Page 115 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 115
๙๔
“พระผู้พระภาคทรงแสดงว่า ‘สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงย่อมสะดุ้งต่ออาชญา สัตว์ทั้งหลายทั้ง
ปวงย่อมกลัวต่อความตาย’ ดังนี้ และพระองค์ตรัสแล้วว่า ‘พระอรหันต์ก้าวล่วงภัยทั้งปวงแล้ว ดังนี้อีก
พระอรหันต์ย่อมสะดุ้งแต่อาชญาและภัยหรือ สัตว์ทั้งหลายในนรกที่เสวยทุกข์อยู่ในรกมีไฟโพลงแล้ว
ร้อนพร้อมแล้ว เมื่อจะเคลื่อนจากนรกใหญ่มีเปลวไฟโพลงแล้วนั้น ย่อมกลัวต่อมัจจุด้วยหรือ? ถ้าว่า
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วว่า ‘สัตว์ทั้งหลายทั้งปวง ย่อมสะดุ้งกลัวต่ออาชญา สัตว์ทั้งหลายทั้งปวง
ย่อมกลัวต่อความตาย’ ดังนี้ ถ้าอย่างนั้น ค าที่ว่า ‘พระอรหันต์ก้าวล่วงภัยทั้งปวงแล้ว’ดังนี้ นั่นผิด ถ้า
ว่าพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วว่า ‘พระอรหันต์ก้าวล่วงภัยทั้งปวงแล้ว’ ดังนี้ ถ้าอย่างนั้น ค าที่ว่า’
สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงย่อมสะดุ้งต่ออาชญา สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงก็ต้องกลัวต่อความตายง’ ดังนี้ แม้นั้นก็
ผิด”
พระนาคเสนตอบพระยามิลินท์ว่า "ขอถวายพระพร พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ทรงมุ่งหมาย
ุ
พระอรหันต์ทั้งหลายตรัสพระพทธพจน์นี้ว่า 'สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงย่อมสะดุ้งต่ออาชญา สัตว์ทั้งหลาย
ทั้งปวงย่อมกลัวต่อความตาย'ดังนี้, พระอรหันต์อนพระผู้มีพระภาคเจ้ายกแล้วในวัตถุนั้น, เหตุแห่งภัย
ั
อันพระอรหันต์เลิกถอนพร้อมแล้ว, สัตว์ทั้งหลายเหล่าใดนั้น เป็นไปกับด้วยกิเลส อนึ่ง สัตว์ทั้งหลายใด
ู
มีทิฏฐิไปตามซึ่งตน คือ เห็นว่าเป็นตัวเป็นตนมีประมาณยิ่ง อนึ่ง สัตว์ทั้งหลายเหล่าใด ฟขึ้นและยอม
ลงแล้วเพราะสุขและทุกขทั้งหลาย, พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงมุ่งหมายสัตว์ทั้งหลายเหล่านั้น ตรัสแล้วว่า
์
ั้
'สัตว์ทั้งหลายทั้งปวง ย่อมสะดุ้งต่ออาชญา สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงย่อมกลัวต่อความตาย' ดังนี้ คติทงปวง
ั
ั
อนพระอรหันต์เข้าไปตัดเสียแล้ว, ก าเนิดอนพระอรหันต์ยื้อแย่งเสียแล้วปฏิสนธิอนพระอรหันต์ก าจัด
ั
เสียแล้ว, กิเลสดังซี่โครงทั้งหลาย อันพระอรหันต์หักรานเสียแล้ว, อาลัยในภพทั้งหลายทั้งปวง อันพระ
อรหันต์ถอนขึ้นพร้อมแล้ว, กุศลและอกุศล อันพระอรหันต์ก าจัดเสียแล้ว, อวิชชาอันพระอรหันต์ก าจัด
ั
ั
ื
ิ
ให้พนาศแล้ว, วิญญาณ อนพระอรหันต์กระท าไม่ให้เป็นพชได้แล้ว, กิเลสทั้งหลายทั้งปวง อนพระ
อรหันต์เผาเสียแล้ว, โลกธรรมทั้งหลาย อนพระอรหันต์เป็นไปล่วงได้แล้ว, เพราะเหตุนั้น พระอรหันต์
ั
๔๓
ย่อมไม่สะดุ้งแต่ภัยทั้งหลายทั้งปวง”
๔) ปัญญาวเสสปัญหา ปัญญาวิเสสปัญหาปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๗ ปัญหาที่
ิ
๑๖ โดยปัญหานี้พระยามิลินท์ได้ถามพระนาคเสนว่า “ข้าแต่พระนาคเสนผู้ปรีชาญาณ ปัญญานี้อยู่
๔๔
ไหน”
พระนาคเสนจึงตอบว่า “ปัญญาจะได้ปรากฏว่าอยู่ที่ไหนหามิได้”
๔๓ อ้างแล้ว.
๔๔ มิลินทปัญหา ๗/๑๖/๑๓๘.
