Page 41 - Punjab Times January 2016 Edition
P. 41
41 gzikp NkJhwz, f;vBh, iBtoh 2016
p[ZX wzdoK ns/ wB'oziB dk ;[w/b- EkJhb?Av
r[odoSB f;zx izw{
id'A fgSbh ;dh d/ gfjb/ nZX ftu fJ; soQK BjhA jz[dk, feT[A fe pkdSkj 1431 ftZu n:[fEnk d/ EkJh pkdSkj B/ gbNk EkJhb?Av d/ ni'e/ fJfsjk; dk ftnZsBkw, bkT[; ns/ ezp'vhnk ftZu
rzGho fpwko j'D ekoB j;gskb dkyb SeshSkbh yw/o (ni'ke ezp'vhnK) Sk;e efwT{fB;NK dk gqGkt tX frnk j?
Gkosh b'e, fiBQK ftZu tZvh frDsh j? fe fJ; bJh T[;dh f;js:kph dh n?Areo B{z joke/ Xow okik s'A pdbe/ d/ 18tK gqzs{ 10tK ;cb oki gbNk ;h. fiBQK j' uh fwBQ dh nrtkJh ftZu T[ZE/
nodk; ehsh rJh j?. T[jBK fJj th fejk EkJh wkbS dk fJfsjk; ueoh tZvhnK fiZsK gqkgs ehshnK. nwoheh
ftu gzikph th ;B, T[; d/S ftu rJ/ fe pkdSkj pj[s jowB fgnkok ns/ tokik dh T[gkXh gqkgs eo bJh. p?Aeke okSNogsh j?ohan?;aNo{w?B B/ fyZs/ ftZu
sK j'o eko'pko eoB d/ Bkb-Bkb fttkd ofjs ;y;hns j?. ykBdkB d/ pkdSkjK d/ fJfsjk; s'A th igkBh c"iK B{z p/jfEnko eoB ns/ oki
d/ Bt/A pD/ jtkJh nZv/ dk BK ';toD ;dhnK g[okDk j?, i' gqkuhB EkJhb?Av gqpzX nkgD/ jZE ftu b?D bJh nwoheh,
ftnkz s/ g?;k d/Dk T[jBK dk w[Zy Xzdk p?Aeke d/ cT[okd fJbke/ ftu ekch G{wh' oZfynk frnk j?. nmkothA ;dh ftZu poskBth ns/ p;shtkdh c"iK B{z j[ew
;h. T[j wzp{o b'eK s'A tZvh frDsh gzikph Gkosh tZ;d/ jB fe powK tZb'A EkJh SkSeK s/ eJh jwb/ ehs/ dhnK fotkfJsh dtkJhnK Bkb :[ZrK s'A ikoh ehsk. 9 ;szpo 1945 Bz{ uhB s'A
J/BhnK T[ZuhnK ftnkz doK t;{bd/ ;B fiBQK 'u'A tX/o/ eZgV/ d/ tgkoh jB. J/E/ rJ/ ns/ 1765 ftu d' ;kbK dh bVkJh 2 bZy p;shtkd c"i id'A jB'Jh gj[zuh
fe wjhB/ tk;s/ bJh rJh oew eJh jh uko wzfzbk SkBdko r[od[nkok ;fEs i[fVnk j'fJnk j?. ueoh pkdSkjK B/ sK sK T[; s'A gfjbK jh j' uh fwBQ dhnK
j?. gs{Bkw d[;ok tZvk tgkoe e/Ado j? fgZS'A T[jBK EkJh okiXkBh n:[fEnk s/ wfji fJ; fotkfJs B{z fwND s'A pukT[D efwT{fB;N c"iK B/ fJ; y/so ftZu
tko ;kbK pZXh yVQh ofjzdh s/ T[j b'e fiZE/ GkoshnK dh frDsh ekch fznkdk nkgDk epzk iwk fbnk j'fJnk ;h.
