Page 18 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา

๔

(ปฏิปุจฉาพยากรณียปัญหา) ซึ่งในแนวคิดทางอภิปรัชญาในคัมภีร์มิลินทปัญหามีปัญหาว่าด้วยจิต
ื่
เจตสิกรูปนิพพานจักรวาลวิทยาเพอเป็นการแสวงหาความจริงและเป็นกระบวนการน าเสนอความจริง
ื่
โดยพระเจ้ามิลินท์ได้น าหลักสัจธรรมขึ้นมาตั้งเป็นประเด็นถกเถียงเพอแสวงหาความรู้มีเป้าหมายเพอ
ื่
ุ
แสวงหาความจริงทางพระพทธศาสนาจากฝ่ายพระนาคเสนเช่น แนวคิดเรื่องเจตสิกเป็นหนึ่งใน
ปรมัตถธรรม๔ คือเจตสิกธรรมซึ่งมีลักษณะเป็นปรมัตถธรรมมีคุณสมบัติเป็นนามธรรมไม่มีรูปร่าง

ู
สัณฐานให้เห็นหรือสัมผัสได้รู้ได้เฉพาะทางใจเท่านั้นและเจตสิกมีลักษณะเป็นสังขตธรรม คือธรรมที่ถก
ปรุงแต่งด้วยปัจจัยเจตสิกไปตามกฎของไตรลักษณ์๓ประการ คือ๑)อนิจจลักษณะ คือสภาพไม่เที่ยงมี

การเกิดดับ๒) ทุกขลักษณะ คือทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้มีความผันแปรเปลี่ยนไปและ๓) อนัตตลักษณะ
คือสภาพไม่ตามเหตุปัจจัยไม่สามารถบังคับบัญชาได้จิตและเจตสิกเป็นนามธรรมด้วยกันจึงประกอบ

เข้ากันได้สนิทโดยที่จิตเป็นธรรมชาติที่อารมณ์การประกอบเข้าด้วยกันของจิตและเจตสิกนี้เรียกว่า

ี่
ั
“สัมปยุตตธรรม” คือมีการผสมกลมกลืนกันจนยากทจะแยกออกจากกนได้ไหนเป็นจิตไหนเป็นเจตสิก
หากเปรียบการประกอบของจิตและเจตสิกเหมือนยาชนิดหนึ่งที่เรียกว่า “จตุมธุรส” อนผสมด้วยของ
ั
๔อย่าง คือน้ ามันเนยน้ ามันงาน้ ามันผึ้งและน้ าตาลโตนดเมื่อเอาของทั้ง๔อย่างนี้มาผสมกวนให้เข้ากัน

แล้วรสของยานี้กลมกลืนกันได้สนิทจนผู้บริโภคยากที่จะบอกไม่ได้ว่านี้เป็นรสของเนยนี้เป็นรสของ
น้ ามันงารสของน้ าผึ้งหรือรสของน้ าตาลโตนดการประกอบกันของจิตและเจตสิกซึ่งเป็นสัมปยุตต

๗
ธรรมก็ยากที่จะแยกออกจากกันได้เช่นเดียวกัน ในมิลินทปัญหาจุดใหญ่หรือจุดประสงค์ของมิ
ั
ู
ลินทปัญหา คือการพดถึงความจริงอนได้แก่ จิต เจตสิก รูป และนิพพาน ในทางปรัชญาความจริง
เหล่านี้เรียกว่า อภิปรัชญา

ดังนั้น ผู้วิจัยจึงมีความสนใจที่ท าวิจัยถึงเรื่องการศึกษาวิเคราะห์ลักษณะทางอภิปรัชญาใน

มิลินทปัญหา เพอเป็นการศึกษาวิเคราะห์ถึงลักษณะของหลักธรรมที่ปรากฏในคัมภีร์มิลินทปัญหาซึ่ง
ื่
เป็นเรื่องราวการโต้ตอบปัญหาระหว่างพระเจ้ามิลินท์ผู้ถามกับพระนาคเสนผู้ตอบและถือว่าเป็นคัมภีร์
ที่ส าคัญยิ่งคัมภีร์หนึ่งในพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทและข้อความสนทนาบางตอนในมิลินทปัญหาเป็น

การสนทนถามตอบในลักษณะที่เป็นอภิปรัชญา ซึ่งมีประเด็นที่น่าสนใจและสามารถอธิบายด้วยทฤษฎี
ทางอภิปรัชญา (จิตนิยม,สสารนิยม)ได้ และเพอเป็นข้อมูลสารสนเทศในการศึกษามิลินทปัญหาในเชิง
ื่
ปรัชญาต่อไป

๗ มหามกุฏราชวิทยาลัย, มิลินทปัญหาฉบับแปลในมหามกุฏราชวิทยาลัย, พิมพ์ครั้งที่๔,

(กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๕๑), หน้า๑๑๖.