Page 38 - ماهنامه شماره 23 برای فردا
P. 38
37
نگهـداری از کبوتـر را تشـویق م یکنـد .نقـش کبوتـر در سـرخ پـای کبوتـر را ناشـی از سـرخی خـون امـام حسـین پیشینه
طوفـان نـوح و لان هسـازی ایـن پرنـده بـر در غـار حـرا و م یدانندوباوردارند کبوتردر ظهرعاشورابرپیکرایشان
حفاظـت از جـان پیامبـر سـبب ارتقـای جایـگاه کبوتـر کدبروتاریـبازنیمدجرـاایرلانسورگفراذزشوـفرتو تداهریاخـیاِریتباحطضـعلوراق کهبمنوتـدرا ون
در گفتمـان دینـی شـده اسـت .کبوتـران حـرم نیـز از فـرود آمـده و مویـه کـرده (بشـرا.)40-39:۱۳۸۶، ایـنپرنـدهبـاآنرامـرورم یکنیم.سرگذشـتی کهن هتنها
دیگـرمـواردیاسـت کـهدر آن،زمینـ هایدینـیموجـب البتـه کبوتربـازی در تمامـی ایـن دوران از گزنـد انـواع جالـب توجـه اسـت ،کـه در شـناخت موقعیـت کنونـی
حرمـتیافتـن کبوتـرشـده؛تـاجایـی کـهن هتنهـاشـکار و ان گهـا و تهم تهـا و نیـز محدودی تهـا و ممنوعی تهـا کبوتربـازیمفیـدخواهدبـود.از زماندقیقاهلی کردن
خوردن گوشت کبوتران حرم جایز نیست ،بلکه تغذیه هـم ب ینصیـب نبـوده؛ ان گهـا و محدودی تهایـی کـه کبوتـر اطلاعـی در دسـت نیسـت ،امـا دیـگار اسـتفاده از
و نگهداری از آ نها هم با نذورات مردم تأمین م َیشود؛ خـود گواهـیاسـتبـررواجوفرا گیریایـنفعالیت.این کبوتر قاصد در ایران و مصر را متعلق به هزارۀ اول پیش
تـا بدانجـا کـه در حوالـی سـال 575ق حسـام الدولـه، محدودی تهـا گاه بـا توسـل بـه احـکام دینـی و گاه در از میالد مسـیح م یدانـد (دیـگار .)۲۲۴ :۱۳۸۵ ،اشـارۀ
اسـپهبدطبرسـتان،عوایدیکدهو گرمابهوآسـیا ِیآن حـوزۀ حکمروایـی حا کمـان اعمـال م یشـده ،امـا در هـر اب ناثیـردر کتـابالکامـلفـیالتاریـخ،بهفرمـانعثمان
را وقـف کبوتـران مکـه کرد (ابـن اسـفندیار.)120:۱۳۲۰، صورتنم یتوانتأثیربدنامیناشیاز آنتهم تهارادر بـه بریـدن بـال کبوترهـای مدینـه در هشـتمین سـال
امـا در مقابـل و در تقبیـح کبوتربـازی نیـز م یتـوان در شـکل گرفتـناینمحدودی تهانادیده گرفـت.دزدی، خلافتـش یکـی از قدی متریـن منابعـی اسـت کـه بـه رواج
متـون دینـی دسـ تآویزهایی یافـت ،ازجملـه حدیثـی چشـ مچرانی و ایجـاد مزاحمـت بـرای همسـایگان از کبوتربـازیدر مدینهاشـارهم یکنـد(.)296/2پساز آن
در کتاب سـنن ابی داوود که «ان رسـول الله رأی رجل رای جترینان گهاییاست کهدر طولتاریخ کبوتربازها جاحظ( ۲۵۵-۱۵۰ق)در جلدسوم کتابالحیوان ،که
یتبـع الحمامـه فقـال شـیطان یتبـع شـیطانه» (.)۲۳۱ بـا آن مواجـه بود هانـد .امـام محمـد غزالـی در کیمیـای بـه کبوتـر اختصـاص دارد ،از ارزش بـالای کبوتـر در بـازار
ابـن قدامـه القدسـی هـم در المغنـی شـهادت کبوتربـاز سـعادت ،در کنـار نـرد و قمـار و شـطرنج از کبوتربـازی بغدادسخنم یگوید؛چندا نکه گاه کبوترباقیمت۵۰۰
را جایـز نم یدانـد (ابن قدامه القدسـی :ب یتـا.)172:9، ب هعنـوان عادتـی ناشایسـت نـام م یبـرد (غزالـی،۱۳۶۱ ، دینار از باز و شـاهین و قوش و عقاب و قرقاول و خروس
مقتدی عباسی یکی از حکمرانانی بوده که کبوتربازی .)۱۲:۲در کتـاببحرالفوائـدهـمدر بخـشآدابتربیـت وحتیشتروالاغوقاطر گرا نترخریدوفروشم یشده.
