Page 34 - 39013

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

στη με συγκεκριμένες «οδηγίες» ανάγνωσης, κι έτσι καθιστά την ανάγνωση ενός κειμένου
πιο ελεύθερη, κι επομένως πολύσημη, καθώς επιτρέπει ποικίλες δυνατές αναγνώσεις.

δ. Λεκτικές επιλογές
Αφορούν το είδος του λεξιλογίου (λόγιο, λαϊκό, καθημερινό, εξεζητημένο, ξένες λέξεις,
νεολογισμοί κ.λπ.), τη χρήση συγκεκριμένων ρηματικών χρόνων (π.χ. του δραματικού
ενεστώτα), τη χρήση συγκεκριμένων εγκλίσεων (π.χ. της προστακτικής), την ιδιάζουσα
χρήση κάποιου μέρους του λόγου (π.χ. του επιθέτου), την κυριαρχία κάποιου μέρους του
λόγου (π.χ. των ουσιαστικών και των ρημάτων), την κυριαρχία συγκεκριμένου είδους
σύνταξης (π.χ. της παρατακτικής σύνδεσης) κ.λπ.
Σχετικά με την επιλογή συγκεκριμένου είδους λεξιλογίου τόσο στα αφηγηματικά
μέρη όσο και στις περιπτώσεις που ο λόγος δίνεται στα πρόσωπα ενός έργου θα πρέπει
να σημειώσουμε πως σχετίζεται με την επιδίωξη εκ μέρους του συγγραφέα πειστι-
κότητας και αληθοφάνειας (π.χ. στα Ματωμένα χώματα της Διδώς Σωτηρίου γίνεται
χρήση πολλών λέξεων του ιδιώματος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, όπως και αρκετών
τουρκικών γλωσσικών στοιχείων, καθώς το έργο εκτυλίσσεται στη Μ. Ασία), αλλά και
με τη γλωσσική ιδιαιτερότητα και αισθητική κάθε συγγραφέα ή με συγκεκριμένους
στόχους του (π.χ. ο Καβάφης είχε διαμορφώσει μια εντελώς προσωπική γλώσσα, κατά
βάση δημοτική, με λόγιους τύπους και στοιχεία του κωνσταντινουπολίτικου ιδιώματος
– στο ποίημά του Μανουήλ Κομνηνός χρησιμοποιεί τη λαϊκή προσφώνηση κυρ Μανουήλ
ο Κομνηνός που ηχεί παράταιρα, τόσο ως προς το γλωσσικό επίπεδο όσο και ως προς το
κύρος του αξιώματος, με το λόγιο βασιλεύς [Ο βασιλεύς κυρ Μανουήλ ο Κομνηνός] προσ-
δίδοντας έτσι στον λόγο του ειρωνική χροιά).

Σχήματα λόγου
α. Σχετικά με τη θέση των λέξεων

Σχήματα Παραδείγματα
1. Υπερβατό
Ανάμεσα σε δύο λέξεις που έχουν στενή λο- και τ’ αντρειωμένα κόκαλα ξεθάψτε του γονιού
γική και συντακτική σχέση παρεμβάλλο- σας (αντί: και τ’ αντρειωμένα κόκαλα του γο-
νται μία ή περισσότερες άλλες λέξεις. νιού σας ξεθάψτε)
Μ’ αυτόν τον τρόπο εξαίρεται και τονίζεται
περισσότερο η έννοια των λέξεων που απο-
χωρίζονται.
Το υπερβατό είναι συχνό στα δημοτικά τρα-
γούδια και γενικά στον ποιητικό λόγο (κά-
ποιες φορές και για μετρικούς λόγους).

131

07/09/2020 10:27
05-NTRINIA-GLWSSA LOGOTEXNIA-C-LYK.indd 131
05-NTRINIA-GLWSSA LOGOTEXNIA-C-LYK.indd 131 07/09/2020 10:27