Page 46 - Punjab Times November 2018 Edition
P. 46
46
46
46 gzikp NkJhwz, f;vBh, Btzpo, f;vBh, Btzpo 2018
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo
46 gzikp NkJhwgzikp NkJhw , f;vBh, Btzpo, f;vBh, Btzpo
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
frnkBh fwjo f;zx
;q'wDh Grs Bkw d/t ih
;q'wDh Grs Bkw d/t ih
;q'wDh Grs Bkw d/t ih
;q'wDh Grs Bkw d/t ih
;q'wDh Grs Bkw d/t ih
;qh r[o{ noiB d/t ih B/ T{u Bhu (G?oT[ pkDh Bkwd/T[ ihU eh, gzBk tk;s/ ik ojh ;h. o;s/ ftu Grs eo? rfizd ;{zv eh u'N.. Bkwk T[po? ;'funk S'Nk GkJh fes/ bkbu ftu nk
d/ G/d Gkt B{z fwNk e/ ;qh r[o{ rozE 1163-64) Bkwd/t ih d/ e'b dh bzx e/ ikDk ;h. jfo eh UN.. e/ u[Ze Bk bt/. tZv/ B/ g?o Bkb
;kfjp ftu fiZE/ ghgk tor/ okik dh GrtkB d/ doSB j'J/ s/ Bkwd/t fJ; phph B/ ;'funk ;sh sK j' ikDk j? gktj[ p/Vh jkEj[ skb.. Bkwk rkt? rfjfDnK s/ fwZNh gk fdZsh. id B{z S'Nk
pkDh doz ehsh T[ZE/ BhthA iks d/ ih fgzv n"V d/ BkrBkE d/ wzfdo ftu nkyoh ;w/A wjkg[oyK s'A n;h; b? iktK. r[D r'gkb.. GkJh nk frnk s/ efjD bZrk tho fwZNh
GrsK dh pkDh doi eoe/ pokpo dk ike/ GiB rkT[D br/. T[Zu iksh d/ fJ; bVeh B/ pkpk Bkwd/t ih d/ uoBK rzr iw[B iT[ T[bNh pj?.. s[T[ Bkwk s/ fwZNh feT[A gkJh iKd/ j'. Grs Bkwd/
doik fdZsk. Grs Bkwd/t ih dh pkDh g[ikohnK B/ Bkwd/t jZE'A yVskbK y'je/ s/ wZEk N/fenk sK Bkwd/t ih B/ jfo eosk oj?.. t ih s/ GrtkB fJjBK d/ xo ub/ rJ/
doi eoe/ fJj f;ZX eo fdZsk ''pkDh wzdo ftu'A pkjo eZY fdZsk, fi;B{z y[d nShotkd fdsk, 'p[ZY ;[jkrD j't/' sK ;ks xVh ip phsh ;[Dh. nij{ Bk T[E/ fJe phph e[M e[ZN ojh ;h. phph B{z
r[o{ r[o{ j? pkDh ftZu pkDh nzfwqs ;ko/ GrtkB th podkSs Bk eo ;e/. phph B/ nkfynk w?A sK nkgD/ gsh Bkb nkfJU fsqGtD XDh.. g[ZfSnk phph fJj eh e[ZN ojh j?A< sK
'' GrtkB B/ dotkz/ dk w{zj T[Xo eo ;sh j'Dk j? sK Bkwd/t ih B/ gqwkswk gkyzvs pki pikfJbk.. ro[V uV/ phph B/ itkp fdZsk J/o;e w/tk j?. phph
r[o{ okwdk; ih B/ nkgDh pkDh fdZsk fiXo Bkwd/t ih p?m/ ;B L- dk fXnkB Xoe/ g[ZfSnk sK GrtkB B/ r'fpzd nkfJbk.. B{z g[ZfSnk fJj eh eoBk j?< sK phph B/
ftZu fbfynk ''Bkwd/t gqhs brh jo j;s y/bs s/o/ d/j[o/ nkfJnk.. nkfynk i/ efj fdsk sK fiT[Adk eo ngD/ Grs gfo eh gqfsgkb.. ro[V fejk GrtkB dh ewo s/ bkT[Dk j?.
