Page 173 - คู่มือส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมลูกเสือทักษะชีวิตในสถานศึกษา ประเภทลูกเสือสามัญรุ่นใหญ่ เครื่องหมายลูกเสือชั้นพิเศษ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
P. 173
ชุ
ลที่ม
ลา
จ
ระก
ร่ํารวย
ป
งและย
ประกอบด้วยบุคคลที่มีฐานะแตกต่างกัน เช่น ร่ํารวย ปานกลางและยากจน บุคคลในชุมชนอาจ
ม
ค
ชนอ
น
ก
ลา
า
ป
ค
อ
ะแต
น
เช่น
บด้วย
ีฐ
งก
บุค
ประก อ บด้วย บุค บุค ลที่ม ีฐ า น า ะแต ก ต่า ต่า งก ั น เช่น ร่ํารวย า ป า ก น ก งและย า ก า จน จน บุค ค ลใน ชุ ม ชนอ า จ การพัฒนาชุมชน
ั
น
ก
ลใน
ค
ระก
งก
ัน
า
รป
ีย
ละก
อ
ัน
น
อ
ีย
น
ั่
น
า
ค
ป
วาม
วาม
แตกต่างกันในเรื่องของความรู้ ความประพฤติ ความขยันหมั่นเพียรและการประกอบอาชีพ
ค
ระพ
ง
รู้
แตกต่าแตกต่า งก ใ ัน ใ เรื่อ ง ข ง อ ข อ ง ค วาม รู้ วาม ป ระพ ฤติ ฤติ ค วาม ข ย ข ย ห ัน ม ห ั่ น ม เพ เพ รแ รแ ละก า รป ระก บอ บอ า ชีพ คําว่า พัฒนาชุมชนนั้น เป็นคําสองคําผสมกันอยู่ คือ “พัฒนา” และ “ชุมชน”
ค
เรื่อ
ชีพ
วาม
ค
ปัญหาของชุมชน
ช
อง
ปัญป ห าข าข อง ุม ช ช ุม น ช น คําว่า “พัฒนา” มีผู้ให้ความหมายไว้ว่า“คือการเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น” หมายถึง สิ่งใดคนใดหรือ
ห
ัญ
แนวค
1. ปัญหาทางสังคม การเปลี่ยนแปลงสังคมทางด้านวัตถ แนวความคิดและสภาวะแวดล้อม
งส
น
ลี่ย
น
วาม
า
ค
ัง
น
ป
ัญห
งด
น
้า
ลงส
ุ
งส
วัตถ
ุ
.
รเป
วะแ
1.1 ป ัญห า ทา ทา ัง ค ัง ม ค ม ก า ก า รเป ลี่ย แป แป ลงส ัง ม ค ท ม า ท า งด ้า วัตถ ุ แนวค วาม ค ิด ค แล แล ะส า ภ า วะแ วดล้อ ม กิจกรรมใด ที่มีการเปลี่ยนแปลง และเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น เช่น เด็กเปลี่ยนจากคลานเป็น
ม
ะส
ภ
ิด
วดล้อ
ม
ป
ซ
ญ่
ห
เปลี่ยนไปตามกาลเวลา ซึ่งประชาชนส่วนใหญ่ปรับตัวตามไม่ทัน
ป
ไ
่วนใ
ชนส
ไ
ป
ลเวลา
เปลี่ยนเปลี่ยน ไ ตา ตา ก ม า ก า ลเวลา ึ่งประช า ชนส ่วนใ ห ญ่ ป รับ รับ ตัวตาม ไ ่ทัน ่ทัน ยืนได้หรอเดินได้ บ้านสกปรกเปลี่ยนเป็นบ้านสะอาด ทางเดินเท้าเปลี่ยนเป็นถนน ดังนี้เป็นต้น
ม
า
ซ
ื
ึ่งประช
ตัวตาม
ม
รใน
ก
า
น
ก
า
า
ต่า
รูป
า
รงา
รบ
อ
า
โ
า
ระทรวง
งรา
น
า
ก
ึ
รงา