j?. J/E/ dZyDh GkoshnK d/ epzk eoe/ Sfjo ns/ fJ;d/ wzfdoK B{z bJh pkdSkj okw shi/ d/ ekoiekb Sfjo dhnK rbhnK, pzkoK ns/ ;VeK
jo wjhB/ w;K ftnkz dk G[rskB jh tX/o/ eko'pko jB. J/E/ jh p?Aeke dhnK sfj;-Bfj; eo fdZsk. fJ; fgZS'A uhBh T[BhthA ;dh d/ sh;o/ djke/ ftu ekB{zB s'A coK;h;h ftZu fby/ ;ko/ BK fwNk e/
eo ;ed/. fcbgkJhB ftZu nZi th ;G s'A T[ZuhnK 80-80 wzfzbk d' fJwkosK ftnZshBkw GkSk ftu fby fdZs/ j'J/
pkfJUe j'Nb ns/ pkfJUe ;ekJh pDhnK pkg ns/ EkJh wK s'A g?dk jJ/ ioB?b pDk e/ d/S d/ b'eK s/ bkr{ ehsk. tkN ;B ns/ 23 ;zspo B{z coK; B/ poskBhnK
Gkosh gzikphnK dk fJj tZvk feZsk j? j'JhnK jB. fJBQK d/ Bkb jh fJzdok c"n dk gftZso p[ZX wzdo EkJh dtkJhnK dh wdd Bkb ;kJhrkB s/ epzk eo
Skfgzr wkb ns/ d{;o/ gk;/ nwoh gzi cokfJnk N?ef;B B/ fJbke/ s/ w[V epzk fbnk. wkou 1946 ftu coK;h;h ewKvo
fi; 'u g?dk j'J/ MrV/ ne;o esbK skok j'Nb tkfenk j?. p?Aeke s'A fpBK eo fbnk ns/ p?Aeke s'A d{;o/ gk;/ E"Bp[oh ns/ wkbS dh gozgok B{z ikoh oZyD i' e'nki b?ebo ns/ j' uh fwBQ ftueko
ftZu fBpVd/ jB. Gkosh b'e EkJhb?Av d/ d{;o/ SfjoK ftu tkbk gfjbk okSNoh ftfdne nB[z;zXkB ;wM"sk ;jhpZX j'fJnk fi; nB[;ko
th tZ;/ j'J/ jB. gskfJnk i' fJZe bZy d/ B{z nkgDh okiXkBh pDk fbnk. j?. :"B gqfefonk ns/ d/j tgko Bkb coK; B/ ftnsBkw rDoki B{z ;[szso d/
go fJ; bzw/A ;w/A ftu uT[ cokfJnk eohp t;'A tkbk ;?bkBh e/Ado j? fJZE/ th S wzB fbnk. gozs{ dZyDh ftnZsBkw dh
9 jzko d/ eohp gzikph ns/ j'o Gkosh 1690 ftZu bzvB s'A nkJ/ :ksoh i'VB tkbk nwb fJ;s'A ;" ;kb pknd pkdSkj pkU dkJh tkbh coK;h;h
ftu pj[s gkDh tfj u[Zek j?. id'A n;hA tZ;/ j'J/ jB. fJZE/ th SkBdko r[od[nkok n?AibpoN e?Aco B/ fbfynk fe J/ShnB emg[sbh ;oeko B{z wkBsk fdZsh rJh.
j? fi;dh T[;koh 2006 ftZu w[ezwb j'Jh. e"whnsK u'A f;nkw ;G s'A wjkB d/S j? S[o{ j'fJnk. fJj gqG{;Zsk ;gz{oB pkdSkjs 1945 ftZu j' uh fwB dh c"i B/
fe;/ gzikph eko'pkoh s'A EkJhb?Av d/ r[od[nko/ d/ gqpzXe B/ dZf;nk fe fJ;/ ns/ p?Aeke J/Shnk dk ;G s'A nwho Sfjo s'A gqikvhg'e (okw 7t/A) d/ 1925 s'A coK;h;h, nwoheh ns/ pkU dkJh dhnK
;kb d/ S[o{ ftZu jh r[od[nko/ ftZu fbcN j?. 1350 ftu pkdSkj :{ E"Ar s'A 1767 ;z:[es c"iK B{z fvB-fpB c{ dh tZekoh
jkbksK ns/ T[jBK Bkb T[E'A d/ t;BheK bkT[D dh ;bkj pDh ns/ d' fdB ftZu ftu pkdSkj J/ekEN d/ oki sZe 400 1932 d/ ekoiekb ;w/A T[m/ nzd'bB bVkJh ftu jok fdZsk ;h i' fJ; y/so
jh fJe eo'V o[gJ/ dh oew GkJhuko/ B/ ;kb fJj oki p[bzdhnK s/ fojk. ni'e/ ftu coK; bJh d{ih tkNo b{ pD rJh.
