Page 271 - KÜLTÜR ATÖLYESİ III

269

Tanpınar İstanbul’dur. Daha yanlışları tespit etmek
doğrusu yaşadığı ve sevdiği ve geleceğe öyle
İstanbul, Tanpınar’ın edebi ilerlemek. Tanpınar
kalemini, kafa karışıklıklarını ele bir estetik adamıdır.
geçirmiştir. Tanpınar sürekli ve Geleceği İstanbul’un
sadece İstanbul’u anlatır. Anılarıyla geçmişinden görür.
kurgusallığın kesiştiği bir hayali Yola buradan çıkar:
şehir gibidir onun eserleri. “(...) İstanbul’a yeni
İstanbul doğumludur. Babasının hayat, yeni bayram, yeni
mesleğinden ötürü başka şehirlerde eğlence şekli, yeni zaman
büyümüştür ve doğduğu yeri lâzım. İstanbul artık bundan
yıllar sonra tekrar keşfetmiştir. böyle ekmeğini çalışarak
Belki de en önemli kırılmalardan kazanan bir şehirdir. Her şeyi ona
birini burada yaşamıştır. Doğuştan göre düzenlenmelidir.” Sadece Beş
İstanbullu olarak, İstanbul’u Şehir’de değil, tüm kitaplarında, Napoli gibi kendi dehasını idrakiydi.”
tekrar bulmuştur. Şehrin tüm Tanpınar’ın Bergson ilgisini de yine
estetiği onun dilinde toplanmıştır. şiirinde, yazılarında ve üslûbunda
Bu anlamda “Beş Şehir” adlı eserinde “İstanbul” vardır. Tanpınar’ın. Joyce’ın İstanbul üzerinden okumak mümkün
en hacimli bölümü İstanbul’un Dublin’i, Baudelaire ve Benjamin’in geliyor bana.
oluşturması da şaşırtıcı bir şey Paris’i varsa Tanpınar’ın İstanbul’u
değildir. Bellek ve zaman oluşturmaya
vardır. Calvino, “Görünmez çalışmıştır Tanpınar metinlerinde;
Tanpınar İstanbul’u anlatmaya ne Kentler” kitabında Marco Polo’ya, İstanbul’a bakarak, okuyarak,
zaman başlasa hikaye bir anısına Kubilay Han’a sürekli yeni şehirler anlatarak. Aşiyan’da Yahya Kemal’e
bağlanır, öyle de devam eder. anlattırır. En sonunda Kubilay yakın bir yerdeki mezar taşını
İstanbul, Türk-İslam estetiğinin, Han tüm şehirleri anlattığını ama süsleyen dizesi “Ne içindeyim
mimarisinin, müziğinin toplandığı bahsetmediği tek şehrin Venedik zamanın / Ne de büsbütün dışında”
yerdir. Buna rağmen en kanlı olduğunu Polo’ya söyler. Polo’dan sanırım biraz da şehre söylenmiştir.
isyanların, ihânetlerin, yangınların, Şehrin bir parçasıdır.
tartışmaların da merkezidir. ise, aslında en başından beri hep
Tüm bu süreç boyunca İstanbul, Venedik’i anlattığını, bir şehirden yola İstanbul’un Tanpınar için sonsuz
medeniyetin toplumsal sinir çıkmadan başka bir şey anlatmanın anlamı vardır. En başta kafa
ucudur. Referans noktasıdır. mümkün olmayacağı cevabını alır. karışıklığı gibi görünse de o, bunların
Tanpınar modern bir dünya Tanpınar’ın hep İstanbul’u anlattığını hepsiyle başa çıkmanın yollarını
görüşünü savunur. Metinleri düşünmüşümdür. İstanbul aklıma bulmuştu. En kuvvetli karşılığına
ve dünyaya yaklaşımı yenilik Tanpınar’ı, Beş Şehir’i, Huzur’u, değinecek olursak, Tanpınar için
arayışındadır. Bir açıdan İstanbul’dan Mahur Beste’yi, Saatleri Ayarlama İstanbul büyüdür. Yolu İstanbul ile
vazgeçemez. Vazgeçmemeyi önerir. Enstitüsü’nü getiriyor. Tanpınar’ın kesişmiş herkesin uğraması gereken
Bu yönüyle dönemin en önemli Venedik hakkında düşünceleri de bir duraktır. İstanbul’un en kuvvetli
modern düşüncesini üretmiştir. Calvino’ya selam gönderir gibi: büyüsüdür Tanpınar!
Gelenekle hesaplaşmak, doğruları “Gerçekte bu İstanbul’un Venedik ve