2.2 . ปัญห า ก า รบ ริห า รงา ข น ข อ งท า งรา ช ก า รใน รูป ก า รบ ริห า รงา โ น ย ด ก ย ระทรวง ทบวงก รม รม ต่า ๆ ๆ คําว่า “ชุมชน”ก็หมายถง “กลุ่มของประชาชนซึ่งอาศัยอยู่รวมกัน”
งท
ง
ริห
ง
รบ
ก
ช
ปัญห
2. ปัญหาการบริหารงานของทางราชการในรูปการบริหารงานโดยกระทรวง ทบวงกรมต่าง ๆ
ทบวงก
ด
ริห
ด
า
ื่อ
ส่วน
ด
ก
ะ
ย
น
ป
ป
ในใน ส่วน ลา ง เพ เพ ื่อ ระจา ย บร บร า ิก า รข อ งรัฐ ไ สู่ชน บท ย ังข ังข า แค แค ล เจ ้า เจ ้า น ห ้า น ้า ซ ที่ ึ่งจ ะไ ป ร่ว ม ป ม ฏ ป ิบัติงา น แล แล ะ รวมทั้งสองคําเข้าด้วยกันเป็น “พัฒนาชุมชน” ก็หมายถึง การเปลี่ยนแปลงชุมชนหรือหมู่บ้าน
งรัฐ
ไ
ิก
ฏ
ก
ย
ิบัติงา
ในส่วนกลางเพื่อกระจายบริการของรัฐไปสู่ชนบท ยังขาดแคลนเจ้าหน้าที่ซึ่งจะไปร่วมปฏิบัติงานและ
สู่ชน
บท
ระจา
ที่
น
ก
น
ร่ว
ะไ
ก
ล
ป
รข
ซ
ง
ึ่งจ
อ
ห
ลา
อ
ระสา
เป็นสื่อประสานกับประชาชน จึงทําให้บริการของรัฐไม่ถึงมือประชาชนได้อย่างสะดวก และ
แ
วก
ป
ไ
ระช
ระช
ื่อ
งรัฐ
ป
ทํา
ชน
้บร
ให
งส
ย
เป็นสเป็นส ป ื่อ ระสา น ก น ับป ับป ระช า ชน จึง ทํา ให ้บร า ิก ข ร ข อ งรัฐ ไ ่ถึงม ื อ ป ื อ ระช า ชนไ ด ้ อ ด ้ อ ่า ย ่า งส ะด วก แ ละ ละ ตําบลให้ดีขึ้น นั่นคือ การเปลี่ยนแปลงคน สิ่งแวดล้อมตัวคน เช่น บ้าน ถนน เสื้อผ้า ปัจจัย 4
ะด
า
ร
า
ิก
า
ชนไ
ก
จึง
ม
่ถึงม
ม
ม
ม
ะโดย
บันท
ณ
ึก
รม
ทั่วถึง ทั่วถึง แล ะโดย บันท ต ึก า ต า เจ ต น ต า น า รม ์ ณ ์ ์ การทํามาหากิน ความเป็นอยู่
ทั่วถึง และโดยบันทึกตามเจตนารมณ
แล
เจ
ัญห
น
ระเทศ
งย
3. ปัญหาด้านประชาชน เราต้องยอมรับว่าประเทศไทยเป็นประเทศที่กําลังพัฒนา หรือยัง
ห
ไ
งย
า
ย
ชน
ํา
พ
ลัง
ป
ระช
3.3 ป ัญห า ด า ้า ด ้า ป น ระช า ชน เรา เรา ต้อ อ ม อ รับ รับ ว่าป ระเทศ ไ ทย เป็นประเทศ ที่ก ํา พ ัฒนา ห รือ รือ ัง ย ัง จุดมุ่งหมายของงานพัฒนา
ัฒนา
ลัง
ทย
ว่าป
ต้อ
ม
ที่ก
.
เป็นประเทศ
ป
ัฒ
้
อ
พ
ไ
ด้อด ้อ ย ัฒ น า น า จึง ีป ม ัญห า ที่ า พ ที่ อ พ จะ จะ ก ํา น ห ด น ด ไ ด 4 4 ระก า ร า ร ือ ค ือ 1. มุ่งที่จะแปรเปลี่ยนทัศนคติของประชาชนจากสภาวะ หรือสถานการณ์เก่าแก่ล้าสมัยให้
ย
้
ด
ป
ป
ัญห
ีป
ํา
จึง
พ
ม
ด้อยพัฒนาจึงมีปัญหาที่พอจะกําหนดได้ 4 ประการ คือ
ห
ระก
ก
ค
เป็น
ู่
ทั่วไ
น
ู่
เ
า
ค
เ
ห
วาม
ย
ิด
3.1 ปัญหาความยากจน ซึ่งมีอยู่ทั่วไปทั้งในเมืองและชนบท หรืออาจคิดเป็น 72.5%
ป
งและช
ใน
ก
จ
ซ
5
ีอ
ห
ัญห
ซ
ป
.
