Page 34 - ЖУРНАЛ Ойунский с обложкой

Ґс саха тірµі±эр...

34 «...хамсааґыІІа, рåволюциÿ±а знамÿ буолан, бары дьыала±а, сирдээ±и таІара
курдук, биирдии личностар ірµµ инники сирдьит буолаллар...
Ï.À.Ойуунускай.
Оло±у курдат кірір білµґµік

äüèèêýé ñèáèèííüý äèýí ³éä³áµëëýýõ ýáèò) ñà²à
ñóîëòà±à, õîðñóí áû´ûûíû ê³ðä³ð³ðã³ òóòòóëëàð
áóîëáóò.
Îéóóíóñêàé ïîýò áû´ûûòûíàí ñèëëàáèêî-òî-
íè÷åñêàé ñèñòåìàíû òóòó´àí, ÷îï÷ó ðèôìàëààõ
õî´îîííîðó êèëëýðáèò ³²³ë³³õ. Îíóîõà êèíè
ò³ð³³áµò òûëûí ñµðµí ñîêóîíóí – äîð±îîííîð
äüµ³ðýëý´ýð ñîêóîííàðûí – òàáà òó´àììûò,
îëî²õî, òîéóê óóñ-óðàí òûëûí àíûãû õî´îî²²î,
àéûìíüûãà òàáûãàñòààõòûê òóòòàí, õî´îîí, ûðûà
àéûëëûûòûí ñà²à êýðäèèñ êýìèí îëîõòîñïóò
êè´èíýí áóîëàð. Эòýðãý äûëû, è÷÷èëýýõ, èë-
áèñòýýõ òûë äèýí –êèíèýõý. Бà±àð, îë äà è´èí
íóó÷÷àëûû òûëáààñòàíûûòà, èòè óðàòûòà àòûí
òûëãà õàéäàõ äà áýðèëëèáýòèòòýí êµí áµãµ²²ý
äèýðè êûàéòàðáàòà áóîëóî. Àðàé «Кû´ûë Îéóó-
íó» êûàéà-õîòî òûëáààñòààáûò В.Кîð÷àãèíû ÷îð-
áîòîí áýëèýòèýõõý ñ³ï. Кèíè îííîî±îð àëëèòå-
ðàцèÿíû êûòòà òóòó´óííàðà ñàòààáûòà.
Ïîýò áýéýòèí äüûë±àòûí ³ò³ òààéáûò êóðäóê,
«Ñèí áèèð áóîëáààò?», «Îéóóíóñêàé ê³ìµëëµáµò
ûðûàòà» äèýí àéûìíüûëàðûí äîëãóéáàêêà ýðý
Бè´èãè ê³ëµ³íý ³éáµòµí òóòàðáûòûãàð, Бû- êûàéàí ààõïàêêûí.
ëàòûàí Îéóóíóñêàé µòµ³ ààòà äüîíóãàð-ñýðãýòè- Хàðà áàëûûð ñûëëàðà ³ð äà êýì²ý õààðûàí-
ãýð ò³íí³ðµëëýí, îñêóîëà±à êèíè ó´óëó÷÷óëààõ íààõ ïîýïïûòûí áàð äüîíóòòàí áûëäüààí, õàì
àéûìíüûëàðûí µ³ðýòýð äüîëëîììóïïóò. áàòòààí ñûëäüûáûò ýáèò. Îë ýðýýðè ñàõà äüîíî
Мèýõý òóñ áýéýáýð Îéóóíóñêàé òóîõ õàííûê Îéóóíóñêàé óîòòààõ-ò³ë³íí³³õ àéûìíüûëàðûí,
èííèíý ïîýò. Тûë èíñòèòóòóãàð àñïèðàíòóðà±à ÷óîð êóîëà´ûí õàííûê äà êýì²ý óìíóáàòòàð ýòý.
µ³ðýíýð ñûëëàðáàð èíñòèòóò áèèð µëý´èòý Îéó- Îíó ýðäýòòýí áèëýí, ñýðýéýí, ýòýýõòýýòý±ý ýý:
óíóñêàé ïîýò µ´µ äóî, îáщåñòâåííàé äåÿòåëü ýòý Кýðèý´èì, êýííèáýð õààëàðûì –
äèýí ýòýí ñî´óòàí òóðàðäààõ. Îéóóíóñêàéû ïîýò Кýõòèáýò êýðýêý òûëëàðûì.
