Page 140 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 140
๑๑๙
โทมนัสเวทนาหมายถึงทุกข์ทางใจ ในความหมายของปัญหาข้อนี้ พระนาคเสนให้ความหมายไว้ชัดเจน
ว่า พระอรหันต์ที่ยังมีชีวิตอยู่ไม่มีโทมนัสเวทนา คือทุกข์ทางใจ ท่านได้ละไปหมดแล้วแต่ยังมี
ทุกขเวทนาอยู่เนื่องด้วยสภาพของรูปนาม คือขันธ์ ๕ คือ หรือ จิต เจตสิก รูป ที่ยังคงอยู่
๔.๔.๒ นิโรธนิพพานปัญหา
ปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๔ ปัญหาข้อที่ ๘ โดยพระยามิลินท์ได้ตรัส
ถามพระนาคเสนว่า“พระผู้เป็นเจ้า นิพพาน คือ นิโรธ หรือ”
พระนาคเสนได้ตอบว่า
“ขอถวายพระพร นิพพาน คือนิโรธ”
พระยามิลินท์ได้ตรัสถามต่อไปว่า
“ คือ นิโรธอย่างไร”
พระนาคเสนได้ชี้แจงต่อไปว่า
“ปุถุชนคนเขลาทั้งหลายทั้งปวงยินดีเพลิดเพลินหมกมุ่นอยู่ในอายตนะภายในภายนอก
ั
้
ั
อนกระแสตัณหาพดพาให้ลอดไปอยู่ อาตมาภาพจึงกล่าวว่า ‘ไม่พนไปจากชาติ ชรา มรณะ โสกะ
้
ุ
ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อปายาส ไม่พนไปจากทุกข์ได้’ ส่วนอริยสาวก ผู้ได้สดับแล้ว ย่อมไม่ยินดี
เพลิดเพลินหมกมุ่นอยู่ในอายตนะภายในภายนอก เมื่อท่านไม่ยินดีเพลิดเพลินหมกมุ่นเช่นนั้น ตัณหา
คือความทยานอยากย่อมดับไป เพราะตัณหาดับไป อปาทาน คือการถือมั่น ก็ดับไป เพราะอปาทาน
ุ
ุ
ดับไป ภพ คือกรรมก็ดับไป เพราะดับภพ ชาติ คือความเกิดก็ดับไป เพราะชาติดับไป ชรา มรณะ โส
ุ
กะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อปายาส ก็ดับไป ความดับแห่งกองทุกข์สิ้นเชิงนั้น ย่อมมีด้วยประการ
ฉะนี้.”
จากบทสนทนาถามตอบระหว่างพระยามิลินท์กับพระนาคเสนเกี่ยวกับปัญหาเรื่องนี้ โดย
พระยา- มิลินท์ได้ถามว่า นิพพาน คือ นิโรธ หรือ ซึ่งพระนาคเสนก็ตอบว่า ใช่ นิพพาน คือ นิโรธ จาก
ุ
ค าตอบของท่านนาคเสนที่กล่าวมาก็เห็นชัดเจนในหลักค าสอนของพระพทธศาสนาในประเด็นที่
เกี่ยวกับความดับหรือนิโรธ โดยท่านได้ยกหลักการในปฏิจจสมุปบาทสายดับหรือสายปฏิโลม มา
อธิบายในท่อนกลางของปัจยาการ ๑๒ เริ่มจากเมื่อตัณหาดับ อุปาทานก็ดับ เรื่อยไปจนเพราะชาติดับ
ุ
ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อปายาส ก็ดับไป ความดับแห่งกองทุกข์สิ้นเชิงนั้น ซึ่งถ้า
ุ
ศึกษาพระพทธศาสนาจากคัมภีร์หลัก คือพระไตรปิฎกก็จะพบค าที่เรียวกว่า ไวพจน์ คือค าที่ใช้แทน
ความหมายนิพพานหลายค าเช่น อเสสโต วิราโค (ความส ารอกโดยไม่เหลือ) นิโรโธ (ความดับ) จาโค
้
(ความสละ) ปฏินิสฺสคฺโค (ความสละคืน) มุตฺติ (ความพน) อนาลโย (ความไม่มีอาลัย) ราคกฺขโย (ความ