ป
ม
3.13 . ป ัญห า ค า ค วาม า ย า จ ก จ น ึ่งม ึ่งม ีอ ย ทั่วไ ทั้ง ทั้ง ใน ื อ ม อ งและช บท บท รือ รือ อ า จ ิด ค เป็น 72 72 % 5 % ทันสมัย มีความคิดก้าวหน้า
น
อ
ื
.
น
ย
1
งประช
า
รทั้ง
ก
ขอข อ งประช า รทั้ง ป ระเทศ 2. มุ่งที่จะให้ประชาชนมีความสํานึกในการที่ตนเป็นสมาชิกของชุมชน
ระเทศ
ป
ก
ของประชากรทั้งประเทศ
ไ
ม
่เช่น
รแ
ผนใ
ห
ิน
า
ร
รใช้ป
ุ๋ย
บํารุงด
ด
ค
วาม
ม
่รู้
รเ
รเ
ก
รู้ทา
งก
า
2
ป
วาม
3.2 ปัญหาความไม่รู้ ขาดความรู้ทางการเกษตรแผนใหม่เช่น การใช้ปุ๋ยบํารุงดินการ
3
3.2 . ป ัญห า ค า ค วาม ไ ่รู้ ม ข า ข า ด ค วาม รู้ทา งก า ก ษต ษต รแ ผนใ ม ห ่เช่น ก า ก า รใช้ป ุ๋ย บํารุงด ก ิน ก า ร 3. มุ่งที่จะให้ประชาชนมีความรับผิดชอบ
ัญห
ด
ป
ื
น
รใช้พ
พ
ุณ
พ
อ
ืชพั
ี
ี่ม
วาม
ใน
ค
ี
ตลอ
ปลูกพืชหมุนเวียน การใช้พืชพันธุ์ที่มีคุณภาพ ความไม่รู้หนังสือ ตลอดจนความหลงใหลเชื่อถือใน
พ
ค
ค
ุน
ลงให
เวี
น
ปลูก ลูก ืชหม ุน เวี ย น ย น ก า ก า รใช้พ ืชพั ธุ์ท ธุ์ท ค ี่ม ุณ ภ า ภ า พ ค วาม ไ ม ไ ่รู้ ม ่รู้ น ห ังส ังส อ ตลอ ด จน จน วาม ห ลงให ลเชื่ อ ถือ ถือ ใน 4. มุ่งที่จะให้ประชาชนรู้จักช่วยตนเองได้ตลอดไป
วาม
ห
ห
ลเชื่
ืชหม
ื
อ
น
ค
ร้เ
ตุผล
สิ่งที่งมงายไร้เหตุผล ฯลฯ
ห
ที่ง
ย
ไ
ม
ฯ
า
สิ่งสิ่ง ที่ง ง ม ย า ร้เ ไ ห ตุผล ฯล ฯล ฯ หลักเกณฑ์การพัฒนาชุมชน
ง
ป
ีโร
ไ
า
โร
ัญห
ป
้เจ
ระช
ข
เป็นอ
พ
ป
ไ
็บเ
้เจ
ไ
ุป
ข
3.3 . 3 ัญห า โร า ค ภ ค ัย ภ ข ไ ข ็บเ ม ื่อ ม ป ื่อ ระช า ก า ร ก ร ม ค ภ ค ั ย ภ ั ย ้เจ ็บ เป็นอ ุป สรรค ต่อ ต่อ า ก พ ร ัฒนา ทุ ก ทุ ก 1. ปลูกฝังความเชื่อมั่นในการช่วยเหลือตนเองและการทํางานร่วมกัน
ร
็บ
้เจ
ัฒนา
ีโร
ก
สรรค
3.3 ปัญหาโรคภัยไข้เจ็บเมื่อประชากรมีโรคภัยไข้เจ็บ เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาทุก
ัย
3
ม
ด้
ด้าน
ด้าน าน 2. ยึดการมีส่วนร่วมของประชาชน
้อ
ค
3.4 . 4 ัญห า ค า วาม ส งบเรีย บร บร ้อ ป ย ระช า ก า รทั้ รทั้ น เ ม ือ ม ือ งและช บทย ัง ข า ข า ค ด วาม อ ุ่น อ ใจ ใจ ใ น 3. ใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นให้มากที่สุด
ัง
บทย
เ
