Page 20 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา

๖

๓) อภิปรัชญาในคัมภีร์มิลินทปัญหา มีการจัดหมวดหมู่อภิปรัชญาเข้าใน ๔ คุณลักษณะ
ประกอบด้วย จิต เจตสิก รูป และนิพพาน

๑.๕ นิยามศัพท์เฉพาะที่ใช้ในการวิจัย

อภิปรัชญาในอภิธรรมปิฎก หมายถึงปรมัตถธรรม ที่ประกอบด้วย จิตได้แก่ กุศลจิต

อกุศลจิต และอพยากตจิต, เจตสิกได้แก่ เจโตยุตตลักขณะ ๔ ลักษณะ คือ๑) เอกุปปาทะ เกิดพร้อม
ั
กับจิต๒) เอกนิโรธ ดับพร้อมกับจิต ๓) เอกาลัมพนะ รับอารมณ์อย่างเดียวกับจิต๔) เอกวาถูกะ อาศัย

วัตถุอย่างเดียวกับจิต, รูปได้แก่ ๑) รูปสมุทเทสนัย (มหาภูตรูป, อปาทายรูป) ๒) รูปวิภาคนัย ๓) รูป
ุ
สมุฏฐานนัย๔) รูปกลาปนัย และ๕) รูปปวัตติกกมนัย และนิพพานได้แก่ ๑) สันติลักษณะ, ๒) สอุปาทิ

เสสนิพพาน๓) อนุปาทิเสสนิพพาน ๔) สุญญตนิพพาน๕) อนิมิตตนิพพาน ๖) อัปปณิหตนิพพาน

ิ
มลินทปัญหาหมายถึงคัมภีร์มิลินทปัญหาฉบับมหามกุฏราชวิทยาลัยซึ่งในเนื้อเรื่องได้
กล่าวถึงการสนทนาระหว่างบุคคล ๒ คนได้แก่ พระนาคเสน และพระยามิลินท์

สารัตถะแห่งคัมภีร์มลินทปัญหาหมายถึง หมวดธรรม หลักค าสอน การอธิบายปัญหา
ิ
ธรรม ที่ปรากฏในคัมภีร์มิลินทปัญหาที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับปรมัตถธรรมได้แก่ จิต เจตสิก รูป และ

นิพพาน ที่ปรากฏในการถาม-ตอบ ระหว่างพระยามิลินท์ และพระนาคเสน

พระนาคเสนหมายถึงพระอรหันตเถระผู้โต้วาทะชนะพระยามิลินท์กษัตริย์แห่งสาคล

ุ
ประเทศท่านเกิดหลังพทธกาลประมาณ๔๐๐ปีที่หมู่บ้านกชังคละในหิมวันตประเทศเป็นบุตรของ
ุ
พราหมณ์ชื่อโสณุตตระท่านเป็นผู้ช านาญในพระเวทและต่อมาได้อปสมบทโดยมีพระโรหณะเป็นพระ
อุปัชฌาย์

ิ
พระยามลินท์หมายถึงมหากษัตริย์เชื้อชาติกรีกแห่งสาคลประเทศในชมพทวีปผู้เป็น
ู
ปราชญ์ยิ่งใหญ่โต้วาทะชนะนักปราชญ์ทั้งหลายในสมัยนั้นจนในที่สุดได้โต้กับพระนาคเสนยอมเลื่อมใส

หันมานับถือพระพทธศาสนาและเป็นองค์อปถัมภกส าคัญพระนามภาษากรีกว่าพระเจ้าเมนานเดอร์
ุ
ุ
ครองราชย์

อภิปรัชญาในมลินทปัญหา หมายถึง ความจริง ที่พระนาคเสนใช้ตอบค าถามพระยามิ
ิ
ิ
ลินท์ ที่เป็นรูปธรรมและนามธรรมที่สามารถพสูจน์หรือสัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้งห้าและที่ไม่
สามารถพิสูจน์หรือสัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้งห้า ๔ ประการ ประกอบด้วย

๑) จิตสภาวะรู้อารมณ์ มี ๒ อย่าง คือ ๑) จิตที่มีวิบาก ประกอบด้วย กุศลจิต และอกุศล

จิต และ๒) จิตที่ไม่มีวิบากได้แก่ อัพยากตจิต มีจ านวน ๑๒๑ ดวง