Page 411 - Pali English Dictionary.
P. 411

Nibbāna                                                                                             Nibbāna



           dhammehi samannāgato, viz. sīla, indriyaguttadvāratā, bho-  940, cp. 1061. — 4. Some Epithets of Nibbāna: akutob-
           janamattaññutā. jāgariyā"); iii.331 (id. with appamādagaru:  hayaṁ A ii.24=It 122; accutaṁ padaṁ (careyya āditta — sīso
           ever active & keen); ii.40=It 40 (id. with appamāda — rato);  va patthayaṁ a. p.) S iii.143; Sn 1086; pattā te acalaṭṭhānaṁ
                                                                                            4
           Sn 822. — 2. Steps and Means to N.: nibbāna-sacchikiriyā,  yattha gantvā na socare Vv 51 ; amataṁ A ii.247; M iii.224
           attainment of N., is mangalaṁ uttamaṁ & to be achieved by  (Bhagavā atthassa ninnetā a °assa dātā); Miln 319; Vv 64 27
                                                                                                               20
           means of tapo, brahmacariyā and ariyasaccāna-dassanaṁ   (apāpuranto a °assa dvāraṁ); VvA 85 (a — rasa); Vv 50 (am-
           Sn 267. — brahmacariya (a saintly life) is n. — parāyanā  atogadha magga=nibb° — gāminī paṭipadā); amosadhammaṁ
           (leading to N.) S iii.189, cp. v.218; also called n. — ogadhā  Sn 758; khemaṁ appaṭibhayaṁ S iv.175; S i.189=Sn 454; Th
           (with similar states of mind, as nibbidā, virāgo, vimutti) ibid.;  2, 350 (°ṭṭhāne vimuttā te patta te acalaṁ sukhaṁ); M i.508
           A ii.26=It 28, cp. It 29 (nibbān' — ogadha — gāminaṁ b°ṁ).  (+amatagāminaṁ); A ii.247 (yogakkhemaṁ anuttaraṁ); same
                                                                                                            5
           The stages of sanctification are also discussed under the for-  at A iii.294; It 27; Dh 23. — taṇhakkhaya Vv 73 ; ṭhānaṁ
           mula "nibbidā virāgo vimutti... vimuttasmiṁ vimuttaṁ iti  dud- dasaṁ S i.136 (=sabba — sankhāra — samatho); dhu-
           ñāṇaṁ hoti: khīṇā jāti etc." (i. e. no more possibility of  vaṁ (q. v.); niccaṁ Kvu 121; nekkhammaṁ A i.147 (°ṁ
                                                                                                            42
           birth) S ii.124=iv.86. — dhamma: Buddha's teaching as the  daṭṭhu khemato... nibbānaṁ abhipassanto); Vv 84 . sabba-
           way to N.: "dhammavaraṁ adesayi n. — gāmiṁ paramaṁ      gantha-pamocanaṁ (deliverance from all ties) S i.210; ii.278
           hitāya" Sn 233; ahaṁ sāvakānaṁ dhammaṁ desemi sattānaṁ  (sabbadukkha°); It 222=A ii.24; yathābhūtaṁ vacanaṁ S
           visuddhiyā... n°assa sacchikiriyāya A v.194, cp. 141; pubbe  iv.195; yathāsukhaṁ (the Auspicious) A iv.415 sq.; (chanda
           dh. — ṭhiti — ñāṇaṁ pacchā nibbāne ñāṇan ti S ii.124. —  — ) rāga vinodanaṁ Sn 1086; rāgakkhayo (dosa°, moha°)
           magga: Those practices of a moral & good life embraced in  S v.8; rāgavinayo (dosa°, moha°) ibid., santi (calm, peace)
                                                                        21
           the 8 fold Noble Path (ariyamagga). Sace atthi akammena  Vv 50 =Sn 204 (chandarāga — viratto bhikkhu paññāṇavā
           koci kvaci na jīyati nibbānassa hi so maggo S i.217; ekāyano  ajjhagā amataṁ santiṁ nibbānapadaṁ accutaṁ); VvA 219
           ayaṁ maggo sattānaṁ visuddhiyā... N°assa sacchikiriyāya D  (=acala); santimaggaṁ eva brūhaya n°ṁ Sugatena desitaṁ
           ii.290; S v.167, 185; bhāvayitvā sucimaggaṁ n° — ogadha  Dh 285=Nett 36; sandiṭṭhikaṁ akālikaṁ etc.; A i.158; samo
           — gāminaṁ... Vbh 426; ādimhi sīlaṁ dasseyya, majjhe mag-  bhūmibhāgo ramaṇīyo S iii.109; sassataṁ Kvu 34; suvatthi
           gaṁ vibhāvaye, pariyosānamhi nibbānaṁ... DA i.176. —    Sn 235. — 5. N. is realisable in this world, i. e. in this life
           N. -gamanaṁ maggaṁ: tattha me nirato mano "my heart re-  if it is mature (diṭṭhe va dhamme): S ii.18=115=iii.163=iv.141
           joices in the path to Nibbāna" S i.186; N. -gāminī paṭipadā A  (diṭṭha — dh — npatta); M ii.228; A iv.353=358, cp. 454.
           iv.83 (the path to salvation). Cp. §§ 4 & 7. — 3. The Search  — 6. Definitions with regard to the destruction of the causes
           for N. or the goal of earnest endeavour. ārogya-paramā lābhā  or substrata of life (cp. above I.): taṇhāya vippahānena n°ṁ