d/ ftjko pko/ g[ZSd/ jK sK T[j nkgDh fJeZmh eo bJh fi; Bkb fJj ezw ;hws d"okB b'e okJ/ dk ;BwkB eofdnK
;w/A ftZu B/go/ ufVQnk. ueoh ykBdkB d/ oki dh BhAj 1782 fyZs/ ftZu T[go'es xNBktK B/
rZb nkw s'o s/ pkdSkj y[d T[jBK dk ;woEe pD f;nkw dh okiBhsh ns/ fJjBK dh
fjzd-uhBh d/ d/SK Bkb Gkos ;dhnK ftZu N?ef;B d/ ioB?b ukU cokfJnk frnk ns/ 1932 d/ fJBebkp Bkb ;z;feqsh B{z th g{ok gqGkfts ehsk.
J/E'A S[o{ eod/ jB fe EkJhb?Av dk s'A i[fVnk j'fJnk j? fiBQK p[ZX wZs 1947 ftZu chbv wkoSb chp[b ;'Ayokw
pkdSkj p/jZd B/e ns/ ;kT{ fJB;kB j? nyfsnko eo fbnk ;h. Gkos B/ Gkt/A ueoh B/ ski gfjBe/ oZyh. N?ef;B B/ ikD/ iKd/ fJ; SKswJh Bkb gqG{;Zsk B/ fgqXh dh u[Dh ;oeko dk sysk gbN
ns/ ftd/ShnK dh ;[oZfynk Bz{ ;oeko p[ZX wZs rqfjD BjhA ehsk fco th fJBQK ;zgzB pkdSkjs gkobhwkBh iwj{ohns
gfjb fdzdh j?. w/o/ ;kEh ;otD eK;b d/SK s/ Gkosh ;z;feqsh dh rfjoh Skg j?. nkgD/ nkg B{z p[ZX Xow dk tko; j'D dk ftu spdhb j' rJh j?. go 1933 ftu fdZsk ns/ 1949 ftZu
ueoh ykBdkB d/ pkdSkjK d/ BK Bkb d/S dk BK f;nkw s'A pdb e/ c/o
tZb'A i[owK pko/ gZ[SD 's/ gskfJnk okw gfjbk ns/ okw d{;okHHHH tr?ok n?bkB eo fdZsk ;h ns/ T[; dh fJ; Skjh gqpzX d/ ;woEeK B/ c"ih nc;oK fJzrfb; Bw{B/ s/ EkJhb?Av oZy fdZsk.
r[od[nko/ d/ Bkb brd/ pkzko ftu bkfJnk iKdk j?. wzdoK dhnK ezX fbysK Bkb fwb e/ w[V ;zg{oB pkdSkjs ekfJw nkJhzB jkto d/ ;w/A s'A S[o{ j'D tkbh
d[ekB eod/ gzikph eko'pkoh wBihs ns/ fuZsoK ftZu t?fde ekb d/ fjzd{ d/ Xkofwe T[gkXh B{z b'eK ns/ T[jd/ wzsohnK eoB bJh T[bN fJBebkp dk Mzvk fJj ftnZsBkw izr pknd d/ nwoheh
th d/tfsnK B{z gqshe wzfBnk frnk j?. okSNogshnK i"B n?c e?B/vh, fbzv/a
f;zx B/ dZf;nk fe EkJh b'eK d/ nkg; B/ wkBsk Bk fdZsh, fi; B{z d/S fBekbk u[Zfenk i' nfijk eoB ftu n;cb oj/ phaikB;B ns/ fBe;B d/ ekoiekbK
d/D fgZS'A w"s s/ xkN T[sko fdZsk frnk. sZe th ikoh ojh ns/ d[BhnK dh ;G s'A
ftu MrV/ j[zd/ jB gozs{ fe;/ Gkosh s/ . pkdSkj ;zftXkBe pzX gZyh wzsohnK bzwk ;wK uZbD tkbh jtkJh izr pD
nZi sZe J/E/ ueoh ykBdkB dk jh oki ns/ Skjh ;woEeK, d'jK s'A fBZyV frnk rJh. fJjBK d' djkfenK d"okB jh
w?A nkgD/ fgSb/ 22 ;kb s'A T[ZE/ ofjD ns/ T[j nkgDk T[sokfXekoh n?bkBD wkbS dk i[rK s'A f;js Bkb i[fVnk
j?. ;zB 2006 ftu pkdSkj G{whpb Xzdk d/j tgko Bkb fJZe fwZe j' frnk
