یگـردد .در 13مـارس ،1964
وقتیفرضم یکنیمدرچنینموقعیتیقرارداریم،خود آیاایناتفاقشـبیهازدسـترفتنسـرمای ههایانسـانی، مدیریکیازرستورا نهاینیویورک، کارشناسی ارشد
را اولیـن فـرد مسـئولی تپذیری م یدانیـم کـه دسـ تکم فرهنگـی،اقتصـادیواجتماعـیدر کشـور مانیسـت،در هنگامبازگشتبهخان هاش،باچاقو روا نشناسی
آپیلایهم ٔسهراهخمبرسادیارگامنیکمننفد.عاملاآیشابخ هرصایستـتیغیاییران نگسواننهیادساـرنتد؟؟ حالـی کـه80میلیـوننفرنظار هگرآ ناندو کسـیحاضربه اجتماعی
بیبلاتنهوجاندارلی 1ازجملهروا نشناسانیبودند که مداخلهنیسـت؟شـریا نهایاقتصادی کشـور از شـدت
گرای شهایشـخصیتماشـا گران(یاهمانهمسایگان) فسـاددر هـمپیچیـده؛امـاهمـهتنهـانظار هگرنـدوحتـی مـوردحملـهقـرار گرفـت.فریادهـای
آ نهـا را متقاعـد نکـرد .بـه همی ندلیـل ،آزمایـش مسـئولان رد هبـالای حکومـت نیـز از پیگیـری آن شـانه کم کخواهیاوتوجهبیشاز 38نفراز همسـایگانرابه
هوشمندان هایطراحی کردندتابهسازوکارروا نشناختی خالـیم یکننـد.آیـامـاومسـئولانحـسانسا ندوسـتی خـودجلـب کرد؛اماطبق گـزارشروزنامۀنیویور کتایمز،
افراددراینموقعی تهاپیببرندوبفهمندچطورعوامل خودراازدستداد هایم وبیآنکهریزعل یوار بکوشیمبه برخـی از آنـان تـا لـب پنجـره آمدنـد و نـگاه مختصـری بـه
بهبوداوضاع کمکی کنیم،ب یاعتنابهبرخوردقطار ملی صحنـۀدر خـونغلتیـدناوانداختنـد،امـا کسـیحاضـر
نشدحتی گزارشاینوضعیتراباتلفنبهپلیساعلام
بـه کوهمشـکلاتریختـهدرپـایمـردمم ینگریم؟ کند.ضاربباخیالراحتتازمانی کهپلیس گشتوارد
11. Bibb Latané and John Darley