;/sh. b'e ;hgk ej/ pbkJ/. ysqh pqjwD Grfs eos Bkwk gefo T[mkfJnk.. fdT[ sK Bkwd/t ih B/ gkDh dk SZNk uVQ/ nkJ/ r'gkb.. Bkwd/t ih B/ g[ZfSnk GrtkB B{z eh j'
fgfm d/ S'v/ jfoBkw d/T[ bhnk w[y bkJ/ jhBVh ikfs w/oh ikfdw okfJnk.. wkfonk. pzdk fiT[Adkj' frnk fJj efjj sK XofD fJe'vh eoT[.. frnk< phph B/ fejk fJe Grs
..'' tkfjr[o{ B/ ysqhnK pqkjwDK tZb Shg/ e/ iBfw ekj/ eT[ uouk ;ko/ gk;/ c?b rJh. ejfj sk b/efo T{gfo XoT[.. Bkwd/t j? T[;dk d/j[ok u[Zfenk ;h Y{zjh
fgZm eoe/ fJj ShAp/ g[Zso B{z nkgDh nkfJnk..ojkT[.. T[; tes w[jzwd s[rbe dh rT{ ejfj sK w[Jh rT{ d/T[ ihnkfJ.. s/ orVK g? rJhnK, T[; T[s/ wbDk j?.
Sksh Bkb brkfJnk. wjkokSNo d/ b? ewbh ufbU gbNkfJ.. d/j[o/ gkS? wo rJh sK nfjbeko B/ oki/ B{z ;G e'Jh d/y/ gshnkfJ.. fJj ;[D e/ Bkwd/t ih B/ GrtkB B{z
;skok fzbQ/ d/ fgzv Bo;h pkwQDh fty/ p?mk ikfJ.. nkfynk Bkwd/t ih B/ pzdk fiT[Adk eo Bkwk gqDt? ;/bw ;/b.. rT{ d[jkJh g[ZfSnk id wZX s/ e?gN okyS B{z
eZse ;[dh 1328 (;zB 1270) ftZu fiT[ fiT[ Bkwk jfo r[D T[uo?.. fdsk sK rT{ th fizdk eo dT{ sK Bkwd/ pSok w/fb.. wkfonk ;h T[d'A orV BjhA gJh id Xosh
wksk r"Bk tkJh fgsk dw/;k ih d/ xo Grs iBk eT[ d/j[ok fco?.. t ih B{z p[bkfJnk frnk. oki/ B/ nkfynk (G?oT[ Bkwd/t ih, gzBk 1165) g[Zmh eo fdZsh ;h T[d'A e'Jh orV BjhA
iBw fbnk. fJj wjkokSNo d/ gqf;ZX (G/oT[ okr, gzBk 1164) rT{ fizdk eo fdT[ sK Bkwd/t ih B/ Bkwd/t ih B/ GrtkB B{z nkfynk gJh d/j[ok c/oB s/ orVK g? rJhnK.
Grs ;qh BBJ/;to ih d/ fSS ;B. j/ gqG{ w?A ShAp/ d/ xo izw fgnk b'e nkfynk w?A rT{ fizdk BjhA eo ;edk. f;oc rT{ fizdk eo fdT[. GrtkB B/ GrtkB B/ nkfynk T[j d't/A okyS w/o/
Bkwd/t ih rqfj;sh g[oS ;B fiBQK dh w/oh iks B{z pVh BhthA nkyd/ jB. w?A oki/ nkfynk pzdk th sK fiT[Adk ehsk Bkwd/t ih dk o{g XkoB eoe/ rT{ fizdk Bkb :[ZX eo oj/ ;h Xosh g[Zmh eoB t/
Skdh fJZe tgkoh xokD/ dh bVeh oki pV/ ukn d/ Bkb s/o/ wzdo ftu nkfJnk ;h. Bkwd/t ih B/ nkfynk T[j th w?A eo fdZsh. nkgD/ Grs dh bki pukJh. b/ th Xosh s/ i[bw j' oj/ ;h. go id
tkJh Bkb j'Jh fi; s'A 4 g[Zso s/ fJZe ;h. w?Bz{ Grsh eod/ B{z pkj'A cVe/ wzdo BjhA ehsk GrtkB B/ jh fiT[Adk ehsk id Grs ih B/ ;kfonK dh jkioh ftu s/ok d/j[ok u[fenk T[; t/b/ T[j Grs
g[Zsoh j'Jh. Grs ih dh wksk r'BkpkJh ftu'A pkjo eZY fdZsk. w?A nkgDh ezpbh ;h. w[jzwd s[rbe pkdSkj B/ j[ew d[ZX u' e/ g/S ehsk sK okik pj[s th w/ok jh Bkw igd/ ;B. s/oh p/fJish
s/ fgsk dw/;k ih sK Gkt/A feos wid{oh b? e/ s[o fgnk wzdo d/ fgSb/ gk;/ ik e/ ikoh ehsk i/ rT{ fizdk BjhA eo ;edk Sofwzdk j'fJnk. id GrtkB rT{ fizdk Bk ;jkod/ j'J/ w?A d/j[ok u[Zfenk ;h fJ;
eoe/ gqtko dh o'ih o'Nh ftu bZr/ ofjzd/ p?m frnk. gqG{ dh n;uoi y/v tosh sK fJ;bkw ep{b eo fbnk ikt/ go eo fdsh sK GrtkB B/ Bkwd/t ih B{z eoe/ d[y j'fJnk.
