Page 80 - ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต

- 74 - ชีววทยาพื้นฐาน ม.4
ิ

ิ
2.1 ฟอสโฟลิพด (phospholipid) ได้แก่ ลิพดที่ประกอบด้วยไขมันธรรมดารวมอยู่กับฟอสเฟต เรียก
ิ
ได้อีกอย่างหนึ่งว่า ฟอสโฟกลีเซอไรด์ (phosphoglyceride) เป็นส่วนประกอบส าคัญ ของเยื่อหุ้มเซลล์ เนื้อเยื่อ
ประสาท น้ าเลือด ตัวอย่างเช่น เลซิทิน (lecithin) เซฟาลิน (cephalin) พลาสมาโลเจน (plasmalogen)
2.2 ไกลโคลิพด (glycolipid) เป็นไขมันที่ประกอบด้วยกรดไขมัน คาร์โบไฮเดรตและสารประกอบ
ิ
เบสที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ ตัวที่ส าคัญคือ เซเรโบรไซด์ (cerebroside) มีน้ าตาลกลูโคสเป็น
ิ
องค์ประกอบ ส าหรับตัวที่มีน้ าตาลกาแล็กโทสเป็นองค์ประกอบคือ กาแล็กโทลิพด (galactolipid) สารทั้งสอง
ชนิดนี้ พบได้ที่เยื่อเซลล์ของเซลล์สมอง และเซลล์ประสาท
2.3 ลิโพโปรตีน (lipoprotein) เป็นลิพิดที่มีสารโปรตีนจับรวมตัวอยู่ด้วย พบอยู่ในน้ าเลือด ท าหน้าที่
ขนส่งพวกลิพิดในเลือดไปยังเซลล์ต่าง ๆ ทั่วร่างกาย

3. อนุพันธ์ของลิพิด (derived lipid) เป็นสารที่ได้จากการย่อยสลายลิพิด ทั้ง 2 ประเภทที่กล่าวมาแล้ว ที่
ส าคัญ ได้แก่ กรดไขมัน กลีเซอรอล แอลกอฮอล์ตัวอื่นๆ ที่มีขนาดใหญ่กว่ารวมไปถึงสารอื่นๆที่มักอยู่รวมกับ
ลิพิด เช่น คอเลสเทอรอล แคโรทีน สเตอรอยด์ และพวกวิตามินที่ละลายในไขมัน เช่น A, D, E, K
3.1 กรดไขมัน (fatty acid) เป็นอนุพันธ์ของลิพิด เพราะเกิดจากการย่อยสลายตัวของลิพิด กรด

ไขมันประกอบด้วยคาร์บอนเป็นโซ่ยาวมีหมู่ –COOH ที่ส่วนปลาย กรดไขมันมีคาร์บอนตั้งแต่ 3 – 20 อะตอม
แต่ที่พบมากมีคาร์บอน 16 – 18 อะตอม สูตรทั่วไปของกรดไขมันคือ RCOOH แบ่งออกเป็น 2 ชนิดตามพันธะ
ที่มีอยู่ในโมเลกุล

ี
3.1.1 กรดไขมันอิ่มตัว (saturated fatty acid, SFA) เป็นกรดไขมันที่มพันธะเดียวใน
โมเลกุลมีโครงสร้างเป็นโซ่ตรง มีสูตรทั่วไปคือ CnH2nO2 เมื่อ n แทนจ านวนคาร์บอนอะตอม เช่น กรดบิวไท
ริก (butyric acid, C4H8O2) พบในไขมันเนย กรดปาลมิติก (palmitic acid, C16H32O2) และกรดสเตียริก
(stearic acid, C18H36O2)ซึ่งพบในไขมันพืชและไขมันสัตว์ทั่วไป
3.1.2 กรดไขมันไม่อมตัว (unsaturated fatty acid, UFA) เป็นกรดไขมันที่มีพนธะคู่หรือ
ั
ิ่
พันธะสามในโมเลกุล ที่พบมากที่สุดคือ กรดโอเลอิก (oleic acid, C18H34O2) ไขมันทั่ว ๆ ไปจะมีกรดโอเลอิก
ประมาณ 30% ของกรดไขมันทั้งหมด ในน้ ามันมะกอก (olive oil) น้ ามันถั่วลิสง (peanut oil) จะมีกรดโอเล
ิ่
อกมากกว่า 60% กรดไขมันไม่อมตัวมีความจ าเป็นต่อร่างกายเนื่องจากร่างกายสังเคราะห์ไม่ ได้หรือได้ก็ไม่
ิ
เพยงพอจึงต้องได้รับจากสารอาหารที่รับประทานในแต่ละวันจึงเรียก กรดไขมันไม่อมตัวว่า กรดไขมันจ าเป็น
ี
ิ่
(essential fatty acid) ส่วนกรดไขมันที่ร่างกายสังเคราะห์ได้เรียกว่า กรดไขมันไม่จ าเป็น (nonessential
ิ
fatty acid) ในปัจจุบันเราถือว่ากรดไขมันไลโนเลอก (linoleic acid, C18H32O2) เป็นกรดไขมันตัวเดียวที่
จ าเป็นแก่ร่างกาย ส่วนกรดไขมันอื่น ๆ ร่างกายจ าเป็นต้องใช้ แต่ก็สามารถสังเคราะห์ขึ้นได้ อาการที่เกิดขึ้นจาก

การขาดกรดไลโนเลอก คือ ในเด็กจะไม่เจริญเติบโตผิวหนังอกเสบ ผมร่วง นอกจากนี้ยังมีประโยชน์โดยการลด
ั
ิ
ิ
ระดับคอเลสเตอรอล และช่วยป้องกันโรคหัวใจขาดเลือดได้ น้ ามันที่มีกรดไลโนเลอกสูง ได้แก่ น้ ามันดอก
ค าฝอย น้ ามันดอกทานตะวัน น้ ามันข้าวโพด น้ ามันถั่วเหลือง และน้ ามันเมล็ดฝ้าย
3.2 สเตอรอยด์ (steroid) เป็นอนุพันธ์ของลิพิดที่ส าคัญคือ ฮอร์โมนเพศ (sex hormone) ฮอร์โมน

จากต่อมหมวกไตส่วนนอก (corticosteroid) สเตอรอยด์สร้างมาจากคอเลสเทอรอล (cholesterol) ตับ
ั
สามารถสังเคราะห์คอเลสเทอรอลจาก อะซิติลโคเอนไซม์ เอ (acetyl CoA) ซึ่งได้จากการสลายกรดไขมนและ
กลูโคส ประมาน 80% ของคอเลสเทอรอล ตับจะน าไปใช้ในการสังเคราะห์กรดน้ าดี (bile acid) เช่น กรดโคลิก