Page 33 - ماهنامه شماره 23 برای فردا
P. 33
شمار ٔهبیستوسوم32
آذر مـاه 1397
مزاحـم مثـل کلاغ و حتـی کلا غجـارک کوچـک اسـت سیستا نوبلوچستاندر کناردریایعمانوخلی جفارس متأسـفانهورودصنعتباعثجایگزینی کودشـیمیایی
و نم یتواننـد وارد شـود .د ِر ورودی هـم در نظـر گرفتـه ایجادم یشد؛امامتأسفانهدر کنارمناطقنیم هخشک با کودطبیعیشد؛چون کودشیمیاییارزا نتر(ب هدلیل
م یشـد .بنابرایـن از بیـرون خزنـدگان و از بـالا پرنـدگان هزین هبـربـودنتغذیـۀ کبوترهـا)ودر واقـعدر دسـتر ستر
شـکاری نم یتوانسـتند وارد شـوند .ایـن تمهیـدات در ایـرانودر اسـتاناصفهـانایجـادشـد. بـود.بـا کـودشـیمیاییمحصـولات کشـاورزیدرشـ تتر
بدنـههـمبـود؛بـرایجوندگانـیمثـلمـوشدر بدنـهتله در دورۀ بعـد از انقالب ادعـا کردیـم واردات گنـدم تمـام وبازارپسـندان هتربـهدسـتم یآمـدوایـنباعـثم یشـد
م یگذاشتند کهواردنشود؛چونموشا گرواردم یشد، شـدهاسـتودهسـال پیشجشـنپایانواردات گندم سازندگانبر جهای کبوترو کشاورزانبه کودشیمیایی
راهرابرایمار همباز م یکرد.بسیار جالباست کهروی گرفتیم؛امامسئلۀمابعداز دورانانقلاب،توسعۀتولید روی آورند .متأسـفانه این عامل منفی باعث رها شـدن
بدنۀبر جهای کبوترتل ههاییبرایجوندگانهمایجاد کودهـای شـیمیایی بـود .پـس دوبـاره بر جهـای کبوتـر وتخریببیشـتربر جهای کبوترشـد.م یتوانیمبگوییم
م یشـد .بـا ایجـاد نـواری گچـی همـراه بـا مقرنـ سکاری، سـاخت آخریـن بر جهـای کبوتـر بـه دوران پهلـوی اول
تمهیداتـیهـمبرایقسـمتفوقانـیدر نظرم یگرفتند. مظلـومواقـعشـدندوبـهآنـانب یتوجهـیشـد.
مقرن سهـا بسـیار سـاده بـود و ا گـر خزنـده و درنـد های مهمتریـن عامـل تخریـب بر جهـای کبوتـر را چـه مربـوط اسـت.
کوچـک م یتوانسـت تـا اینجـا هـم صعـود کنـد در اینجـا در دورۀپهلـویدومنیـزتخری بهایـیصـورت گرفت.در
میدانیـد؟ ایندوره،تولیدمحصولات کشاورزیبه کمترینمیزان
متوقـف م یشـد. چـونجنـس کشـاورزیمـاتغییـر کـرد.بـاورود کودهای رسـیده بـود؛ زیـرا ایـران یکـی از بزر گتریـن واردکننـدگان
بـرج کبوتـرفو قالعادهزیبایی کهبـالایآنمقرن سکاری شـیمیایی،تالشبـرایپـرورش کبوتـر کمشـدودیگربه محصولات کشاورزیشدهبودوجوو گندموانواعمیوه
شـده نشـان م یدهـد سـازندگان بـه زیبایـی هـم توجـه فضلـۀ کبوتـر توجـه نکردنـد .جمـ عآوری فضلـه سـخت بـه کشـور واردم یشـد .ک مکـمتوجـهبـه کشـاورزیرنـگ
م یکردنـد؛ یعنـی کاربـردی بـودن بـا زیباشناسـی همـراه بود.بخشـیاز فضل ههادر کفبرجبودوبخشدیگردر باخـت و یکـی از عوامـل عمـده در ایـن زمینـه صنعت یتـر
شـده اسـت .در بر جهـای کبوتـر ،طا قبند یهـا هـم لان ههـا ،کـهبـرایجمـ عآوریآنبایـدبـهطبق ههـایبـالا شدنایرانبود.در همانزمانبود کهصنایععظیمی
کاربـردی اسـت و بـه اسـتحکام بنـا کمـک م یکنـد و هـم م یرفتندوپن جهزار لانهرایک ییکیتمیزم یکردندواین ماننـدذو بآهـنوفـولادبهاصفهانواردشـدوضرب های
نوعـی زیباشناسـی در خـود دارد .طا قهـا و راهروهـا و کار بسیار زما نبروهزین هبربودومحصولتولیدیبسیار
سـتو نهایی کـه ایجـاد شـده و همچنیـن طبق هبنـدی گـران م یشـد .فضلـۀ کبوتـر بسـیار گرا نتـر از پهـن گاو و بسـیار سنگینبه کشـاورزیزد.
