Page 195 - การจัดการเรียนรู้บูรณาการ ด้วยวิธีทางวิทยาศาสตร์ ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
P. 195
การจัดการเรียนรู้บูรณาการด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ เล่ม 2
วัสดุสานไม้ไผ่รูปกรวยคว่ำ กระแทกน้ำครามให้เกดฟองสีน้ำเงินมากๆ กระทั่งฟองมีขนาดใหญ่และแตกเร็ว
จึงหยุดกวนการกวนครามใช้เวลาประ มาณ 10-15 นาที ขึ้นอยู่กับวัสดุที่ใช้หรือปริมาณเนื้อครามในน้ำคราม
สังเกตจากการแตกของฟองครามดัง กล่าวแล้ว พักน้ำครามที่กวนแล้วไว้ 1 คืน เนื้อครามจะแยกจมอยู่ชั้นล่าง
ส่วนฟองที่แตกไม่หมดเกาะลอยอยู่ที่ผิวหน้า รินน้ำย้อมใสสีน้ำตาลเหลืองทิ้ง แยกเอาฟองกับเนื้อคราม
ชั้นล่างซึ่งสีน้ำเงินลักษณะเหลว เหมือนโคลนเก็บไว้ในโอ่งดินอีกต่างหาก หมั่นดูแลไม่ให้เนื้อครามแห้ง
โดยการเติมน้ำขี้เถ้าเล็กน้อย ให้ครามชื้นตลอด เนื้อคราม ลักษณะนี้เก็บไว้ใช้ได้ประมาณ 2-3 ปี
5.2. การเตรียมน้ำย้อม หรือการก่อหม้อนิล
แต่ละท้องถิ่นก่อหม้อนิลด้วยวัตถุดิบหลัก 3 ชนิด คือ เนื้อคราม น้ำขี้เถ้า และปูนดิบ เนื้อคราม
ที่ได้จากครามงอและครามฝักตรงไม่ต่างกัน ปูนดิบดิบอาจได้มาจากการเผาเปลือกหอย หรือซื้อปูนกินหมาก
จากท้องตลาด แต่น้ำขี้เถ้าจากขี้เถ้าของไม่ต่างชนิดกันจะให้ความเค็มต่างกัน และให้สีน้ำเงินจางหรือเข้ม
เป็นเงางาม แตกต่างกัน เล่ากันว่าต้นผักขมหนามผึ่งแดดพอหมาดแล้วเผาจะได้น้ำขี้เถ้านำมา
ก่อหม้อนิลให้สีครามเข้มเป็นเงางาม นอกจากนั้นสามารถใช้ขี้เถ้าจากพืชต่างๆต่อไปนี้ คือ ต้นมะละกอ
เหง้ากล้วย เปลือกของผลนุ่น ใบมะขาม ต้นเพกา ใบจามจุรี ก้านมะพร้าว และกาบมะพร้าว เป็นต้น
5.3. การเตรียมน้ำขี้เถ้า
เจาะรูที่ก้นภาชนะ รองด้วยปุยฝ้ายหรือใยมะพร้าว บรรจุขี้เถ้าเต็มพอดี กดขี้เถ้าให้แน่น จึงเติมน้ำ
ให้ท่วมพอดีกับขี้เถ้า กรองเอาน้ำขี้เถ้า เติมน้ำอีกครั้งเท่าเดิมและกรองเอาน้ำขี้เถ้ารวมกับครั้งแรก ผู้ทำคราม
ใช้นิ้วจุ่มในน้ำขี้เถ้าและนำมาแตะลิ้นเพื่อทดสอบรสเค็ม จะได้ใช้สัดส่วนที่เหมาะสมในการเตรียมน้ำย้อม
น้ำขี้เถ้าที่เหมาะสมควรมีความถ่วงจำเพาะประมาณ 1.005 สัดส่วนวัตถุดิบสำหรับก่อหม้านิลของแต่ละ
ท้องถิ่นจะแตกต่างกัน เนื่องจากมีวัตถุดิบอื่นเป็นตัวแปรด้วย
ภาพที่ 4 การย้อมคราม