äèýáýò áóîëëàõõûíà, êèìè ïîýò äèèãèíèé äèýí Î÷÷îòîî±ó ðåñïóáëèêà õà´ûàòòàðà «îëî²õî
áýðêè´ýýáèò ñàíààáûí èñïýð êèñòýýáèòèì. óòàðû îõñîð èëèèëýðèí óóíàí», «ý´èýêýéè
Ñàõà±à ïîýò äèýí ñà²à ³éä³áµëµ Јêñ³êµëýýõ, ý´èýõõý, î´óîêàéû îõñóîõõà» äèè òóðäàõòàðûíà,
Àëàìïà, Îéóóíóñêàé áèýðáèòòýðý. Îëî²õî±î, ïîýò íîðóîïïóò áààéûí – îëî²õîíó ê³ìµñêýýí,
íîðóîò ûðûàòûãàð-òîéóãàð îëî±óðáóò óóñ-óðàí äîð±îîííîîõ ñà²àíû ñà²àðáûò ýðý áóîëáà-
òûë áààéäààõ áóîëàííàð óîííà íóó÷÷à óëóó ïîýò- òàõ, îíó àà´àí «Дüóëóðóéàð Нüóðãóí Бîîòóð»,
òàðûí ñàáûäûàëûíàí ñàõà ïîýçèÿòûí ìó²óòóóð «òóíàë±àííààõ íüóóðäààõ Тóéààðûìà êóîòóí»
÷ûï÷ààëûãàð òý²íý´ýð õî´îîííîðó, ïîýìàëà- êµµ´µí-êµäý±èí, êµíµí-äüûëûí õàðûñòààáàêêà
ðû àéáûòòàðà. Ґ´µ³í ïîýòòàðûí òý²ý á³ëµ´µ³ê ³ð êýì óñòàòà ñûðàëà´àí ñóðóéàí, áàð äüîíóãàð
ýòèëýð. áýëýõ óóììóòà. Бó òó´óãàð õîðñóí áû´ûû. Иòè
Дýëý±ý äà±àíû áûëûðãû ãðåê á³ëµ´µ³ãý Ïëà- àéûìíüûëàð ñóðóëëàí õààëàííàð ñàõàíû ñàõà
òîí ààòûí ñµãµ³, Îéóóí óó´óãàð ò³ð³³í, îíó ààòûðòûëàð äèýòýõïèòèíý, îìóí áóîëóî ñóî±à.
ïñåâäîíèì, îíòîí àðàñïààííüà î²îñòóî äóî? Ñîðîõòîð áóëà ñàòààí êèðèèòèêýëýýáèòòýðèí äà
Ñàõà ýòýðèíýí, ñàõà î±ó´óí ìèèííý äà è´èí, В.В.Дåðжàâèí «Нüóðãóí Бîîòóðó» íóó÷÷à-
– ûðûà´ûò, î´î±óí èííèãýð îëîðäî äà – ëûû ñà²àðäàí, áµòµí ààí äîéäóãà ñàõà íîðóîòóí
á³ëµ´µ³ê. Ïëàòîí î±î ñàà´ûòòàí äüè² ñàõà ýé- êóòóí-ñµðµí, ýñòåòè÷åñêýé ê³ðµµòµí òèýðòý±ý
ãýòèãýð, îëî²õî òµ³ëáýòèãýð µ³ñêýýí, èòè èêêè äèè.
³éä³áµëëýðè ýðäýòòýí äüµ³ðýëýýáèò ýáèò. Îéóóíóñêàé òûë ìààñòàðà áóîëàðûíàí
Мèí ñàíààáàð, ïîýò á³ëµ´µ³ê áóîëáàòà±ûíà ³òò³éá³êê³, ýäýð ëèòåðàòóðíàé êµµñòýðè òàðäû-
äüè²íýýõ ïîýò ààòòàíûàí òàáûëëûáàò. Îòòîí ûãà óëàõàí µòµ³ëýýõ. Îë äà è´èí áµòµí ê³ëµ³íý
áûëûð á³ëµ´µ³êòýð µãµñòýðý ïîýò áóîëàëëàðà, ñóðóéàà÷÷ûëàð µµíýí-µðäýýí òàõñûáûòòàðà, ëè-
òðàêòàòòàðûí µêñµí õî´îîíóíàí ñóðóéàëëàðà. òåðàòóðà ñà²à ñàéäàð ñà±àõòàðûí àðûéñûáûòòà-
Иòè èëè²²è íîðóîòòàðãà µ³ñêýýáèò µãýñ àð±àà ðà. Îëîðòîí Àììà À÷÷ûãûéà, Ñóîðóí Îìîëëîîí,
äîéäóëàðãà ê³´³í, ïîýò óîííà á³ëµ´µ³ê äèýí Эëëýé, Кµííµê Óóðàñòûûðàï êóðäóê íàðîäíàé
³éä³áµëëýð òµ² áûëûðãûòòàí áèèð ò³ðµòòýýõ- ñóðóéàà÷÷ûëàð èèòèëëýí òàõñûáûòòàðà.