d/ ;w/A ftu ed/ fe;/ jwb/ dh rZb BjhA nd[Zfbnk d/i B/ nkgD/ Sk;B dh 60thA s'A fpBK jh oki SZv e/ poskBhnK ik
;kbfrok wBkJh ;h i' d[Bhnk dk ;G s'A ns/ t/;tk xoK dh gSkD wkbS xoK
;[Dh. w/oh cotoh wkou wjhB/ dh tf;nk. poskBhnK ikD s'A gfjbK Bkb j'D bZr gJh. p?Aeke nwoheh
bzwk ;wK oki eoB tkbk pkdSkj pD c"ihnK ns/ jtkpkiK bJh Sokp ns/
EkJhb?Av dh fJ; c/oh s'A gfjbK, 8 frnk. fJj T[j ;wK ;h id'A gqXkB wzsoh 1934 ftZu i' nkyoh ekB{zB pkdSkj B/ Spkp dk nZvk pD frnk.
gqtkB ehsk T[; nB[;ko GftZy ftu
d;zpo 2009 B{z E?ef;B fSBtkosk dh ;oeko dk ;?Bk
w[yh ;"AEh pBhnkoksfbB B/ T[d'A sysk pj[-gsBh gqEk s/ g{oB gkpzdh bk fdZsh
nk;Nq/bhnk iKfdnK th w?A pA?eke o[fenk
gbN fdsk id'A T[j :{an?B iBob n;?Apbh fi; u'A ni'e/ d/j tgko dh S[o{nks j'Jh.
;K. gq'a i;tzs f;zx f;zrkg[o tkb/ T[; fJ; s'A e[M ;kb pknd d{;oh ;z;ko
d/ fJibk; ftu Skwb j'D eoe/
fdB r[owfs gquko bJh p?Aeke r[od[nko/ fBT{:koe frnk j'fJnk ;h, fJj oki izr S[o{ j' rJh . T[d'A sZe fjzd uhBh dk
fJj fyZsk coK; dh p;sh ;h. 1940
ftZu nkJ/ j'J/ ;B. nodk; d"okB ftZu Bkzh iowBh B/ coK; B{z jok fdZsk
ns/ fJ; d/ Bkb jh fjzd-uhBh d/ ;ko/ y/
EkJhb?Av d/ pkdSkj dh ;bkwsh ns/
uzrh f;js bJh th nodk; ehsh rJh. so s/ igkB dk epzk j' frnk. ;kJhrkB
, jB"Jh, Bkwg?B, ozr{B ns/ f;zrkg[o d/
g[ZSD 's/ fJj dZf;nk fe nkw s"o 's/
Bkb-Bkb p?Aeke th izr d/ nrb/ ;kbK
'i/ Sokp ghDh jh j? sd zkps/ ftu ofj e/ ght' '
ftZu nwohek d/ jtkJh jwfbnK dk
i/ Sokp ghDh jh j? sd zkps/ ftu pj[s b'efgqnk j?. fJ; ftu Sokp B{z
ofj e/ ght'. Sokp dk fJfsjk; pj[s zzp eoB dh ;woEk BjhA j[zdh. E'V/ fBSkBk pD frnk, feT[Afe fJjBK EktK
g[okDk j?. fJw nB[wkB nB[;ko Sokp pj[s/ ftNkfwB$fwBob fdzdk j?. ftu nwohek d/ r'bh f;Ze/ ns/ s/b
fe;/ Bk fe;/ o{g ftu brGr 10,000
;kb gfjbK ghDh S[o{ j' rJh ;h. brGr 3H gkDh, gkDh, gkDh L Sokp ghD GzvkoK s'A fJbktk fJj T[jd/ skestko
6000 ;kb gfjbK Sokp ;wkfie s'A gfjbK gkDh ght' jo fJe g?r s'A
;wkrwK dk fjZ;k pD rJh ;h. Sokp Sfjoh p/fVnK d/ th rVQ ;B. nr;s
pko/ ftSt d/ wjkB fuzse gb?N' B/ fejk pknd fJe frbk; gkDh ghAd/ oj'. gkDh 1945 ftu igkB dh jko fgZS'A fjzd-
;h fe jZd ftu ofj e/ ghsh Sokp
f;jswzd j[zdh j? ns/ j[bk; fdzdh j?. Bkb Sokp gsbh j' iKdh j? ns/ j"bh- uhBh dh s;tho jh pdb rJh.