           nibbānaṁ paramaṁ sukhaṁ, aṭṭhangiko ca maggānaṁ khe-    iti vuccati S i.39=Sn 1109; as sabba — sankhārasamatho
           maṁ amata — gāminaṁ "N. is a higher bliss than acquisition  (calming down of all vital elements) Vin i.5; S i.136; A
           of perfect health, the eightfold Path (alone) of all leads to per-  ii.118=iii.164; iv.423; v.8, 110, 320, 354; akiñcanaṁ anādā-
           fect peace, to ambrosia" M i.508, cp. Dh 204 ("the fullest gain  naṁ etaṁ dīpaṁ anāparaṁ n°ṁ iti nam brūmi jarāmaccu —
           is for health etc.; N. is the highest happiness" DhA iii.267).  parikkhayaṁ Sn 1094; bhavanirodho n°ṁ ti S ii.117; A v.9;
           Similarly: khantī paramaṁ tapo titikkhā, n°ṁ paramaṁ    rāga-kkhayo (dosa°, moha°) S iv.251=261; virāgo nirodho
                                                                                                       2
           vadanti buddhā D ii.49=Dh 184; n°ṁ paramaṁ sukhaṁ:      n°ṁ in typical & very freq. exposition at Nd =S i.136≈. See
           Dh 204=Sn 257=J iii.195; id.: Dh 203; jhānaṁ upasampajja...  also vana & cp. the foll.: taṇhā — sankhāta — vānâbhāvato
           okkamanāya n.°assa A iv.111 sq.; cp. 230 sq.; kaṭuviyakato  n°ṁ SnA 253; nikkhantaṁ vānato ti n°ṁ KhA 151; kilesa —
           bhikkhu... ārakā hoti N°ā A i.281; n°ṁ ajjhagamuṁ sapaññā  n° ass' âpi anupādā parinibbānass' âpi santike yeva DhA i.286
           S i.22; devalokañ ca te yanti... anupubbena n°ṁ adhigaccha-  (on Dh 32). — 7. N. as perfect wisdom and what is conducive
           nti paṇḍitā A i.162; n°ṁ abhikankhati S i.198; abhipassati  to such a state (saṁvattati). The foll. phrase is one of the
           A i.147; tiṇṇakathankatho visallo n. -âbhirato Sn 86; bhikkhu  oldest stereotype phrases in the Canon & very freq.; it is used
           bhabbo anuttaraṁ sītibhāvaṁ sacchikātuṁ... paṇītâdhimutto  of all the highest means & attainments of conduct & medita-
           hoti ṇ-âbhirato ca A iii.435; n. -âbhirato... sabbadukkhā  tion & may be said to mark the goal of perfect understand-
           pamuccati S i.38; n. -ogadhaṁ brahmacariyaṁ vussati n. -  ing & a perfect philosophy of life. It is given in 2 variations,
           parāyaṇaṁ n. -pariyosānaṁ S iii.189=v.218; n°ṁ gavesanto  viz. in a simple form as "upasamāya abhiññāya sambod-
           carāmi (Bodhisat, J i.61). All means of conduct & all ideals of  hāya nibbānāya saṁvattati," with ref. to majjhimā paṭipadā
           reason & intellect lead to one end only: Nibbāna. This is fre-  at Vin i.10=S iv.331=v.421; of satta bojjhangā at S v.80; and
           quently expressed by var. similes in the phrase n. -ninna,  in a fuller form as "ekanta-nibbidāya virāgāya nirodhāya
           °poṇa, °pabbhāra, e. g. S v.75=134=137=190; v.244; A    upasamāya etc. as above" at D i.189 (negative); ii.251 (of
                                        42
           v.75, 134, 190, 244= 291; Vv 84 . Saddahāno arahataṁ    brahmacariyaṁ), 285; iii.130 (sukhallikânuyogā, neg.) 136
           dhammaṁ n.— pattiyā sussūsā labhate paññaṁ appamatto    (avyākataṁ, neg.); S ii.223 (brahmacariya); v.82 (satta bo-
           S i.214= Sn 186, cp. S i.48; Gotamo n. -paṭisaṁyuttāya  jjhangā), 179 (satipaṭṭhānā), 255 (iddhipādā), 361 (ariyam-
           dhammiyā kathāya bhikkhū sandasseti S i.214=192=210; Ud  agga), 438 A iii.83, 326 sq.; etc. — Cp. n — saṁvattanika S
                                                                                             2
           80; n°ṁ pariyesati A ii.247; n. -pariyosānā sabbe dhammā  v.97 (upekhāsambojjhanga); Nd 281 (neg. of tamo). — 8. N.
                                                                                                                 n
           A v.107; n. — poṇaṁ me mānasaṁ bhavissati, saṁyojanā    as the opposite of rāga (passion, lust). Freq. is the comb of
           pahāṇaṁ gacchanti A iii.443; odhunitvā malaṁ sabbaṁ patvā  virāga nirodha nibbāna, almost used as three synonyms, thus
           n. -sampadaṁ muccati sabba — dukkhehi: sā hoti sabbasam-  at S ii.18; Vin iii.20=111; A ii.118=iii.164=iv.423=v.8=Nd 2
           padā A iv.239; nibbijjha sabbaso kāme sikkhe n°ṁ attano Sn  under Nibbāna; A ii.34=It 88 (dhammānaṁ aggaṁ akkhāy-


                                                             407
   406   407   408   409   410   411   412   413   414   415   416