งใ
ค
วาม
น
ป
3.4 ปัญหาความสงบเรียบร้อยประชากรทั้งในเมืองและชนบทยังขาดความอุ่นใจใน
3
ป
วาม
ด
ก
น
ย
ระช
งใ
ป
งบเรีย
งและช
ัญห
น
น
ุ่น
ใ
ส
ค
า
ิตแล
ม
ัย
รพ
เป็
ง
ย
อ
ด้าด ้า ค น วา ม ป ม ลอ ลอ ด ัย ภ ทั้ง ทั้ง ชีว ิตแล ะทรัพ ย ์สิน จึง น อ น อ สรรค ใน ใน า ก า รพ ัฒน า น ห ้ า น า ที่และค วา รับ รับ ผิดชอ บข อ ง 4. รัฐบาลให้ความสนับสนุนทางด้านวิชาการและวัสดุ
้
ุป
์สิน
ก
ม
ภ
สรรค
ผิดชอ
น
ห
ุป
บข
วา
วา
ด
ัฒน
ที่และค
ป
ะทรัพ
จึง
ด้านความปลอดภัยทั้งชีวิตและทรัพย์สิน จึงเป็นอุปสรรคในการพัฒนาหน้าที่และความรับผิดชอบของ
เป็
ชีว
ชุม
ชนและพ
เส
ือ
เห
บร
ด
้โดย
ชน
รช
ัฒนา
ชน
ชุม
เส
ัญท
ชน
รช
ไ
ทํา
เห
ชุม
ิก
ม
ุม
วิสา
ลูกเสือวิสามัญที่มีต่อชุมชน ทําได้โดยการช่วยเหลือชุมชน บริการชุมชนและพัฒนาชุมชน
ด
ลูกลูก ือ วิสา ม ัญท ี่ม ีต่ ี่ม อ ีต่ อ ชุม ชน ทํา ไ ้โดย ก า ก า รช ่วย ลือ ลือ ชุม ชน บร า ิก า รช ุม ชนและพ ัฒนา ชุม ชน
่วย
ลูกเสือกับการพัฒนาชุมชน
เ
นก
ส
ุม
าทใ
ารช่วย
ือมีบ
ลูกล เ ูก ือมีบ ทบ าทใ นก ารช่วย เ ห เ ล ห ือช ือช ช ุม น ช น ในปัจจุบันสํานักงานลูกเสือโลก และสมาคมลูกเสือของประเทศต่างๆ ได้ให้ความสนใจ
ส
ลูกเสือมีบทบาทในการช่วยเหลือชุมชน
ทบ
ล
ม
เส
ุ
เส
ร้าง
ห
วัตถ
ระสง
์ข
ุป
ม
สรรค
า
อ
- - ตา ตา ม วัตถ ระสง ค ์ ห ค รือ รือ อ ด ก ม ก า รณ ์ข อ งลูก ือ ือ ลูก ลูก ือ จะช่วยส ร้าง สรรค ์สัง ค ม ค ชุ ม ชุ ม ชนท ี่ตน อ ู่ ย ู่ สนับสนุนส่งเสริมในเรื่องนี้เป็นพิเศษ เพราะได้คํานึงถึงความสําคัญของกิจการลูกเสือโดยเฉพาะตัว
ุ
รณ
ด
จะช่วยส
ือ
ม
อ
- ตามวัตถุประสงค์หรืออุดมการณ์ของลูกเสือ ลูกเสือจะช่วยสร้างสรรค์สังคมชุมชนที่ตนอยู่
เส
อ
เส
์สัง
ย
งลูก
ชนท
ุป
์
ี่ตน
ึ้
ึ้
้ด
ะม
ีค
น
ใหให ีข ้ด ีข น แล แล ะม วาม สง สง สุข สุข ลูกเสือ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน จะช่วยเหลือต่อชุมชนซึ่งตนอาศัยอยู่ได้เป็นอย่างดียิ่ง และในการ
ีค
ให้ดีขึ้น และมีความสงบสุข
วาม
บ
บ
- ลูก ลูก ือ อ ือ อ า จช่วยเ ลื ห ลื อ ค ม ค ห ม รื ห รื อ ชุม ชนเก ี่ ย วกั บเรื่อ งเด ห ็ก รือ ค น ค พ ิก พ ิก า ร ประชุมสมัชชาลูกเสือโลก ครั้งที่ 28 ระหว่างวันที่ 10-14 สิงหาคม 2524 ณ เมืองดาการ์ ประเทศ