j"bh n;o eodh j?. Sokp ;oho ftu'A
fiT[A-fiT[A ;wki ftu soZeh j' ojh j?. gkDh pkjo eZYdh j?. fgSkp fznkdk eKro; bJh uzrh BjhA ojh j? 19 d;zpo dh sohe
nkT[Adk j?. xZN gkDh gD ekoB
Sokp dk ;/tB tZXdk ik fojk j?. bJ/ ik ;ed/ jB. fJe ;N?Avov g?r s'A BthA fdZbh (fpT{o') eKro; bJh 19 d;zpo dh sohe jw/Sk bJh p[oh ypo b?
nfefonk nB[;ko ftSt ftu 30 j?okUto th j' iKdk j?. e/ nkJh j?. fJ; fdB fiZE/ eKro; dh u/nogo;B ;'Bhnk rKXh s/ T[Zg gqXkB
gqshSs b'e Sokp dh tos'A eod/ jB. Gkt j? 5 gqshSs nbe'jb tkbh phno
1996 JhL ftu 300 ftneshnK fgS/ 12 n"; iK 12 gqshSs tkJhB d/ 5 n"; 4H Sokp ftu gkDh fwbk e/ ghD okj[b rKXh dh gfNnkbk jkT{; e'oN ftu g/Sh j' rJh sK fJ;/ jh fdB 37 ;kb
fJe ftnesh ghAdk ;h, i' 2012 ftu ns/ 40 gqshSs tkbh t'vek ft;eh d/ ftu f;nkDg j?. ;'vk fwbkT[D ekoB gfjbK 1978 ftu ;kpek gqXkB wzsoh fJzdok rKXh B{z i/b ikDk fgnk ;h. fJj
20 fgZS/ fJe j' frnk j?. ftSt ftu 1H5 n"; g[oS jcs/ ftu 20 d/ eohp
11 gqshSs b'e ;woEk s'A tX ghAd/ jB, ;N?Avov g?r gh ;ed/ jB. g/N ftu dpkt tX iKdk j? ns/ Sokp T[j jh sohe j?, fi; fdB T[BQK B{z ;z;d dh ekotkJh s'A w[nZsb ehsk frnk ;h.
jo ;kb 25 bZy ftnesh tX Sokp gh ibdh y{B ftu ubh iKdh j?. Sokp
e/ wod/ jB. 2H fe;/ th jkbs ftu ykbh g/N ibdh n;o eodh j?. t?;/ th ;'v/ ftubh T[; t/b/ dh w'okoih d/;kJh dh ;oeko B/ Sqhwsh rKXh 's/ ;z;dh ftS/S nfXeko
d/ jBB dk d'S bk e/ T[BQK B{z i/bQ G/fink ;h. fJ; fdB oks 8 ti e/ 47 fwzN 's/
ftSt ftu Sokp dhnK eJh fe;wK Sokp d/ ;/tB Bk eo' ghD s'A gfjbK ekopBvkfJnke;kJhv g/N bJh mhe T[BQK B{z b'e ;Gk ;gheo d/ d;sys tkbk frqcskoh dk j[ew fdZsk frnk ;h.
jB, fit/A phnk tkJhB, ozw, ft;eh ns/ g';fNe G'iB bt'. ghD ;w/A th g';fNe
BjhA ofjzdh. frqcskoh s'A pknd fJzdok rKXh B{z fsjkV i/b d/ fi; tkov ftu oZfynk frnk,
;e'u fJBQK ;kfonK ftu'A fJe JhEkfJb G'iB bt'. Sokp g/N ftu f;ZXh dkyb
j[zdh j?. G'iB Sokp B{z zzp eo b?Adk j? 5H ghD ;w/A tZy-tZy SokpK Bk T[; dk Bzpo th 19 jh ;h. frqcskoh s'A pknd seohpB jcs/ Go se T[j fsjkV
nbe'jb j[zdk j?, i' BSk fdzdk j?. tZy- ns/ BSk j"bh-j"bh y{B ftu dkyb j[zdk ght'.
