Page 10 - Aardrijkskunde Vakstudie 2_20142015

pittoreske of spectaculaire landschappen. Dan kunnen vragen komen zoals ‘wat is dit?’,
‘hoe is dit hier gekomen?’ en ‘waarom hier?’, en ‘is er een verhaal over te vertellen?’. We
weten dat vele aspecten van het landschap ver in de tijd terug gaan, maar hoever? We
kunnen het onderscheid maken tussen ‘ons’ landschap en de landschappen elders, van
‘anderen’. Landschappen zijn gebonden aan de bewoners, het volk dat ze gemaakt heeft.
Hoe en waarom deden ze dat zo? Waarom zijn er zoveel verschillen van streek tot streek?
Men ziet landschappen dikwijls ook als iets van ons gemeenschappelijke, culturele
erfgoed.

De steeds toenemende snelheid en schaal van de veranderingen in onze maatschappij
maken echter dat landschappen hun stabiel karakter van weleer verloren hebben. Hun
streekeigen karakter verdwijnt geleidelijk en heel wat elementen met een erfgoedwaarde
dreigen verloren te gaan. Terecht is een vernieuwde aandacht voor het landschap aan
de orde.

2.2 Het begrip landschap2

Landschap heeft te maken met het inrichten en beheren van het land, van een gebied.
Etymologisch wijst het begrip landschap daar nog steeds naar. Historisch werden streken
met een eigen inrichting immers aangeduid als een landschap (of water- en polderschap).
Het landschap is dan ook de drager van zowel landschapsecologische, historische als
culturele kennis uit het verleden die nog steeds betekenisvol is en een belangrijke
erfgoedwaarde bezit. In tegenstelling tot het begrip land, dat verwijst naar een stuk grond
dat als onroerend goed in bezit is van iemand, verwijst het begrip landschap dus naar een
collectief erfgoed. Dit Nederlandse woord landschap werd een internationale term
wanneer de Hollandse schilderijtjes, de ‘landschapjes’ vooral in Engeland furore maakten
en daarmee een betekenisverschuiving veroorzaakten van georganiseerd stuk land naar
een esthetisch waardevol zicht of beeld, naar een artistiek gemaakt stuk land. Dit
resulteerde in de Engelse landschapstuinen en leidde tot de landschapsarchitectuur en
een nieuw werkwoord ‘landscaping’. Hierdoor kreeg ‘landschap’ ook de betekenis van
‘uitzicht’, dat in vele gevallen ook spectaculair of pittoresk is, maar steeds gekenmerkt
wordt door een zekere door de mens geschapen orde en geassocieerd wordt met
schoonheid.

De complexe betekenissen van het begrip landschap vinden we terug in de verschillende
regelgevingen met betrekking tot de bescherming van landschappen. In het Vlaamse
landschapsdecreet van 16 april 1996 worden vier criteria voorzien om een landschap te
beschermen: de natuurwetenschappelijke waarde, de historische, socio-culturele en de
esthetische waarde. De regelgeving in Vlaanderen is echter complex. Een zo breed
omvattend fenomeen als het landschap bestrijkt immers ook domeinen van
natuurbehoud, bosbeheer en landbouw. Het is dan ook in de ruimtelijke planning dat alle
afwegingen dienen gemaakt te worden. Landschappen kunnen zoals monumenten
worden beschermd of krijgen een bijzonder beheer door regels van de ruimtelijke
ordening. De vele betekenissen van landbouw hebben er ook toe geleid dat verschillende

2 (Antrop, Van nature een monument, 2004) 10 © 2014 Arteveldehogeschool
1 AA VS 2