Page 119 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 119
๙๘
๑) มนสิการปัญหาปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๑ ปัญหาที่ ๗ โดย
พระยามิลินท์ได้ถามพระนาคเสนว่า “พระผู้เป็นเจ้า ผู้ที่ไม่กลับปฏิสนธิอีก เพราะโยนิโสมนสิการ มิใช่
หรือ”
พระนาคเสนตอบว่า “เพราะโยนิโสมนสิการด้วย เพราะปัญญาด้วย เพราะกุศลธรรมเหล่า
อื่นด้วย”
พระยามิลินท์ถามต่อไปว่า “ปัญญาก็ คือโยนิโสมนสิการ มิใช่หรือ พระผู้เป็นเจ้า”
พระนาคเสนทรงแก้ว่า “มิใช่อย่างนั้นดอก มหาราช มนสิการ (ความนึก) อย่างหนึ่ง
ปัญญาอย่างหนึ่ง มนสิการย่อมมีแม้แกสัตว์ดิรัจฉาน เช่น แพะ แกะ กระบือ อูฐ ลา แต่ปัญญาไม่มีแก่
่
มัน
๕๕
๒) สัทธาลักขณปัญหาปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๑ ปัญหาที่ ๑๐โดย
ที่พระยามิลินท์ได้ถามพระนาคเสนว่า“พระผู้เป็นเจ้า ศรัทธานี้มีลักษณะกี่ประการ”
ิ
พระนาคเสนถวายพระพรว่า “มหาบพตร ศรัทธานี้มีลักษณะ ๒ประการ คือสัมปสาท
ลักขณสัทธาประการ ๑ สัมปักขันทลักขณสัทธาประการ ๑.
พระยามิลินท์ตรัสถามต่อไปว่า “พระผู้เป็นเจ้า สัมปสาทลักขณสัทธานี้เป็นประการใด”
พระนาคเสนวิสัชนาแก้ไขว่า
“มหาบพตร อนว่าสัมปสาทลักขณสัทธานั้นเมื่อจะบังเกิดนั้นข่มขี่เสียซึ่งนิวรณธรรม ให้
ั
ิ
ดวงจิตนั้นผ่องใส ไม่ขุ่นมัวไปด้วยมลทิน เมื่อจะรักษาศีลให้ทานสวนาการฟงพระสัทธรรมเทศนา
ั
และจ าเริญเมตตาภาวนา จิตนั้นมีสภาวะผ่องใสอย่างนี้ได้ชื่อว่าสัมปสาทลักขณสัทธา”
ุ
ุ
ท่านพระนาคเสนได้ยกอปมาถวายว่า “สัมปสาทลักขณสัทธานี้ อปมาดุจพระเต้ามณี
ั
ั
ุ
ก าจัดเสียซึ่งเปือกตมอนขุ่นมัว คือตัวนิวรณธรรมให้สิ้นไปอทกงก็ผ่องใส ได้แก่ ดวงจิตอนมิได้ติดด้วย
ั
ั
นิวรณธรรม คือโลโภโทโส โมโห จิตปราศจากโทษแล้วก็ผ่องใส อนว่าสัมปสาทลักขณสัทธามี
ลักษณะดุจเปรียบมาฉะนี้.”
ั
พระยามิลินท์ได้ตรัสถามต่อไปว่า “ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประกอบด้วยปัญญาปรีชา อน
ว่าสัมปักขันทลักขณสัทธานี้อย่างไรเล่า”
พระนาคเสนวิสัชนาว่า “มหาบพตร อนว่าสัมปักขันทลักขณสัทธานี้ ได้แก่ พระยติ
ิ
ั
โยคาวจรอันมีจิตผ่อนให้เบาจากราคาทิกิเลส ก็ได้ธรรมวิเศษ คือ โสดาปัตติมรรคผล และสกิทาคามิ
๕๕ อ้างแล้ว.
