Page 121 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 121
๑๐๐
๕๙
๑) ปรินิพพานปัญหาปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๒ ปัญหาข้อที่ ๔
โดยที่พระยามิลินท์ได้ตรัสถามพระนาคเสนว่า “พระผู้เป็นเจ้า ผู้ใดไม่ปฏิสนธิ เขาจะเสวยเวทนาที่เป็น
ทุกข์หรือไม่?”
พระนาคเสนได้ตอบว่า “เสวยบ้าง ไม่เสวยบ้าง”
พระยามิลินท์ได้ตรัสถามต่อไปว่า “เสวยเวทนาชนิดไหน ไม่เสวยเวทนาชนิดไหน”
พระนาคเสนตอบว่า “เสวยเวทนาที่มีกายเป็นสมุฏฐาน ไม่เสวยเวทนาที่มีจิตเป็น
สมุฏฐาน”
พระยามิลินทร์ไล่เลียงท่านต่อไปว่า“ไฉนจึงเสวยเวทนาที่มีกายเป็นสมุฏฐาน ไฉนจึงไม่
เสวยเวทนาที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน”
พระนาคเสนได้เฉลยต่อไปว่า “สิ่งใดเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้เกิดทุกขเวทนา ที่มีกายเป็น
สมุฏฐาน เพราะยังไม่สิ้นแห่งเหตุและปัจจัยนั้น จึงเสวยทุกขเวทนาที่มีกายเป็นสมุฏฐาน สิ่งใดเป็นเหตุ
เป็นปัจจัยให้เกิดทุกขเวทนาที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน เพราะความสิ้นแห่งเหตุและปัจจัยนั้น จึงไม่เสวย
ทุกขเวทนาที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน แม้ค านี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ก็ได้ตรัสไว้ว่า ‘พระอรหันต์ท่านเสวยแต่
เวทนาที่มีกายเป็นสมุฏฐานอย่างเดียว ไม่ได้เสวยเวทนาที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน”
๖๐
๖๑
๒) นิโรธนิพพานปัญหาปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๔ ปัญหาข้อที่ ๘
โดยพระยามิลินท์ได้ตรัสถามพระนาคเสนว่าพระผู้เป็นเจ้า นิพพาน คือ นิโรธ หรือ
พระนาคเสนได้ตอบว่า“ขอถวายพระพร นิพพาน คือนิโรธ”
พระยามิลินท์ได้ตรัสถามต่อไปว่า “ คือ นิโรธอย่างไร”
พระนาคเสนได้ชี้แจงต่อไปว่า “ปุถุชนคนเขลาทั้งหลายทั้งปวงยินดีเพลิดเพลินหมกมุ่นอยู่
้
ั
ั
ในอายตนะภายในภายนอก อนกระแสตัณหาพดพาให้ลอดไปอยู่ อาตมาภาพจึงกล่าวว่า ‘ไม่พนไป
้
จากชาติ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส ไม่พนไปจากทกข์ได้’ ส่วนอริยสาวก ผู้ได้
ุ
สดับแล้ว ย่อมไม่ยินดีเพลิดเพลินหมกมุ่นอยู่ในอายตนะภายในภายนอก เมื่อท่านไม่ยินดีเพลิดเพลิน
หมกมุ่นเช่นนั้น ตัณหา คือความทยานอยากย่อมดับไป เพราะตัณหาดับไป อุปาทาน คือการถือมั่น ก็
ดับไป เพราะอปาทานดับไป ภพ คือกรรมก็ดับไป เพราะดับภพ ชาติ คือความเกิดก็ดับไป เพราะชาติ
ุ
๕๙ อ้างแล้ว.
๖๐ อ้างแล้ว.
๖๑ อ้างแล้ว.