งเด
ี่
ร
ห
็ก
า
วกั
ห
- ลูกเสืออาจช่วยเหลือสังคมหรือชุมชนเกี่ยวกับเรื่องเด็กหรือคนพิการ
รือ
จช่วยเ
า
น
บเรื่อ
-
ชุม
เส
อ
สัง
เส
ย
อ
สัง
ชนเก
ับช
ไ
น
ย
เก
- ลูกเสืออาจเข้าไปเกี่ยวข้องกับชุมชนโดยการ
-
น
จเ
ี่
วข้อ
เส
า
ุม
ช
ร
เส
โด
จเ
ป
- ลูก ลูก ือ อ ือ อ า ข ้า ข ป ไ เก ี่ ย วข้อ งก งก ับช ุม ช โด ย ก ย า ก า ร เซเนกัล อาฟรกา ก็ได้เน้นเรื่องนี้ไว้เป็นอย่างมาก สําหรับประเทศไทยก็ได้ดําเนินการในเรื่องนี้อยู่แล้ว
้า
ิ
ก
ุม
รช
รรัก
ใน
ด
ช่ว
รจรา
ด
- - ให ให ้บร ิก า รช ชน เช่น ช่ว ช่ว ย ใน า ก า รรัก า ษ า ค วาม สะ อ า ช่ว ช่ว ย ค วบ ุม ค ก ุม า ก า รจรา จร ช่ว ย โดยได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการลูกเสือพัฒนาชุมชนขึ้น และแต่งตั้ง นายชลอ ธรรมศิริ ผู้ตรวจ
เช่น
วบ
ิก
ค
ค
ุม
ษ
สะ
ชน
วาม
ค
จร
ย
้บร
า
อ
า
ย
- ให้บริการชุมชน เช่น ช่วยในการรักษาความสะอาด ช่วยควบคุมการจราจร ช่วย
ย
บรรเทาสาธารณภัย ฯลฯ ฯล ฯ ราชการประจําสํานักนายกรัฐมนตรี (ขณะนั้น) เป็นผู้ตรวจการลูกเสือฝูายพัฒนาชุมชน พร้อมทั้งได้
บรบร
สา
-
รเทา
ฯ
ฯล
ัย
-
ภ
สา
ธา
รณ
ธา
รณ
บรรเทา- สาธารณภัย ฯลฯ
ภ
รเทา
ัย
ธุ์ปลา
ย
เช่น
า
ัฒนา
ม
ใน
- ช่วยในการพัฒนาชุมชน เช่น โครงการบารุงพันธุ์ปลา ฯลฯ
ชน
รบ
รุงพ
ชุ
รงก
รพ
- ช่ว ช่ว ย ใน า ก า รพ ัฒนา ชุ ชน เช่น โค โค รงก า รบ ํ ํ า รุงพ ธุ์ปลา ฯล ฯล ฯ จัดทําหลักสูตรลูกเสือพัฒนาชุมชน เพื่อทําการอบรมให้ลูกเสือได้เรียนรู้ที่จะดําเนินการเข้าช่วยเหลือ
ํ
ฯ
ัน
-
า
ม
ก
ัน
่า
รที่ลูก
ง
า
ือ
สต
ชุม
ข
ารชุมชน
รั้ง
ือ
ารบ
เ
ชนใ
ลือ
ิก
ย
ย
ป
ป
เป็นค
การบริการชุมชน คือ การที่ลูกเสือเข้าไปช่วยเหลือชุมชนในโอกาสต่างๆ เป็นครั้งคราวเช่น
ก
เส
โ
ๆ
น
ราวเช่น
ก ารบ ร ิก ร ารชุมชน ค ือ ค ก า ก า รที่ลูก ือ เ ข ้า ไ ้า ไ ช่ว ช่ว เห เห ลือ ชุม ชนใ โ อ ก อ ก า สต ่า ง เป็นค รั้ง ค ราวเช่น ในการพัฒนาชุมชนต่อไป
ๆ
เส
ค
น
การบําเพ็ญประโยชน์ด้วยการทําความสะอาดถนนหนทาง วัดวาอาราม โรงพยาบาล ตลาดสด
