Page 33 - 39013

5 Προσωπείο

Ο όρος προσωπείο (ή περσόνα [ιταλ.]) δηλώνει ένα συγκεκριμένο συγγραφικό τέχνασμα, με
το οποίο ένας ποιητής ή πεζογράφος προτιμά να αποκρύψει την ταυτότητά του πίσω από ένα
προσωπείο, πίσω από ένα φανταστικό πρόσωπο που δημιουργεί, το οποίο θα μιλάει αντί γι’
αυτόν. Για παράδειγμα, ο Στρατής Μυριβήλης στον πρόλογο του μυθιστορήματός του Η ζωή
εν τάφω εξηγεί πως όλο το έργο αποτελείται από τις επιστολές ενός στρατιώτη, τις οποίες ο
ίδιος ο συγγραφέας ανακάλυψε σε ένα παλιό μπαούλο. Έτσι, ο στρατιώτης αυτός, το πλαστό
αυτό πρόσωπο, αναλαμβάνει τον ρόλο του αφηγητή αλλά και του πρωταγωνιστή. Στην ποίη-
ση του Καβάφη επίσης συναντάμε τη χρήση προσωπείων. Για παράδειγμα, στο Απολείπειν ο
Θεός Αντώνιον ο Αντώνιος λειτουργεί ως προσωπείο και ο ποιητής απευθύνεται ουσιαστικά
στον εαυτό του.

6 Εκφραστικά μέσα

Με τον όρο εκφραστικά μέσα εννοούνται τα γλωσσικά κυρίως μέσα που χρησιμοποιεί ο
συγγραφέας για να εκφράσει με όσο το δυνατό πιο παραστατικό και ενδιαφέροντα τρόπο τις
σκέψεις του. Στα εκφραστικά μέσα περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

α. Σχήματα λόγου
Ο λόγος, προφορικός ή γραπτός, παρουσιάζει πολλές φορές κάποιες αποκλίσεις είτε
ως προς τη γραμματική ή συντακτική συμφωνία των λέξεων είτε ως προς τη θέση τους
μέσα στον λόγο είτε ως προς την πληρότητα του λόγου είτε ως προς την κύρια σημασία
των λέξεων. Όλες αυτές τις αποκλίσεις τις ονομάζουμε σχήματα λόγου. Στην καθημερι-
νότητα τα σχήματα αυτά προκύπτουν τις περισσότερες φορές φυσικά και αβίαστα. Στη
λογοτεχνία όμως τα σχήματα λόγου δημιουργούνται τις περισσότερες φορές σκόπιμα,
προκειμένου να υπηρετήσουν συγκεκριμένους σκοπούς και προθέσεις των συγγραφέων.
(Αναλυτικά για τα σχήματα λόγου βλ. σελ. 131-141.)

β. Εικόνες
Οι εικόνες που αναπαριστά με λόγια ένας συγγραφέας μπορεί να είναι οπτικές, ηχητικές
(περιγράφουν ήχους), κινητικές (περιγράφουν κινήσεις), οσφρητικές (περιγράφουν οσμές).
Πολλές φορές μπορεί να είναι μεικτές (π.χ. οπτικοακουστικές, οπτικοκινητικές κ.λπ.).

γ. Στίξη
Για τα σημεία στίξης και τη λειτουργία τους βλ. σελ. 30-34.
Θα πρέπει να σημειώσουμε πως εκτός από τα σημεία στίξης και η αστιξία, η εσκεμμένη
παράλειψη σημείων στίξης, έχει τον ρόλο της σ’ ένα έργο. Διότι δεν δεσμεύει τον αναγνώ-

130

07/09/2020 10:27
05-NTRINIA-GLWSSA LOGOTEXNIA-C-LYK.indd 130
05-NTRINIA-GLWSSA LOGOTEXNIA-C-LYK.indd 130 07/09/2020 10:27