;B go BkB/ dh Grsh mkeo g{ik s/ fiT[ fiT[ Bkwk jo r[D rkT[Adk wzdo Grs ih B/ nfijk eoB s'A ;kc fJBeko c[oB/ ftu g[ZfSnk s?Bz{ oki/ B/ fJsB/ Grs Bkwd/t ih ngDh T[wo d/
ekch ozrs ukVQh. fJe tkoh BkB/ d/ dk w{zj fgSb/ gk;/ tZb fcodk frnk. eo fdZsk. w?A dhB ep{b BjhA eo ;edk. d[y fds/ fJj d[y s[;hA u[gukg MZb nyho ftu shoE :ksok s/ rJ/. eJh
efjD s/ T[BQK dh r?ojkioh ftu mkeoK T[E/ d/ t;Bhe ikDd/ ;B Bkwd/t ih Grs Bkwd/t ih dh wksk B/ nkfynk bJ/. id wzdo ftu'A eZfYnk ;h pj[s shoEK s/ ik e/ pknd ftu frnkB d/t
B{z d[ZX fgbkT[D tk;s/ rJ/. fJsB/ f;de S{do jB fJ; eoe/ wzdo ftu ikD dh g[Zso okw th T[jh j? s/ nbkj th T[jh o"bk g?Adk ;h. Grs ih B/ itkp fdZsk d/ Bkb gzikp nk rJ/. fibk r[odk;g[o
ftu mkeoK d/ w{jo/ d[ZX oye/ d[X ghD nkfrnk BjhA ;h. j? fco nbkj efjD ftu eh n"yk j?. fJ; ;ko/ d[y ;oho d/ d[y ;B. T[j iwho d/ fgzv x[wkD ftu nkyoh 10 ;kb
dh p/Bsh ehsh. p/BshnK eod/ oj/ d/j[ok fcoB s/ Bkwd/t ih dh wfjwk nbkj nky e/ nkgDh ikB puk b? d/ d[y ;B. GrtkB d/ xo'A GrtkB dh r[iko/ fJE/ jh fgzv x[wkD ofjD bZr/.
nkyo GrtkB B{z Grs dh rZb g{oh ;ko/ gk;/ c?b rJh. Bkwd/t ih dh XzB nbkj efjD ftu eh joi j?. p/fJish BjhA ;jkoh ik ;edh. fJj rb fJE/ ;zrsK nkT[D brhnK. i' r[opkDh
eoB tk;s/ d[ZX ghDk fgnk. g[zvo g[o XzB j'D bZrh. d/j[ok c/o dhnk. ;qh r[o{ fJ;d/ T[so ftu Bkwd/t ih B/ ;[D e/ GrtkB B/ Bkwd/t ih B{z rb/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu doi ehsh j?
ftu tkgoh fJ; xNBk B{z Bkwd/t ih rqzE ;kfjp ftu Grs Bkwd/t ih d/ c[owkfJnk wK s{z w/o/ T[s/ okw B{z SZv e/ Bkb bkfJnk. Bkwd/t ih B/ GrtkB fJE/ jh fbyh j?. fJE/ pjo' dk; T[jBK
nkgD/ fJe Spd ftu fbfynk j? L 18 okrK ftu 60 Spd jB. nbkj efjD bJh i'o gk ojh j? sK fco B{z nkfynk s[;hA w/o/ d[y ftu ;jkJh j[zd/ dk u/bk pfDnk, r[odk;g[o fiE/ x[wkD
d{X[ eN'o? rVQt/ gkBh.. egb rkfJ Bkw/ eh ehofs ojh ;z;kfo.. Grs s{z fJjh ;wM b? w?A s/ok g[Zso BjhA Bk s{z j' j[D s[;hA w/o/ gk; jh oj' GrtkB B/ Bkw dk fgzv tZ; frnk. ;zB 1350, 2
Bkw? d[fjnkBh.. iBk b? T[Xfonk gkfo.. w/oh wK j?AL- nkfynk w/o/ j'o Gh Grs jB, fiBQK gk; wkx ;zws 1408 B{z gqb'e f;Xko rJ/.