و چیدمـان لان ههـای کبوتـر فو قالعـاده زیباسـت. پشگل گوسفندبود.بههمیندلیل کشاورزم یبایست بسـیاریاز ایـنصنایـع کـهبـهآبفراواننیاز داشـتنددر
بر جهای کبوترایراندر دنیاجزوعظی مترینوزیباترین بـرایافزایـش کیفیتمحصولهزینۀ گزافیبدهد؛پس فاصلۀن هچنداندوراز زایند هروداحداثشدند.جایی
و کام لتریـن بر جهاسـت؛ ولـی هی چکـس در ایـن زمینـه بـه سـمت تهیـۀ پهـن گاو و بعـد از آن پشـگل گوسـفند کهسـطحایسـتاییبسـیار بالا بودوباحفر کردنچاهی
سـرمای هگذاری نکـرده اسـت؛ درحال یکـه م یتوانیـم بـا کـمهیاترفـفاقـ ًتا.امزحهصمــوۀالیخنوهـااشرآزا بنتوررنکگـودیبهـاهآنیاشـنیمـمییایدادی.بود ک معمـق بـه آب م یرسـیدند .بدیـن ترتیـب زمی نهـا و
تبلیغـات،از قنـاتوبـرج کبوتـربـرایجـذب گردشـگران کبوترخان ههابیشتردراستاناصفهاناست.آیادر با غهـای بسـیاری از بیـن رفتنـد و بسـیاری از کشـاورزان
کشـاورزی اسـتفاده کنیـم و توسـعۀ اقتصـادی خوبـی خـوب جـذب صنعـت شـدند .صنعت یتـر شـدن ایـران
شهرهایدیگرایرانهم کبوترخانهوجوددارد؟ در زمـان پهلـوی دوم ادامـه یافـت و صنایـع سـیمان و
داشـته باشـیم. یکـیودونمونـههـمدر میبـدیـزدبـهتقلیـداز اصفهـان سـنگ نیـز ایجـاد شـد .هی چکـدام از ای نهـا بـا طبیعـت
معمـاری و فضـای داخلـی کبوترخان ههـا چـه ایجـاد شـد؛ امـا صادرکننـدۀ این محصـول اصفهـان بود. اصفهـان متناسـب نبـود .ایـن صنایـع م یبایسـت در
ایـنبناهاموقعیسـاختهم یشـد کهاصفهـانپایتخت
ویژگ یهایـی دارد؟ بـود؛ بنابرایـن از جاد ههـای کاروا نرو ایـن محصـول را بـا
بر جهـای کبوتـر بـرای سـازندگان آن بسـیار مهـم بـود. خودشـانم یبردنـدوخواسـتار ایـنمحصـولبودنـد.
