Page 96 - ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต

- 90 - ชีววทยาพื้นฐาน ม.4
ิ

ซับสเตรดไม่ได้ การเปลี่ยนแปลงรูปร่างของโปรตีนอันเนื่องมาจากความร้อนนี้ ถ้าความร้อนไม่สูงเกินไปและ
ี

เมื่อมีความร้อนลดลงจนมีระดับปกติ โปรตีนจะคืนสู่ภาพเดิมสามารถทางานได้อก
ความเป็นกรด-เบส (pH)
เอนไซม์แต่ละชนิดจะท างานได้ดีในสภาพความเป็นกรด-เบสที่แตกต่างกัน เช่น ไลเพสท างานได้ดี
ที่สุดที่ pH 7 ทริปซินที่ pH 8-11 และเพปซินที่ pH 1.5-2.5 แต่โดยทั่วไปแล้วเอนไซม์มักท างานได้ดีในช่วง
pH 6-7.5

ปริมาณเอนไซม์และสารตั้งต้น
อตราการเกิดปฏิกิริยาจะแปรผันโดยตรงกับความเข้มข้นของเอนไซม์และซับสเตรตจนถึงจุด
ั
หนึ่ง ถ้าเอนไซม์และสารตั้งต้นมากเกินพออัตราการเกิดปฏิกิริยาจะคงที่เนื่องจากไม่มีเอนไซม์และสารตั้งต้น
เหลือพอที่จะท าปฏิกิริยา

์
ตัวยับยั้งเอนไซม (enzyme inhibitor)
ตัวยับยั้งเอนไซม์เป็นสารเคมีที่สามารถยับยั้งการท างานของเอนไซม์ไม่ให้เอนไซม์จับกับสารตั้งต้นได้
เช่น สารจ าพวกเพนิซิลลินเป็นยาปฏิชีวนะที่มีฤทธิ์แย่งจับบริเวณเร่งของเอนไซม์ที่แบคทีเรียใช้ในการเร่ง
ปฏิกิริยาการสร้างผนังเซลล์ แบคทีเรียจึงไม่สามารถสร้างผนังเซลล์ได้ ประโยชน์ของตัวยับยั้งเอนไซม์คือ ใช้

ในการศึกษาล าดับของปฏิกิริยาเคมีที่เกดขึ้นการท างานของตัวยับยั้งเอนไซม์ แบ่งออกเป็น 3 แบบ คือ
ิ
1. การยับยั้งแบบถาวร (inreversible inhibition) เกิดจากการที่ ตัวยับยั้งจับกับเอนไซม์อย่าง
ถาวรด้วยพ น ธะโคเวเลนต์ (covalent bond) กลายเป็ น สารป ระกอบ ที่เสถียร (stable
ั
compounds) เอนไซม์จึงไม่สามารถเร่งปฏิกิริยาได้อีก

2. การยับยั้งแบบชั่วคราว (reversible inhibition) เกิดจากตัวยับยั้งที่เกาะบนโมเลกุลของเอนไซม์
ื่
ั
ั
อย่างชั่วคราวด้วยพนธะอนๆที่ไม่ใช่พนธะโคเวเลนต์จึงมีโอกาสหลุดออกจากเอนไซม์กลับเข้าสู่สภาพเดิมได้
แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
- การยับยั้งแบบแข่งขัน (competitive inhibition) เป็นการท างานของตัวยับยั้งที่มีโครงสร้าง
คล้ายกับสารตั้งต้นจึงเข้าไปเกาะบริเวณแอกทีฟไซด์ของเอนไซม์แทนที่สารตั้งต้น ท าให้สารตั้งต้นไม่
สามารถเข้าไปเกาะบริเวณแอกทฟไซด์ของเอนไซม์นั้นได้
ี
- การยับยั้งแบบไม่แข่งขัน (non-competitive inhibition) เกิดจากการที่ตัวยับยั้งซึ่งมี
โครงสร้างแตกต่างจากสารตั้งต้น จะเข้าจับกับเอนไซม์บริเวณอนที่ไม่ใช่บริเวณแอกทีฟไซด์ เมื่อตัว
ื่
ยับยั้งเอนไซม์จับกับสารตั้งต้นแล้วท าให้บริเวณแอกทีฟไซด์เปลี่ยนแปลงไป ละไม่สามารถท า
ปฏิกิริยาต่อไปได้
3. การยับยั้งแบบย้อนกลับ (feedback inhibition) เป็นการยับยั้งที่เกิดจากผลิตภัณฑ์ ของปฏิกิริยา

ที่มีปริมาณมากเกินพอ จะสามารถยับยั้งการท างานของเอนไซม์ที่ เร่งปฏิกิริยาขั้นแรก ในวิถีเมแทบอลิซึม
ได้ การยับยั้งแบบนี้พบได้ใน กระบวนการสังเคราะห์กรดไขมัน โคเลสเตอรอล กรดอะมิโน นิวคลีโอไทด์
และในเมแทบอลิซึมของสิ่งมีชีวิต