d{X[ ghT[ r'fpzd/ okfJ.. d{X ghT[ w/o' ;rb eb/; fBzde GfJ nk y/d.. o[dB[ eo? Bkw/ eh wkfJ.. S'fv okw ikDk g?Adk j? sK Bkwd/t ih B/ nkfynk fJjBK dk u/bk pjo' dk; rZdh s/ p?mk.
wB[ gsh nkfJ.. Bkw/ BokfjD BjhA G/d.. ehB Gfij y[dkfJ.. w?Bz{ th T[j Grs fdykT[. GrtkB B/ epho ih fbyd/ bzvk ns/ ibk T[jBK d/
Bkjh s xo e' pkg[ fo;kfJ..ojkT[.. (G?oT[ Bkwd/t ihT[ ;qh r[o{ rqzE Bk jT[ s/ok g[zrVk Bk s{z w/oh wkfJ.. fejk ub fdyk fdzd/ jK. GrtkB d/ d' u/b/ pD/.
;'fJB eN'oh nzfwqs Goh b? Bkw? jfo ;kfjp, gzBk 1166) fgzv[ gV? sT[ jfo r[B rkfJ.. Grs ;B o?Aek s/ p?ek d't/A GkJh ;h. r[o gq;kdh i? fdT[ Bkwk.. Grs e?
nkr? Xoh.. fJe phph dk gsh ;tortk; j' id Bkwd/t ih B/ fJ;bkw Xow id GrtkB s/ Bkwd/t ih G/; pdb e/ gq/w fJB jh j? ikBK..
J/e[ Grs[ w/o/ fjod/ p;?.. Bkw/ d/fy frnk, T[; ;w/A bVehnK gsh d/ Bkb wzBD s'A fJBeko eo fdZsk sK s[rbe rJ/ d't/A izrb ftu beVhnK fJeZmhnK (rT{Vh Bkwd/T[ ih, gzBk 330)
BokfJB[ j;?.. ;sh j[zdhnK ;B. B"itkB bVeh ;sh pkdSkj B/ Bkwd/t ih B{z pzBQ e/ jkEh eo oj/ ;B. id tkfg; ikD br/ i? d/T[ Bkwk fpg ;[dkwk fsB eT[
d{X ghnkfJ Grs[ xo rfJnk Bkw/ j'D t/b/ ftnkj tork fSzrko eodhnK d/ w{jo/ ;[ZN fdsk. jkEh Bkwd/t ih s/ GrtkB B/ o;s/ ftu ;'B/ d/ rfjD/ oZy feogk GJh j? ngko..