در سـاختار ایـن بنـا نوعـی ایسـتایی وجـود دارد .ایـن کبوترخان ههـا از نظـر سـاخت چـه ویژگ یهایـی
بنـا را اسـتوان های مرکـب و چندطبقـه م یسـاختند و هـر
کبوترخانـه یـک اسـتوانۀ مرکـزی و اسـتوان ههای جانبـی داشـتند؟
داشـت .بیشـتر بر جهـای دورۀ صفویـه دوطبقـه بـود. سـازندگان بر جهـا بـرای دفـع آف تهـای طبیعـی چـون
بـرج کبوتـر روسـتایی چهاربـرج (شهرسـتان فلاورجـان) مـار ،شـاهین ،بـاز ،بـوف و مـوش تدابیـری اندیشـیده
سـ هطبقه اسـت کـه بزر گتریـن بـرج کبوتـر دورۀ صفویـه بودنـد کـهدر نـوعخـودجالـباسـت.بـرایجلوگیـریاز
بهشمار م یآید.طرحبرجنیزاز استوان هایبهستار های ورودمارهـابـهدرونبـرجاز کمربنـد گچـییـاشـال گچـی
رسـید و از ت کاسـتوان های ایلخانـان مغـول و پیـش از استفادهم یکردندوه ما کنوننیزاین کمربنددرتمامی
بر جهـادیدهم یشـود.این کمربندچنانبـود کها گرمار
صفویـه ب هصـورت مکعـب درآمـد. م یخواسـتاز آنعبور کند،بهعلتصافبودنسـطح
چهار برجخاروننج فآباد کهالآنارگنامیدهم یشـود گچم یلغزیدوبهپایینم یافتاد.ممکنبودمار سـوراخ
در دورۀپهلـویاولسـاختهشـدوسـاد هترینبر جهـای یـارخنـ هایدر پاییـن کمربنـدپیـدا کنـدوبـهدرونبـرج
ساخت هشـده در کشـور اسـت .هرچـه پی شتـر م یآییـم نفـوذ کنـد؛پـسبرایاز بینبردنآناز شـیروپودر آهک
استفادهم یکردند.همچنیندربرخیازبر جهای کبوتر
بر جهـای کبوتـرسـادهوسـاد هترم یشـود. تل ههایـیسـفالیتعبیـهم یکردند کـهامـکانورودجانور
بر جهـای کبوتـر از نظـر شـکل ظاهـری بـه بر جهـای بـهدرونآ نهـاآسـان،امـاخـروجاز آ نهـاغیرممکنبود.
استوان هایساده(متشکلازیکاستوانۀسادهوسقفی در بر جهـای کبوتـربـرایمقابلـهبـاپرنـدگانشـکاریهم
گنبد یشـکل) ،بر جهـای چنداسـتوان های (متشـکل از تدبیـری اندیشـیده بودنـد .در بـالای بـرج ،برج کهـای
چنـد اسـتوانۀ سـاده کـه در یـک یـا دو ردیـف و بـه شـمار کوچکـی وجـود دارد کـه محـل ورود کبوتـران اسـت و
مختلـف در کنـار هـم قـرار گرفت هانـد) و چنـد اسـتوانۀ انـدازۀ آن در حـد قـد و قامـت یـک کبوتـر اسـت؛ البتـه
پیشـرفته(دارایطبقـۀهمکـفوطبقـۀنخسـت کـهدر متأسـفانه در مرمـت بـرج کبوتـر مرداویـج بـه انـدازۀ ایـن
طبقۀنخستباایجادراهروهاییبرشمار لان ههاافزوده ورودی دقـت نشـد و یـک شـاهین م یتوانـد از آن وارد
شود.برج کبوتردانشگاهاصفهان ،گنجش کخانهدارد
شـده اسـت) طبق هبنـدی م یشـوند. وفو قالعـادهزیباسـت.ایـنبرجتنهابرج کبوتریاسـت
بـاشـنیدننامبـر ج کبوترهموارهبنایـیدواربهذهنمان که گنجش کخانهداردویکیاز پیشرفت هترینبر جهای
م یآید.در واقع۹۵درصدبر جهای کبوتردر دورۀصفویه کبوتراسـت کهبرج کهای گنجشـ گخانهو کبوترخانۀ
بناهـای اسـتوان های بـا نمـای بیرونـی مـدور بـوده اسـت؛ آنبـاهـمفرقم یکنـد.ورودیاینبر جهابرایپرندگان
امـا بر جهـای کبوتـر در منطقـۀ گلپایـگان و خوانسـار و
محـدود هایدر شـهرضاونج فآبـاد،ب هخصـوصاز دورۀ