را ممنـوع کـرده و دسـتور تخریـب کبوترخان ههـا را فرزند و صحبت ،از هفت آفتی که باید فرزند را از آن دور همچنینجاحظبه گردآمدنجمعی تهایزیادبرای
داده اسـت (اب نکثیـر . )118 :12 ،۱۳۶۶ ،غـازان خـان، نگه داشت هفتمین مورد را «کبوتربازی و بر بام شدن» تماشایمسابقات کبوتراشارهم یکند(جاحظ،۱۳۴۷،
ایلخـان مغـول اواخـر قـرن هفتـم ( 703 – 670ق) نیـز م یدانـد ( .)۱۱۶بدی عالزمـان همدانـی جسـ توجوی
حکـم بـه ممنوعیت صید کبوتر به دسـت قوشـچیان و کبوتـر بـر بـام خان ههـا را پوششـی بـرای دزدی م یدانـد .)۲۱۲ :۳
ممنوعیـت دا مگـذاری اطراف کبوترخان هها داده اسـت (بدی عالزمـان همدانـی )۱۶۰ :۱۳۳۷ ،و عطـار هـم در بنابراسـنادموجود،در میانحا کمان،خلفایعباسـی
تذکر ةالاولیـا و در داسـتان ابوعلـی ثقفـی از همسـایۀ ( ،)109،vireخلفای فاطمیان (البهایی الغرولی:۱۲۶۲،
(فضـ لالله همدانـی.)348 :۱۳۱۹ ، کبوتربـاز شـیخ کـه سـن گپران یهایش موجـب آزردگـی ،)260المالکالمظفرحا کممصردر سدۀهشتمقمری
شـاه طهماسـب در ربیـ عالاول 941ق در کنـار منکراتـی ایشـانگانردا گنهاشـغیالبخًابـناودشهیماازجشراییـوۀیفنعقـالیل مت کیکبنـوتردب.ازهابوده (اب نتغـری بـردی ،)170-168 ،حسـن میـرزا پادشـاه
ماننـد شـرا بخانه ،بن گخانـه ،بوزخانـه ،قوا لخانـه، اسـت؛ب هعنـوانمثـالحضـور طولان یمـدت کبوتربـاز بـر تیموری(خواندمیـر)100:۱۳۶۲،وا کبرشـاه(1013-948
بی تاللطـف ،و قمارخانـه ،حکـم بـه ممنوعیـت پش تبامن هتنهابهاینباورم یانجامیده که کبوتربازی ق) سـومین پادشـاه گورکانیـان هنـد (علامـی:۱۲۷۲ ،
کبوتربـازی داده (متـن کتیبـه در نراقـی؛ )213-211و در انتهـاموجـبفقـروفلا کتخود کبوترباز خواهدشـد )1/155-154همـه از علاق همنـدان بـه کبوتـر بود هانـد.