óóñòààõ êóðäóê ³éä³í³ð áóîëáóòòàðà. Кèíèíè ê³ðá³ò³õ ê³ëµ³íý äüî²²î, áè´èýõý,
Óðóò ñóðóãóíàí ëèòåðàòóðàòà ñóîõ íîðóîêêà Îéóóíóñêàé ñàáûäûàëà ýìèý áààð. Ñóðóéàà÷÷û
èòè ³éä³áµëëýð õàíòàí êýëáèòòýðýé? Нîðóîò òû- ñýòòý òîìíààõ êèíèãýòý áý÷ýýòòýíýí, õàñ áèèðäè-
ëûíàí óóñ-óðàí àéûìíüûòûòòàí, ôîëüêëîðòàí, èáèòèãýð êèíè àéàð µëýòèí, îëî±óí õîëîáóðà êû-
îðäóê îëî²õîòòîí, íîðóîò ûðûàëàðûòòàí. Бýé- ðàòà ñóîõ äüàéûûëààõ. Îë êóðäóê êèíè ò³ð³³áµò
ýòèí êýìèí µ³ðýõòýýõ êè´èòý Îéóóíóñêàé íó- òûëûíàí ûïñàðàí, ýòòýýí-ñèèííýýí, ýãýëãýëýýí-
ó÷÷à, ààí äîéäó ñóðóéàà÷÷ûëàðûí àéûìíüûëà- íàðûëààí ýòýðý-òûûíàðà áè´èãèíè àáûëûûð.
ðûí ò³ð³³áµò íîðóîòóí òûëûíàí áààéûí êûòàðû Тûëû ñûû´ûðäûáàêêà óó ñàõàëûû òóòòàðãà, àé-
ýäýð ñàà´ûãàð áèèðãý è²ýðèíýí, ïîýò óîííà ãûð-ñèëèê àéûë±àíû äà õî´óéàðãà, äüîí îëî±îð
á³ëµ´µ³ê áóîëàð ñóîëãà µêòýììèò áóîëóîõòààõ. òàõñàð óëàðûéûûëàðû êûòòà ñàòààí áóëàí ñè-
Дüè²íýýõ ïîýò – áýéýòèí êýìèí ûðûà´ûòà. òèìíèèðãý, êûàëëàðûíàí òµìµêòýýõ ñàíààíû ýòý
Îéóóíóñêàé – «äèðáèýí-äàðáààí êµííýð» ñàòûûðãà µ³ðýòýð, ó´óéàð.
ûðûà´ûòòàðà. Кèíè Јêñ³êµëýýõ, Àëàìïà íàðûí- Бèèð êýì²ý ìèí Îéóóíóñêàé àéûìíüûëàðûí
íàì÷û äîð±îîííîðóãàð îõñó´óóëààõ êýì òûà´ûí- ñûíûéàí µ³ðýòý ñûëäüûáûòûì. Ґðäµê µ³ðý±è
óó´óí, òýòèìèí õîòî êèëëýðáèòý. Îíóîõà áýéý- áµòýðýð äèïëîìóì «Ï.À.Îéóóóíóñêàé àéûì-
òèí êýìèí óîáàðàñòàðà – áóóð±à, òûàë, õîëîðóê, íüûëàðûãàð ñèìâîë óîííà óóñ-óðàí óñóëóîáó-
áàé±àë – ñîцèàëüíàé èñ õî´îîííîíîí õî´óëëàð íàñ òóòòóëëóóòà» äèýí ýòý. Àñïèðàíòóðà±à ýìèý
áóîëáóòòàðà. Бýë íóó÷÷àëûûòòàí êèèðáèò ³ðµ³ë, êèíè àéûìíüûòûí ñàëãûû µ³ðýòýð ñàíààëàà±ûì.
áûëûðãû òµµð òûëûãàð áààð õàõàé (óðóò êàáàí, Îíó î÷÷îòîî±ó áèëëýð ëèòåðàòóðîâåä, êûðäüà±àñ