Page 224 - Aardrijkskunde Vakstudie 2_20142015

enkel individuele motieven die tot emigratie aanzetten, ook de politieke, sociale en
economische context zijn van doorslaggevend belang om het fenomeen te begrijpen.
Hoewel er weinig nauwkeurige statistische cijfers voorhanden zijn en de Belgen in het
buitenland vaak werden verward met Nederlanders, Fransen of Duitsers mogen we
stellen dat de voornaamste emigraties uit België gericht waren naar Frankrijk, Noord-
Amerika, Latijns-Amerika en Congo. Als typisch Belgisch verschijnsel ging dit eveneens
gepaard met een interne migratie vanuit Vlaanderen naar Wallonië.

 Frankrijk, de grote uitwijking

Vooreerst was er de grote uitwijking naar Frankrijk. Al in 1840 werden spoorwegarbeiders
door Engelse ondernemers aangetrokken om de spoorlijn Parijs-Rouen aan te leggen.
Samen met de Italianen behoorden de Belgen tot de eerste gastarbeiders. Ook de Noord-
Franse textielsector kon de Belgische arbeidskrachten gebruiken. De periodes van zwarte
armoede, de landbouwcrisissen van 1846 en 1885, zetten heel wat Belgen, vooral Walen,
ertoe aan om hun heil in het naburige Frankrijk, in Europa of zelfs overzee te gaan zoeken.
De vijfjaarlijkse Franse volkstellingen geven de situatie vrij duidelijk weer.

Aantal Belgen die in Frankrijk gevestigd waren:
- 1851: 128.000
- 1886: 482.000 – Agrarische crisis
- 1891: 465.000
- 1911: 287.000 – Eerste Wereldoorlog
- 1921: 350.000
- 1926: 326.000

Bij deze cijfers dient opgemerkt te worden dat sinds 1890 steeds meer Belgen de Franse
nationaliteit verkregen en niet meer tot de vreemdelingen werden gerekend. De Franse
tellingen brachten bovendien niet alle seizoenarbeiders en zeker niet de grensarbeiders
in rekening die vooral vanaf 1890 talrijk waren toen de spoorwegverbindingen
gemakkelijker en goedkoper werden. Het totaal aantal Belgen dat naar Frankrijk uitweek
mag omwille van deze statistische variabelen boven het half miljoen geraamd worden.

 Andere buurlanden, een meer marginaal fenomeen

Circa 1889-1891 verbleven er slechts zo’n 13.000 Belgen in Nederland, 7.000 in Duitsland,
4.000 in Groot- Brittannië en 3.000 in Luxemburg. Gedurende de Eerste Wereldoorlog
neemt de trek naar Nederland en Groot-Brittannië toe, hoewel de meerderheid nadien is
teruggekeerd.

 Vlamingen naar Wallonië, interne verschuivingen

Opvallend was dat veel gespecialiseerde arbeiders en technici die naar Frankrijk
emigreerden uit Wallonië afkomstig waren, het vroegst geïndustrialiseerde deel van
België. Het vertrek van vele Walen, die gemotiveerd waren door betere
inkomensvooruitzichten, maakte meer plaats vrij voor Vlamingen die naar het Waalse
industriebekken trokken. Een eerste innerlijke verschuiving situeerde zich in de jaren
1850-1860 en een tweede in de periode 1880-1914. Deze twee periodes vielen samen

1 AA VS 2 224 © 2014 Arteveldehogeschool