jfo ek do;B[ GfJnk.. ;B. fJj bVeh fSzrko eoe/ ;sh j'D ;[zv dh u'N eodk j?. fdZs/ tZvk GkJh w{jo/ ;h. tZv/ GkJh B/ (fpbktb[ epho ih, gzBk 856)
nk;Nq/bhnk L NoZe B/ 2 ;kbk
nk;Nq/bhnk L NoZe B/ 2 ;kbk
nk;Nq/bhnk L NoZe B/ 2 ;kbk
nk;Nq/bhnk L NoZe B/ 2 ;kbk
nk;Nq/bhnk nk;Nq/bhnk L NoZe B/ 2 ;kbk
nk;Nq/bhnk u f;Zy B"itkB u f;Zy B"itkB
nk;Nq/bhnk 'u f;Zy B"itkB u f;Zy B"itkB 's/s/ s/s/ s/
nk;Nq/bhnk u f;Zy B"itkB
nk;Nq/bhnk
pZu/ B{z wkoh NZeo, jkbs rzGho
pZu/ B{z wkoh NZeo, jkbs rzGho
pZu/ B{z wkoh NZeo, jkbs rzGho
pZu/ B{z wkoh NZeo, jkbs rzGho
pZu/ B{z wkoh NZeo, jkbs rzGho
r'o/ B/ ehsh B;bh fNZgDh
r'o/ B/ ehsh B;bh fNZgDh
r'o/ B/ ehsh B;bh fNZgDh
r'o/ B/ ehsh B;bh fNZgDh
r'o/ B/ ehsh B;bh fNZgDh
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk ftu fBT{ ;kT{E t/bz d/ e/Adoh e';N y/so d/ fJe
f;vBh (fpT{o') nk;Nq/bhnk d/ Sfjo ;Bh f;zx B/ fejk fe T[BQK B{z bZrdk d/ Sfjo s'A 40 e[ feb'whNo d{o ofjzdk T[gBro Uohwpkj ftu dodBke jkd;k tkgfonk. fJZE/ e/Adoh e';N ftu xo s'A
g'oN nr';sk 'u e"A;bo dh u'D bV j? fe T[j f;Zy jB ns/ fJ;/ ekoB T[BQK j?. T[BQK dZf;nk fe b'eb GkJhuko/ ns/ E'VQh fijh d{oh 's/ x[zw oj/ 2 ;kbk pZu/ B{z NoZe B/ NZeo wko fdZsh.
oj/ gzikph B"itkB ;Bh f;zx 's/ B;bh 's/ B;bh fNZgDh ehsh rJh j?. T[BQK fJZE/ ofj oj/ ;ko/ Gkosh GkJhuko/ B/ ikDekoh w[skpe id'A g?AN/e NoZe Uohwpkj d/ fJe ;oft; ;N/SB s'A pkjo
fNZgDh ehsh rJh j?. c/;p[Ze 's/ T[BQK dZf;nk fe T[BQK dk g';No fe;/ yzG/ s'A T[BQK d/ jZe 'u rZb ehsh j?. pj[s ;ko/ fBeb fojk ;h T[d'A T[; B/ pZu/ B{z NZeo wkoh ;h. pZu/ B{z s[ozs J/no n?Ap{b?A; zohJ/
B{z fJe nfijh thvhU d/yD B{z fwbh T[sko e/ fJ; soQK tofsnk frnk. r'o/ b'eK B/ e[w?AN eoe/ T[; ftnesh B{z i'B jzNo j;gskb fbikfJnk frnk fiZE/ ;ktXkBh d/ s"o 's/ T[; B{z e'wk ftu
fi; B{z d/y e/ T[BQK d/ Bkb-Bkb Gkosh dh fJ; xNhnk joes dk Gkosh cNeko brkJh j? ns/ dZf;nk fe ;zBh oZfynk frnk.
GkJhuko/ 'u r[Z;k j?. rqKN w'o'B/ BK d/ GkJhuko/ B/ ;ys SpdK 'u fto'X ehsk f;zx fJe JhwkBdko ns/ B/e fJB;kB xNBk d/ pknd NoZe vokJhto T[ZE/ BjhA o[fenk. g[b; dk wzBDk j? fe SkfJd
r'o/ B/ T[BQK dk tZvk g';No NkfJoK j/m j?. ;zBh f;zx B/ fejk fe T[j ftnesh j?. ;zBh f;zx B/ fejk fe j' ;edk j? fe T[; B{z pZu/ d/ zywh j'D dh ikDekoh BjhA ;h. nfXekohnK B/ vokJhto dh gSkD
doVfdnK ns/ B;bh fNZgDh eofdnK T[BQK B{z ikDdk BjhA ns/ T[BQK B{z ;wM fJj ftnesh T[BQK B{z w[;bwkB ;wM bJh v?Se?w c[N/i bJh nghb ehsh j?. fBT{ ;kT{E t/bz d/ g[b; p[bko/ B/ dZf;nk
j'fJnK fJ; dh thvhU pDkJh ns/ fJ; BjhA nk ojh fe T[; B/ nfijh joes fojk j't/ go T[BQK B{z ni/ se e[ZM ;wM fe T[BQK e'b NoZe dk t/otk j? ns/ ;EkBe ezgBhnK dh wdd Bkb T[; pko/
B{z ;KMk ehsk. feT[A ehsh. T[BQK dZf;nk fe T[j T[BQK BjhA nk fojk. ikDekoh gqkgs eoB dh e'fSS ehsh ik ojh j?.

