Page 34 - หนังสือประวัติศาสตร์ชาติไทย ม.ปลาย

24

ประโยชนในชั่วนี้ชั่วหนา แลรูจักกลัว แกบาปแลละอายแกบาป รูจักวายากวางาย แลรูรักพี่รักนอง

แลรูเอ็นดูกรุณาตอผูเข็ญใจ แลรูยําเกรง พอแม ผูเถาผูแก สมณพราหมณาจารยอันอยูในสิกขาบท

ของพระพุทธเจาทุกเมื่อ และรูจักคุณแกว 3 ประการ” อันแสดงใหเห็นความผูกพันระหวางกษัตริย 
ุ
ในฐานะของบิดา - บุตร ในการสอนใหทําความดี ใหรูจักบาปบุญและหลักธรรมตาง ๆ ในสมยอยธยา
ั
ื่
ี
ั
พระราชสถานะของพระมหากษัตริยเปลี่ยนแปลงไปบาง เมอมคติความคิดเกี่ยวกบสมมติเทวราช


ื

มาผสมผสาน พระมหากษัตริยทรงเปนเสมอนเทพเจา ดังปรากฏพระนามของ พระมหากษัตริย 
ิ
ิ
ั
สมยอยุธยา เชน สมเด็จพระรามาธบดี สมเด็จพระรามราชา สมเด็จพระอนทรราชา สมเด็จ
ั้


พระเอกาทศรถ สมเด็จพระนารายณมหาราช เปนตน ซึ่งลวนแตเปนทงพระนามของเทพเจาของ
พราหมณฮินดูและเทพเจาในความเชื่อพื้นถิ่นทงสิ้น นอกจากนั้นพระราชกรณยกจทงปวงของ
ิ
ั้

ี
ั้
พระเจาแผนดินดังที่ปรากฏในพระราชพิธ 12 เดือน หรือที่ตราไวในกฎมณเฑียรบาลก็ดีลวนเปนไป
ี
เพื่อประโยชนสุขของประชาชน อาจกลาวไดวาวัฒนธรรมการปกครองในระบบกษัตริยของอยธยานั้น
ุ
ยังคงสืบทอดมาจากแบบฉบับของกรุงสุโขทัยที่เนนความสัมพันธระหวางบิดา - บุตร แมบันทึกของ
ชาวตางชาติ เชน ลาลูแบรหรือแชรแวสก็ยังระบุวา การลงโทษขุนนางในราชสํานักนั้น “เสมอดวย

ํ
ี้
ิ
ี่
บดากระทาแกบตร และมิไดทรงลงอาญาอยางตระลาการทใจเหยมหรือเจาขุนมูลนายที่เอาแต
ุ

โทสจริตไดกระทําแกทาส” ตอมาในสมัยกรุงธนบุรีและกรุงรัตนโกสินทรวัฒนธรรมการปกครองใน


ื

ระบบเดิมยังสืบทอด และธํารงไวไดเปนอยางดีในการสรางความเปนปกแผนของบานเมองและ
ิ
การสรางขวัญกําลังใจใหเกดขึ้นในหมประชาชน ดังแนวพระราชดําริในพระบาทสมเด็จพระพุทธ
ู
ยอดฟาจุฬาโลกมหาราชวา “ตั้งใจจะอุปถัมภก ยอยกวรพุทธศาสนา ปองกันขอบขัณฑเสมา รักษา

็
ประชาชนแลมนตรี” หรือคติ “พระมหาสมมติราช” ซึ่งรวมความเปนพระราชามหากษัตริยกได
ุ
ปรากฏชัดเจนในประกาศพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก
มหาราชใน พ.ศ. 2328 วา “พรรณพฤกษาชลธ แลสิ่งของในแผนดินทวเขตพระนคร ซึ่งหาผูหวง
ั่
ี
ั
แหนมิไดนั้น ตามแตสมณชีพราหมณาจารยราษฎร ปรารถนาเถิด” แนวคิดดังกลาวยงไดสืบตอมา

ั
็
จนถึงรัชสมยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว สวนทไดปรับเปลี่ยนเปนสากลกคือ
ี่
พระมหากษัตริยทรงสังเกตเห็นความเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก ทรงเรียนรู ศิลปวทยาตางๆ และ
ิ
ทรงเขาถึงประชาชนมากขึ้น อนึ่ง ตั้งแตในรัชกาลที่ 4 เริ่มมีแนวคิดในการเปลี่ยนแปลงและยอมรับ
ั
ู
ฐานะแหง “มหาชนนิกรสโมสรสมมติ”มากขึ้น และพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยหวทรง


เห็นวาความสัมพันธระหวางประชาชนกับพระมหากษัตริยเปนสิ่งจําเปน ดังเชน ความตอนหนึ่งใน
ประกาศเรื่องดาวหางประกาตรีศกวา “พระเจาแผนดินคนทั้งปวงยกยองไวเปนที่พึ่ง ใครมีทุกขรอน

็
ื่
ิ
ถอยความประการใดกยอมมารองใหชวย ดังหนึ่งทารกเมอมีเหตุแลว ก็มารองหาบดามารดา


ิ
ี
็
เพราะฉะนั้นพระเจาแผนดินชื่อวาคนทั้งปวงยกยองใหเปนบดามารดาของตัว แลวกมความกรุณา
แกคนทั้งปวง ดังหนึ่งบิดามารดากรุณาแกบุตรจริง ๆ โดยสุจริต”