tZy fe;wK ftu JhEkfJb nbe'jb dh ofjzdk j?. BSk e[M xzN/ pfDnk ofjzdk i/b ftu ojh. j[D fco s'A 19 d;zpo dk fdB eKro; bJh w[Seb Go/ jkbks b?
j?. ykbh g/N ghsh j'Jh Sokp c"oB BSk 6H ed/ th r[Z;/ ;w/A Sokp Bk ght'. e/ nkfJnk.
wksok xN-tX j[zdh j?. Sokp ghD d/ eodh j?. ghD ;w/A o';Nv wZSh, uhz, 7H ro[Zg ftu Sokp ghD ;w/A fe;/
eJh ekoB iK G[b/y/ jB, fit/A ;G s'A BN; nkfd yKd/ ik ;ed/ jB fe;/ th d/ dpkt j/m fznkdk Bk ght' Bk jh jkbKfe d'jK eKro;h B/sktK B{z zwkBs fwb rJh ns/ ;[DtkJh dh nrbh
s[;hA th fe;/ B{z tZX ghD bJh wzp{o sohe 's/ T[BQK B{z fco ndkbs ftu g/S j'Dk j?. dZ;D :'r j? fe ;'Bhnk ns/
tZv/ G[b/y/ fe Sokp BhAd ftu ;jkJh jkbs ftu BwehB fit/A co?Au cokJh;, eo'. okj[b 's/ d'S j? fe B?SBb j?okbv B{z :zr fJzvhnk BK dh ezgBh B{z rbs sohe/
j[zdh j?. Sokp ;odh s'A pukT[Adh j?. Sokp Bkb t/funk frnk j?. ezgBh dh wbehns okj[b ns/ ;'Bhnk e'b j?. Gkigk B/sk
ghD Bkb sBkt xZN j[zdk j? nkfd. nkb{ fug; nkfd Bk ykt', fJj ize 8H ;okp gh e/ tkjB Bk ubkU.
;[powDhnw ;tkwh B/ fJ; wkwb/ 'u d'jK B/sktK fto[ZX X'ykXVh dk w[eZdwk
fJj b/y T[BQK 11 gqshSs b'eK bJh G'iB jB. Sokp Bkb ;bkd d/ ;/tB 9H fiE/ se j' ;e/ ebhno nbe'jb dkfJo ehsk j'fJnk j?.
fbfynk j?, i' ;woEk s'A tX Sokp ghAd/
jB ns/ gh e/ NZbh j' iKd/ jB. tkX{ fit/A t'vek, ozrjhD, ow, tkJhB ght',
Sokp ekoB 200 dh eohp o'r br ;ed/ r{Vh ozr d/ nbe'jbK ftu
jB. gfotkoe y[Sh Gzr j[zdh j?. ;wkih
foSs/ yokp j[zd/ jB nkfd. eBihBo; Bk dh fwbktN j[zdh j?.
Sokp zkps/ ftu ofj e/ jh ghDh 10H Sokp B{z x[N-x[N eoe/ ght'.
ukjhdh j? fit/A L- y[Sp{$;tkd dk nBzd wkD'. fJe vfozr
fJe xzN/ ftu jzw j[zdh j?.
1H nkw s"o 's/ jo ftnesh dh
Sokp ghD dh ;woEk brGr ;wkB j?. 11H Sokp ghD ekoB fgSkp okjhA
wkjoK nB[;ko fJe ;w/A 2 ;N?Avov g?r e[M ftNkfwB$fwBob ykoi j[zd/ jB.
d{i/ fdB ftNkfwB dh r'bh ykt'.
12H bhto B{z th w[ozws dh b'V g?Adh
j?. jcs/ ftu d' Bkr/ zo{o gkt' sK i'
bhto B{z nokw fwb ;e/.
wfjzdo f;zx tkbhnk