شـاه سـلطان حسـین هـم در حکمـی دسـتور داده: (دمیری(،ب یتا)،)۲۳۶:۱،بلکهدرشرایطی کهمعماری در تاریـخ سیسـتان هـم در وصـف طاهرب نمحمـد،
«قدغـن شـد کـه جهـال ب یکمـال بـه کبوتـر پرانیـدن، سـنتیبسـیاریاز شـهرهایایـرانشـاملخان ههایـیبا فرمانـروای صفاریـان ،آمـده اسـت« :و اسـتران و کبوتـر
کـه عب ثتریـن شـغ لها و ب یفاید هتریـن کارهاسـت، پش تبا مهایب هه مپیوستهبوده،حرکت کبوترباز روی دوسـتداشـتی.همـهروز آنجمـع کـردیوبـهآننگاه
بـال نشـاط افشـانی مـرغ طبـع نجوینـد( ».موسـوی پشـ تبامهمسـای ههادر پـی کبوترهایـشاورادر مظـان کـردی ». ...ا گرچـه در انتهـای داسـتان او بـا نگاهـی
اتهـامچشـ مچرانیقـرار مـ یداده،آ نهـموقتـیبه گفتۀ ن هچنـدانمثبتم یگوید«:پادشـاهیبا کبوتربازیدیر
فندرسـکی)36 :۱۳۸۸ ، تاورنیـهمؤذنـانوروحانیونهمبـرایاذان گفتناجازۀ
در دوران قاجـار هـم بـا وجـود علاقـۀ شـاهان و نمانـد)۲۷۹-۲۷۵( ».
شاهزاد ههای این سلسله ،کری مخان منظ مالسلطنه، حضـور بربامنداشـتند(تاورنیه،ب یتـا.)376: در کتیبـ های بـه تاریـخ ششـم جماد یالثانـی 4( 1047
رئیـس نظمیـه مظفرالدیـن شـاه ،در اعلانـی در تاریـخ چنا نکـه گفتـهشـد،ایـنتهم تهـا گاهبـااحـکامدینـی آبـان )1016یکـی از درآمدهـای میرشکارباشـی مالیـات
25دی 1276بـرای اهالـی دارالخلافـه تهـران ،فرمـان حمایتم یشدندو گاهبهممنوعیتازجانبحا کمان کبوتربازهـای اسـترآباد عنـوان شـده اسـت (رابینـو،
بـه «منـع و سیاسـت و تنبیـه» کبوتربازهـا داده (فلـور، م یانجامیدنـد .البتـه در حـوزۀ دینـی احادیثـی نیـز در .)240 :۱۳۳۶در دوران اخیـر هـم روای تهـای بسـیاری
.)175-174 :۱۳۶۵ایـن محدودی تهـا تا کنـون هـم بـا دسـت اسـت کـه بـه جایـگاه ایـن پرنـده اشـاره دارد و (ازجملـه در خاطـرات و نوشـت ههای معیرالممالـک) در
خصـوصعلاقۀشـاهانوشـاهزاد ههایقاجـار به کبوتر
فـراز و نشـی بهایی ادامـه داشـته اسـت.
و کبوتربـازی در دسـت اسـت.
در باورهـای عامیانـۀ مـردم نقـاط مختلـف ایـران هـم
کبوتـرداری و کبوتـر جایـگاه ویـژه و گاه مقدسـی دارد،
ازجملـهبـاوربـهخو شیمنبـودنحضور کبوتـردر خانه
یـا لان هسـازی آن در پشـ تبا مها (اخـوان141 :۱۳۷۳ ،؛
ماسـه348:۱۳۵۵،؛ هدایت 109:۱۳۷۸،و112؛ فروتن،
315 :۱۳۹۰؛ عرفـان ،)104 :۱۳۷۹ ،بـاوری کـه خوانـدن
کبوتـر در صبـ حگاه را نیایـش م یدانـد (ماسـه ،)۳۳۶ ،یـا
ممنوعیتشکار کبوتردربسیاریمناطقایرانباوجود
حالل بـودن گوشـ ِت آن.
مـردملرسـتانوایالمنیـزمعتقدند کبوترسـفیدرانباید
کشـتچـونپریـان گاهـیدر پیکـر کبوتـرجلـوهم یکنند
(اسـدیان خر مآبـادی .)245 :۱۳۵۸ ،مـردم گیالن بـال
زدنوب غبغـوی کبوتـرراعامـلفـرار اجنـهاز خانـهورنـگ