กาก า รบ ํา ็ญปร ะโยชน ์ด ้วย ้วย า ก า รทํ า วา วา สะ สะ า อ า ถ ด น ถ น น ห น น ห ท น า ท า วัดวาอ า รา รา โร งพ งพ า ย า บาล ตลาด สด การอนุรักษ ์
เพ
รบ
ํา
สด
บาล
ตลาด
์ด
ด
ม
อ
ม
ก
ม
า
ง
วัดวาอ
ะโยชน
็ญปร
ง
เพ
รทํ
ค
ค
โร
ย
า
ม
ฏ
ฯ
ด
ร่ว
ูค
้ํา
ไ
ใ
เส
ิ
ฏ
คูคลอง แม่น้ํา ฯลฯ โดยชุมชนมิได้ขอร้องและเข้ามาร่วมมือในการบริการแต่เป็นการปฏิบัติของลูกเสือ
คูคค ลอ ลอ แม่น ้ํา ฯล ฯล โดย ชุม ชุม ชนม ไ ้ ข ด ้ ข อ ร้อ งและเ ้า ข ้า า ม า ม ม ม ือ ม น ใ น ก า รบ ริก า ต่เป็นก า รป รป ิบัติข อ งลูก เส ือ ือ การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เป็นบทบาทของลูกเสือวิสามัญทุกคนอีกประการหนึ่ง
อ
งและเ
อ
งลูก
ชนม
ร้อ
โดย
ม
ร่ว
ิบัติข
ิ
ข
ฯ
า
รบ
ง
ริก
รแ
า
า
รแ
ง
ือ
แม่น
ก
ต่เป็นก
ก
า
้
ุด
ก
ด
ะเ
ส
ติ
เส
ชาชน
แพร่
สา
ด้วยค วาม ศ รัทธ า อ า า อ า สา ม ส ัค ม รตา ม อ ม อ ม ุด ค ม ติ ค แล แล พ ื่อ พ ื่อ ก า ฆ ษณ า เผย แพร่ ก ิจก ิจก า รลู ก ือ เ ข า เ ข า สู่ประ ชาชน
ก
ะเ
ด้วยความศรัทธา อาสาสมัครตามอุดมคติ และเพื่อการโฆษณาเผยแพร่กิจการลูกเสือเข้าสู่ประชาชน
ศ
า
ฆ
รตา
รโ
้
า
ษณ
รัทธ
รลู
วาม
้วยค
ือ
ัค
เส
สู่ประ
รโ
เผย
่
ัก
ก
เ
ู
ษ
ษ
เ
ช
ั้นมัธย
ู
171
ส
คู่มือส ่ง เ ส ่ง ร เ ิมแ ิมแ พัฒ พัฒ ก ิจ ก ร ิจ ร ก มล ร มล ส ก ือท ือท ะ ัก ช ีวิตในส ถ าน ถ ศ ึก ศ า ษ ล า เ ล ส ูก ือส ือส ามัญ ร ุ่นใหญ ั้นมัธย มศ มศ ึก ษ าปีที่ 2 171171 172 คู่มือส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมลูกเสือทักษะชีวิตในสถานศึกษา ลูกเสือสามัญรุ่นใหญ่ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
ส
ะ
ค
ร
นา
ูก
าปีที่
ล
คู่มือส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมลูกเสือทักษะชีวิตในสถานศึกษา ลูกเสือสามัญรุ่นใหญ่ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
ส
ะ
ามัญ
ล
เ
2
ู่มือส
ะ
ีวิตในส
่
ร
ช
ึก
ช
ร
ษ
ษ
ึก
ุ่นใหญ
นา
ก
าน
164 คู่มือการจัดกิจกรรมลูกเสือเสริมสร้างทักษะชีวิตประเภทลูกเสือสามัญรุ่นใหญ่ เครื่องหมายลูกเสือชั้นพิเศษ
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
