Page 136 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 136
๑๑๕
ั
ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประกอบด้วยปัญญาปรีชา อนว่าสัมปักขันทลักขณสัทธานี้อย่างไร
เล่า
พระนาคเสนวิสัชนาว่า
ั
ิ
“มหาบพตร อนว่าสัมปักขันทลักขณสัทธานี้ ได้แก่ พระโยคาวจรผู้มีจิตผ่อนให้เบาจาก
ราคาทิกิเลส ก็ได้ธรรมวิเศษ คือ โสดาปัตติมรรคผล และสกิทาคามิมรรคผล อนาคามิมรรคผล และ
อรหัตมรรคผลได้วิมุตติธรรมฉะนี้ ก็มีจิตแล่นไปในโสดาปัตติผล สกิทาคามิผล อนาคามิผล และได้
ั
มรรคแล้วจิตแล่นไปเพอจะกระท าให้ได้ผล และได้ผลแล้วยังมิได้มรรคและผลอนใด ก็กระท าความ
ื่
เพียรเพื่อจะให้ได้มรรคและผลนั้น นี่แหละชื่อว่าสมปักขันทลักขณสัทธา.”
พระนาคเสนจึงถวายพระพรอุปมาว่า
ื่
ุ
“อปไมยดุจพระโยคาวจรเจ้า ที่เห็นเพอนกันมีจิตพ้นจากราคะไปได้ ก็มีน้ าใจแล่นไปในที่
ี
ื่
จะได้พระโสดาปัตติผล สกิทาคามิผล อนาคามิผล อรหัตผลแม้ยังบ่มิได้ก็กระท าความเพยรไป เพอจะ
ั
ื่
ั
ั
ให้รู้ซึ่งธรรมอนยังไม่รู้ เพยงไปเพอจะท าให้แจ้งซึ่งธรรมอนยังไม่แจ้ง เปรียบดังบุรุษอนข้ามน้ าตามกัน
ี
และสัมปักขันทลักขณสัทธานี้ มีลักษณะดุจอุปมานี้”
จากบทสนทนาถามตอบในปัญหาข้อนี้ก็จะพบว่าศรัทธาในพระพทธศาสนามีลักษณะ ๒
ุ
ประการ คือสัมปสาทนสัทธา ซึ่งมีลักษณะผ่องใสกับสัมปักขันทลักขณสัทธา ซึ่งมีลักษณะแล่นไปสู่
คุณธรรมในเบื้องบน ตั้งแต่โสดาบันบุคคลจนถึงพระอรหันตบุคคล ในหลักค าสอนที่ปรากฏในพระสูตร
เราจะพบว่าสัทธาเป็นเบื้องต้นแห่งการเข้าถึงสภาวะธรรมในเบื้องต้น มีปัญญาในเบื้องปลาย เช่น ใน
หลักธรรมว่าด้วย พละ ๕ หรือ อินทรีย์ ๕ ที่ประกอบด้วยสัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา สัทธาทั้ง ๒
ประการนี้เมื่อวิเคราะห์ตามหลักปรมัตถธรรมก็ได้แก่ สัทธาเจตสิก ซึ่งเป็นเจตสิกฝ่ายกุศลที่เรียกว่า
โสภณสาธารณเจตสิกซึ่งเกิดกับกุศลจิตได้ทั้งหมด ว่าจะเป็น กามาวจรโสภณจิต รูปาวจรจิต อรูปาวจร
ื้
จิต และโลกุตรจิตนั่นเอง ซึ่งแสดงให้เห็นว่าหลักสัทธาเป็นพนฐานแห่งการเกิดขึ้นของคุณธรรมใน
เบื้องบนตามหลักพระพุทธศาสนานั่นเอง
๔.๓.๓ ปัญญาลักขณปัญหา
ปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๑ ปัญหาข้อที่ ๑๔ โดยที่พระยามิลินท์ได้
ถามพระนามเสนว่า “พระผู้เป็นเจ้า ปัญญามีลักษณะอย่างไร”
พระนาคเสนวิสัชนาว่า
“แต่ก่อนอาตมาภาพได้กล่าวว่า ปัญญามีลักษณะตัดให้ขาด อกอย่างหนึ่ง ปัญญามี
ี
ลักษณะส่องให้สว่าง”
พระยามิลินท์ได้ตรัสถามต่อไปว่า
